Deno-methode

Wat is de Deno-methode

Vernoemd naar de wetenschapper Norman Deno die deze methode ontwikkelde voor zeer moeilijk kiembare zaden. Ik geloof dat het van origine nog wel ingewikkeld was met vloeistoffen als bepaalde zuren die de zaadhuid zouden aantasten en daardoor de kieming zouden helpen/versnellen.

Heel eenvoudig gezegd is het een methode waarbij je met alleen de hulp van plastic, papier en water zaden laat kiemen. Uiteindelijk denk ik dat je vooral op de manier moet zaaien die je prettig vindt en die bij jou “werkt”. En in principe vind ik de methode waarbij je in potjes met grond zaait het best: grond, water, licht en lucht zijn de meest natuurlijke materialen.

Maar er zijn uitzonderingen: als je bijvoorbeeld maar heel weinig zaden hebt en dus zeer gecontroleerd wilt zaaien, of als je de zaden hogere temperaturen wilt bieden, of als je misschien in het begin niet zoveel plaats hebt voor een heleboel potjes met grond.

Ik vind zelf deze methode zeer de moeite waard om eens te proberen. Uiteindelijk zul je er misschien ander materiaal, andere zakjes, etc. voor gebruiken, net wat je zelf prettig vindt om te gebruiken. Ik gebruik dus zelf geen zuren om welke zaadhuid dan aan te tasten, of kiemversnellers. Ik gebruik deze methode eigenlijk alleen voor het zaaien van paprika’s, pepers en aubergines, en dat doe ik al jaren, en ik ben er dus tevreden over. Maar probeer vooral zelf te ondervinden welke soorten je wel of niet handig vindt om te gebruiken en op welke manier.

Voor welke zaden

Vooral voor moeilijk kiembare zaden. Of juist voor snelle kiemers, en dan nog sneller laten kiemen. Of voor zaden waar je maar heel weinig van hebt, voor een gecontroleerde zaaimethode dus.

Ik vind deze methode zelf dus erg prettig voor pepers, paprika’s en aubergines: je hebt door de minimale ruimte de kans om het doosje met de diverse soorten (goed gelabeld uiteraard) makkelijk heen en weer te bewegen (overdag in een zonnige vensterbank, ’s avonds bij de verwarming, bijvoorbeeld).

Of wellicht nog beter: dit soort zaden heeft graag een constante warme temperatuur en wat is er nou constanter dan een apparaat dat de hele dag elektriciteit gebruikt (zoals een modem, mediabox, of wat dan ook). Doordat de zaden in zakjes in een bakje zitten passen er gemakkelijk wel 20 tot 40 zaaisels in zo’n bakje op een warm klein modem.

Ik vind zelf klein tot middelgroot zaad het prettigst om te gebruiken. Bij grote zaden als bonen, Lathyrussen, Ricinus, en nog groter lukt het niet (de zaden blijven niet goed zitten, vallen zo tussen het papier uit). Heel fijn zaad vind ik evenmin fijn om in deze methode te gebruiken, ieniemini-zaden leveren minstens even ieniemini-zaailingen op die je heel snel en gemakkelijk beschadigt bij het overbrengen van het papier naar de potgrond.

Als je slechts weinig zaden hebt gekregen is deze methode ook heel fijn – omdat je dus heel zuinig zaait en ziet wat het doet heb je veel controle over de weinige zaden die je uiteindelijk tot zoveel mogelijk zaailingen/planten wilt laten uitgroeien.

Als je niet heel ervaren bent in het zaaien is dit ook nog eens een heel makkelijke methode, je hebt er geen zaaitrays, verspeenschepjes, etc. voor nodig.

Wat zijn de voordelen

Je gebruikt in het begin heel weinig ruimte en materiaal, en het verzorgen is heel gemakkelijk. Je hebt een grote controle op het hele zaaisysteem en de resultaten. Je hebt alles bij elkaar in een doosje waardoor het overzichtelijk is (als je ze juist gelabeld hebt uiteraard). Het is geschikt voor alle soorten kiemmethodes – bij koudekiemers kun je het doosjes met de zakjes gemakkelijk een paar weken in de koelkast zetten bijvoorbeeld.

Wat zijn de nadelen

Het is wel “priegelwerk”, en vooral het overbrengen van de gekiemde zaden naar een potje met potgrond is niet altijd even gemakkelijk. Het is niet geschikt voor alle soorten zaden (bijvoorbeeld grote zaden).

