Weeuwenteelt

De term weeuwenteelt is zeker niet bij iedereen bekend. En dat is niet zo raar, er zijn niet veel soorten geschikt voor die teelt, en je moet er eigenlijk een kas voor hebben (of een platte bak of een tunneltje). Bovendien kost het wel wat planning, geduld, en op de koop toe is de uitkomst is niet altijd even zeker.

Eerst even over de term weeuwenteelt: wat die precies betekent is me niet duidelijk (ondanks flink googelen, ook in de etymologiebank, in andere talen, etc.). Een weeuw is een weduwe maar weeuw betekende vroeger ook ‘plant’. Ik las al een mogelijke uitleg over weduwen die vroeger wat geld konden verdienen door in het vroege voorjaar jonge groenteplanten te verkopen die ze in het najaar hadden gezaaid. Maar of zij de juiste omstandigheden konden bieden aan de zaailingen en/of aan de grote vraag konden voldoen valt te betwijfelen. Een andere uitleg is dat weduwen een periode van rouw kenden, van rust en in zichzelf gekeerd zijn, zoals de planten in de winter dat ook zijn. Maar misschien betekent het gewoon ‘winterplantenteelt’. De term weeuwenteelt wordt langzamerhand vervangen door overwinteringsteelt (in andere talen ‘all-year-round’, Winterernte, Début d’Hiver, ‘Fall plant and overwinter’, etc.). Jammer, ik waardeer oudhollandse termen, maar ik geef toe dat ‘overwinteringsteelt’ misschien wel wat duidelijker is.

Voorbeelden van soorten die voor deze teelt geschikt zijn: bloemkool, bietjes, palmkool, worteltjes, koolrabi, spitskool, knolselderij, savooikool, sla, andijvie en tuinbonen. Maar in dit blog heb ik het over de weeuwenteelt van bloemkool.

Uiteraard heb je er een ras voor nodig dat geschikt is voor deze teelt (het moet in de beschrijving of achterop het zakje zaden vermeld staan). Bij de weeuwenteelt/overwinteringsteelt zaai je in het vroege najaar (ik zaai deze bloemkolen zelf altijd in de laatste week van augustus). De zaailingen overwinteren in een kas, platte bak of tunneltje, in de volle grond of in een 12 tot 15 centimeter pot. In een milde winter kun je zelfs planten in pot of volle grond buiten laten staan en bij strenge vorst tijdelijk op een koele plaats zetten (in de volle grond met bijvoorbeeld vliesdoek afdekken). Na het overwinteren kunnen de jonge planten eind februari worden uitgeplant, buiten of onder glas. Als ze in de volle grond, buiten of in de kas staan, blijven ze staan en geef je vanaf februari wat voeding en regelmatig wat water zodat de planten weer aan de groei komen. De oogst valt (afhankelijk van het ras en de standplaats) in april of mei (en buiten wellicht zelfs in juni).

Het verschil tussen weeuwenteelt bloemkool en winterbloemkool vervaagt dus iets. Mijn ervaring is dat ze allebei op deze manier kunnen worden geteeld, al geeft dat soms verschillen in oogsttijd (maar dat kan juist handig zijn). Want vroeger was dat overwinteren noodzakelijk: er waren minder soorten en rassen, de winters waren streng, de huizen waren te donker en te klein om er in het vroege voorjaar in te zaaien, er waren nog geen vriezers, etc.. Door in het najaar te zaaien, de zaailingen te overwinteren en in het vroege voorjaar uit te planten kon er vroeger in het voorjaar verse groenten worden geoogst. Maar nu zijn er veel meer mogelijkheden, door meer keuze in rassen, meer mogelijkheden voor het overwinteren van de zaailingen (denk aan serres, garages, schuurtjes, vliesdoek, kasjes, overkappingen, etc.), en vooral minder koude winters.

Ik zaaide afgelopen augustus 2 rassen; Snowball A, maar die teelt is helaas mislukt, de planten waren nog te klein toen door de grote temperatuurverschillen vorige maand al bloemkooltjes van amper 7 centimeter groot gaf. En ik zaaide tegelijkertijd een F1-hybride winterbloemkool (waar ik door een te volle en oude hersenpan de naam van ben vergeten). En deze laatste geeft die nu wel een prima oogst. Edit 25-04: ik vond het zakje zaden, voor wie er interesse in heeft, het is het ras Corella F1.

Mocht ik iemand nu enthousiast hebben gemaakt, er is één nadeel aan deze teelt: je kunt niet meer op de winter vertrouwen. Er daarom lukt het hier niet meer elk jaar, doordat de winter niet koud genoeg is, zaailingen te snel groeien en daardoor te vroeg te kleine kooltjes geven (zoals dit jaar de Snowball A). Maar ach, het telen van deze bloemkolen is sowieso vooral geschikt voor liefhebbers die ook in de winter willen tuinieren en weten dat je dan toch ook altijd voor een groot deel aan de weergoden bent overgeleverd :-).

Tot slot vind je hieronder onze weeuwenteelt bloemkool van dit jaar in 10 foto’s. Want wij blijven ze telen. Omdat ik er altijd zo trots op ben wanneer het lukt. Omdat het de allerlekkerste bloemkool is die je kunt bedenken (maximaal 5 minuten koken of stomen en dan is ze al gaar, bijna lichtgroen van kleur en heerlijk van smaak). En omdat iedereen die het heeft geprobeerd weet hoe bijzonder het is; 8 maanden geleden gezaaid, de hele winter in de gaten gehouden. En vanaf het vroege voorjaar vertroeteld en elke paar dagen kijken of ze goed groeit, of er een kooltje wordt gevormd, of dat kooltje goed groeit, of ze niet doorschiet, of wordt belaagd door rupsen of slakken. Ik las eens ergens over moestuinieren: “Zie het vooral als een leerproces, en als het dan ook nog lukt om wat te oogsten is het mooi meegenomen”. Daar ben ik het zeker niet mee eens….. maar het geldt wel voor de weeuwenteelt bloemkolen :-).