Voor de rest is het vooral gemakkelijk om het uit te leggen naar aanleiding van foto’s…..

De Deno-methode in woord en beeld:

Stap 1:

Als je ze kunt vinden gebruik er dan een gehalveerde koffiefilter voor koffiezetautomaten voor. Te koop in grotere zaken als Makro en Sligro, maar ook wellicht makkelijk via je werk te koop (met 1 pak koffiefilters van nog geen tientje kun je jaren vooruit :-). Je kunt er ook gewone koffiefilters voor gebruiken, liefst de witte (omdat je daar wat doorheen kunt kijken en er dus ook wat licht bij kan komen).

Pas bij het gebruik van gewone koffiefilters wel een beetje op hoe je vouwt (ik zelf knip de verdikte randen weg en vouw dan het papier dubbel (als je de dikke rand laat zitten bemoeilijkt dat uiteraard het kiemen en de zaailingen kunnen vast komen te zitten). Keukenpapier is niet echt aan te raden, omdat keukenpapier (of tissues) makkelijk kapot gaan en veel meer vocht vasthouden dan koffiefilterpapier. Het papier van koffiefilters is wat harder/steviger, dunner en vaster van structuur. Als je de grote ronde koffiefilters voor grote koffiezetapparaten gebruikt: knip 1 koffiefilter door de helft en leg die op een vaste watervaste ondergrond.

Stap 2:

Maak het halve papier goed vochtig. Ik gebruik er een plantenspuit voor die op fijne “sproei” staat. Het papier moet goed en volledig vochtig zijn, zonder dat het echt druipt. Het is daarom ook makkelijker om koffiefilterpapier te gebruiken dan om tissue of keukenpapier te gebruiken want dat kun je al snel “te” nat maken.

Bovenaan de pagina zie je trouwens een foto van de spullen die ik gebruik wanneer ik de pepers voor dat jaar ga zaaien; plantenspuit met fijne broes, schaar, snijplank, koffiefilters, zaden, labels die je al van tevoren hebt beschreven, en plastic zakjes (gripzakjes of anders bijvoorbeeld diepvrieszakjes).

Stap 3:

Vouw het halve natte papier 1 keer dubbel. Als je ‘gewone koffiefilters gebruikt is dat niet nodig, die zijn al iets dikker van zichzelf.

Stap 4:

Vouw het papier nogmaals dubbel, het zijn nu dus 4 laagjes op elkaar.

Stap 5:

Leg nu langs de lijn de zaden die je wilt zaaien. Niet te veel zaden, maximaal zon 12 tot 14 zaden. Leg de zaden niet tegen elkaar aan, maar los, met genoeg ruimte ertussen, leg ze niet te dicht langs de rand maar iets er vanaf, en houd het onderste en het bovenste gedeelte vrij.

Stap 6:

Vouw dan nu nogmaals dubbel, voor de laatste keer. De zaden zitten nu tussen 8 laagjes papier, 4 onder en 4 boven. Ideaal, lekker vochtig en zeer beschermd.

Vouw de punt omhoog (dan kunnen de zaden niet toevallig uit het “puntzakje” vallen en je moet ook plaats maken om het papier in een zakje te doen). Knip eventueel van de bovenrand een stukje af (al naar gelang de grootte van je zakjes). Voel nog even of alles goed vochtig is zonder dat het water eruit druipt.

En dat laatste roept nog wel eens vragen op; hoe droog of vochtig moet het zijn (want bij te droog kiemt er niks en bij te nat rotten de zaden). En dus is dit wellicht nog een handige tip: zorg dat alles gewoon goed nat is. En leg het dan tussen paar lagen van een opgevouwen handdoek, en druk dan met je hand stevig een seconde of 2 op de handdoek. Het overtollige vocht zal door de handdoek worden opgenomen. Maar het papier is toch ook nog ruim vochtig genoeg om de zaden in te kunnen laten kiemen.

Stap 8:

Doe het opgevouwen, vochtige, met zaden gevulde koffiefilter in een plastic gripzakje en maak het zakje tot op een halve centimeter dicht. Als je het laatste stukje van het gripzakje net open laat, kan het geheel ademen. Vergeet vooral niet een labeltje erbij te doen met de naam (en eventueel datum) van het gezaaide. En leer vooral van de fout die ik ooit maakte en gebruik nooit een dunschrijver voor een papieren labeltje: de hele boel gaat vlekken door het vocht en je kunt al snel niet meer lezen welke naam er staat. Gebruik een gewone balpen, of, handiger nog, maak gelijk een label en zet die geschreven met een DVD-schrijver in het zakje (houdt gelijk het zakje op een kiertje).

Voor mensen die niet weten waar ze gripzakjes kunnen kopen: google op het woord ‘gripzakjes’ in en je vindt dan heel veel aanbieders. En het leuke daarvan is dat je de zakjes vaak per 100 kunt kopen (voor 1 of 2 euro, afhankelijk van de maat, exclusief de verzendkosten). Een maat van ongeveer 8 tot 9 centimeter breed en 12 tot 14 centimeter hoog is een mooie maat voor de denomethode. En anders kun je altijd nog kiezen voor bijvoorbeeld diepvrieszakjes die je aan de bovenkant open laat.

Bedenk dat zaden altijd omhoog groeien, dus zorg dat je de zakjes met zaden overeind in een bakje zet. Ik gebruik er een half doorzichtig 15 centimeter hoog vierkant bakje voor. Daar kun je zeker 30 tot 40 zakjes zaden in kwijt, het laat licht door en je kunt de zadenzakjes er in overeind zetten zonder dat ze omvallen. Sluit het doosje dat je gebruikt vooral niet af, zorg dat er frisse lucht in het doosje en dus in de kleine openingen in de gripzakjes/diepvrieszakjes kan komen.

Nou, en dan kan het wachten beginnen……..Zet het doosje op een geschikte plaats. Dat mag op een donkere plaats zijn omdat je gelijk na het kiemen gaat verspenen en de verspeende zaailingen dan licht zet). En zo kun je het doosje op de warmste plek in huis zetten. Dat kan de verwarming zijn maar die is vaak wel echt heel warm dichtbij, en is ’s nachts juist koud, beter is een constantere en niet zo hevige warmte zoals bij de boiler, op de verwarmingsketel, op de mediabox, dvd-recorder, modem, etc..

Controleer vanaf de 3e of 4e dag elke 2 dagen of er al iets gebeurt. Haal het opgevouwen koffiefilterzakje uit het plastic gripzakje en vouw het op een vlakke ondergrond zo economisch mogelijk open. Zijn de zaden nog niet gekiemd, gewoon weer dichtvouwen en weer terug het gripzakje in. Contoleer gelijk of het filter nog vochtig genoeg is, anders gelijk nog weer even een “sproei” van de plantenspuit geven. Is het geheel echt te nat, dan kun je het even tussen een opgevouwen handdoek leggen waardoor er wat water wordt opgenomen. Mijn ervaring is dat je ongeveer 1 x per week een keer wat water bij moet sproeien (beetje afhankelijk van de omgevingswarmte/standplaats).

Controleer gelijk bij het openmaken van het filterzakje ook op ongewenste zaken; een leeg en dus niet kiemkrachtig zaadje gaat na verloop van tijd schimmelen. Maar ook kiemkrachtige zaden kunnen sporen van schimmels bevatten – het warme vochtige microklimaat in het gripzakje zal schimmels snel tot leven wekken. Zelf 1 keer het zwarte draderige botrytis op zaden zo gezien. Als het niet te erg is, kun je wellicht nog wat aktie ondernemen door de zaden een uur te laten weken in een badje lauw water waarin je een paar druppels chloor hebt gedaan. En anders kun je heel gemakkelijk een nieuwe poging wagen (uiteraard met nieuwe zaden, en vers en schoon materiaal). Op de foto hierboven kun je ook zien dat het niet helemaal goed gaat en er zaden gaan schimmelen. Maar goed dat je het zomaar nu kunt zien en bedenken wat er fout gaat. In dit geval heb ik een nieuw/schoon koffiefilter gepakt, de goede zaden en zaailingen daarop gelegd, en het vieze papier met de geschimmelde zaden weggegooid. Maar de gekiemde zaden zijn hierdoor uiteindelijk wel gered.

Na een x aantal dagen (of weken – afhankelijk van de soort) vind je bij de controle een kiempje, een duidelijk “gebroken zaadje met een wit friemeltje eruit. En je kunt zien dat de andere zaden er kerngezond uitzien, ze worden al dik, glanzen, staan ook op het punt van kiemen. Vooral nu nog even laten zitten, fijn om te zien dat de kieming goed gaat maar nog te vroeg om al over te plaatsen naar grond.