Foto 1: ik zaaide eind augustus. Na het kiemen heb ik de zaailingen verspeend, en op een zonnige plaats mochten de zaailingen nog groeien tot het kouder werd en ze de kas in moesten.

Foto 2: in oktober heb ik de zaailingen in de koude kas uitgeplant. Ik heb er verse paardenmest met stro omheen gedrapeerd. Dat is zeker niet verplicht hoor, dat was ook maar een probeersel maar het pakte goed uit. Ik had het idee dat de mest te koud was om schade aan de worteltjes te veroorzaken, maar het hield wellicht de grond langer warm, het onkruid tegen, het vocht in de grond, en het gaf wellicht ook nog wat voeding/mineralen/sporenelementen af.

Foto 3: wat ik dacht kwam redelijk goed uit (al kan dat ook toeval zijn geweest), want een paar weken later zagen de zaailingen er al echt uit als jonge planten. Voor alle duidelijkheid, het zijn niet alleen bloemkolen, er staat ook tatsoi, spitskool, komatsuna en savooikool tussen. Op de foto zijn de onderste 2 planten bloemkoolplanten.

Foto 4: en zo gingen de planten de winter in. Het begon als een (weer eens) zachte winter maar in februari kwam er nog strenge vorst. De planten hadden er geen last van. Toen de temperatuur na de vorst in de kas steeg, de zon sterker werd en de dagen langer licht werden, heb ik de planten wat samengestelde organische meststof gegeven (ik gebruikte groene Culterra). Want de planten moesten eerst nog wat groeien (kleine planten kunnen nooit grote bloemkolen geven). In maart zagen de planten er zo uit:

Foto 5: vanaf dat moment ging ik wat vaker water geven, en dan gelijk ook even naar het hart van de plant kijken (of er al een kooltje aankwam en controle op rupsen en/of slakken). En jawel, in maart begon het; in het hart van de plant begonnen de kleinere blaadjes in het hart te draaien:

Foto 6: en dan kon de rest bijna niet uitblijven. Twee weken later:

Foto 7: ondertussen is het begin april en een kooltje begint zich te ontwikkelen. Vanaf dit moment geven we elke keer dat we op de tuin komen wat water, zodat de plant en de kool zich gelijkmatig kan ontwikkelen. Een week later en het kooltje komt buiten de binnenste blaadjes piepen, het is op dat moment iets groter dan een pingpongbal.

Foto 8: de verzorging bestaat uit wachten, water geven en controleren op rupsen en slakken. Als het bloemkooltje zo groot is als een flinke tennisbal kun je haar al veel beter zien. Om te zorgen dat het bloemkooltje mooi wit blijft kun je haar tegen de zon beschermen door een wat groter blad in de plant half te knakken en over het kooltje te vouwen. Als een zelfgemaakte parasol:

Foto 9: en dan gaat het ineens heel snel, als het kooltje dit formaat heeft kan ze, afhankelijk van vocht, voeding, licht en temperatuur, binnen 1 tot 2 weken oogstbaar zijn. En oogstbaar is zo groot als je zelf wilt en/of zo groot als de kool kan worden. En dat laatste hangt dan weer af van het ras, de grootte van de planten en de genoemde omstandigheden. Groot genoeg of toch nog even wachten? Het bloemkooltje op deze foto is ondertussen zo’n 20 centimeter groot en kan ik oogsten. Of toch nog één of twee dagen wachten? Want er komt ook een dag dat ze door gaat schieten (een bloemkool is nu eenmaal een onderontwikkelde bloemknop). Ik geef nog een keer water en kijk morgen weer (want zo snel gaat het dus).

Foto 10: Op deze foto zie je een bloemkool die door gaat schieten: sommige roosjes komen omhoog. Nu moet ze zeker en zo snel mogelijk geoogst worden.

Ik kan het met alle wil van de wereld geen nadeel noemen maar bedenk dat alle bloemkolen van hetzelfde ras op dezelfde plaats zich binnen ongeveer 2 weken op deze manier ontwikkelen. Hoeveel planten je zet hangt dus af van hoeveel bloemkool je in een korte periode wilt eten :-). Uiteraard kun je ze ook invriezen (maar wij vinden ze vers veel te lekker en invriezen geeft toch een beetje natte soppige bloemkool). Van de 8 planten die we zaaiden hebben we gisteren de eerste 3 bloemkooltjes geoogst. Dit weekend volgt er in ieder geval nog één, en volgende week volgen waarschijnlijk de laatste 4 bloemkolen. Als je het positief bekijkt zorgt het ervoor dat je op zoek gaat naar lekkere recepten. Bloemkool 1 hebben we gisteren heerlijk gestoomd gegeten, met een stukje vlees en gekookte aardappelen. Bloemkool 2 en 3 liggen nu nog in een plastic zak in de koelkast en daar maak ik zaterdag een bloemkoolsoep met chorizo van, en een salade met aardappel, gerookte vis en doperwtjes (nee, nog niet uit de tuin maar uit de vriezer :-)). En de laatste 4 bloemkolen? Misschien eens in geheel in de oven roosteren, of als ‘bloemkoolsteak’ volgens het recept van Ottolenghi bakken. We hebben nog een paar dagen om erover te verzinnen…