Als je dan nog een paar dagen wacht zien de kiempjes er zo uit. Je ziet op de foto meerdere zaden gekiemd. Je ziet zelfs al wat het worteltje is en wat het blad is (boven en onderkant) – dat kon je op de vorige foto nog niet zien. je kunt ook goed zien dat de zaailingen op zoek gaan naar het licht; ze groeien naar boven (daarom zet je de zakjes altijd rechtop, nooit neerleggen). Ze proberen zich al uit het papier te wurmen.

Het is nu nodig om te gaan ‘verspenen’. Elk kiempje heeft na het kiemen voedingsstoffen nodigen om te kunnen groeien (potgrond dus). Als je de kiempjes te lang tussen het papier laat worden ze lang en dun en uiteindelijk zullen ze verschrompelen omdat ze niet meer kunnen “eten”.

Je verspeent alleen de zaden die groot genoeg zijn. Toevallig is dat op de foto net alle zaden, maar het kan gebeuren dat er 2 van de 5 zaden al gekiemd zijn en een worteltje en blaadje krijgen, terwijl er nog 1 of 2 zaden pas net gaan kiemen en alleen zo’n wit kiempje hebben. Die pas net gekiemde, of misschien zelfs nog helemaal gekiemde zaden gaan gewoon terug het gripzakje in (alles weer netjes opvouwen en het overtollige vocht – door het nat sproeien – weer wat verwijderen door het even tussen 2 lagen handdoek te leggen en er zachtjes op te drukken). Zij mogen wachten tot ze ook groot genoeg zijn.

Ik vul zelf dan een 9 x 9 centimeter-potje met goede potgrond, gemengd met 1/5e deel brekerzand (voor luchtigheid en goede afwatering) en druk deze licht aan.

Het kiempje van het papier halen is het echte priegelwerk. Ik sproei het opengevouwen papier goed nat met de plantenspuit waardoor het kiempje wat makkelijker los laat. En dan haal ik het kiempje met mijn vingers of met bijvoorbeeld een bot mesje van het papier. Houd het zaailingetje altijd vast bij een blaadje, niet bij een worteltje (want dat beschadigt het makkelijkst en het is dan ook gelijk bijna funest voor de zaailing).

Ik maak met de achterkant van een potlood of houten roerspatel of gewoon een bamboe stokje of zoiets een gaatje in de potgrond, en daar kun je dan de zaailing voorzichtig met het worteltje in laten zakken. Voorzichtig aanduwen en vooral direct en flink wat water geven zodat de grond goed om het worteltjes sluit en vochtig genoeg is.

Klaar! Geef het nu een mooi plekje, in een raamkozijn op een licht verwarmde kamer, liefst nog even een paar dagen niet in echt volle zon want dan kunnen die eerste tere blaadjes verbranden. Uiteindelijk gaan de zaailingen natuurlijk wel de zon in maar wacht er even een paar dagen mee, tot ze aan het volle licht gewend zijn en de worteltjes goed aangeslagen zijn en de zaailingen gaan groeien.

Op de foto een zaailingetje dat net een uurtje of 2 geleden is verspeend. De blaadjes komen zelfs al wat overeind, op zoek naar het licht. Je ziet dat de het potgrond/brekerzand-mengsel goed nat is zodat het worteltje goed aan kan gaan sluiten in de natte potgrond (later hoef je de grond niet meer zo nat te houden hoor, dat is echt alleen maar bij het verspenen, vanaf overmorgen houd je de zaailingen goed vochtig maar niet kletsnat).

En na een paar dagen ziet het zaailingetje er al zo uit. Vanaf nu kun je de zaailing behandelen als elke gewone zaailing: lekker warm houden, in het licht en misschien ook al met meer zon (afhankelijk van de soort), goed vochtig houden maar niet kletsnat, etc.

En groei!

p.s.: in mijn tuindagboeken schrijf ik nog wel eens iets over de denomethode. Voor wie daar nog even wil kijken:

Gezaaid (12-01-2013 – over het zaaien)

Winter (17-01-2013 – over het kiemen)

En dan verder (21-01-2013 – over het overbrengen van de zaailingen naar een potje)

Eng (nogmaals over het overbrengen van de zaailingen naar een potje, maar dan met wat meer foto’s over hoe de zaailingen eruit zien als je ze van het papier haalt)