Struiktomaten

Ik kreeg in mijn laatste tuindagboek een vraag of ik ook iets over struiktomaten wil schrijven. En er lijkt ook nog wel een misverstand te zijn over de (niet bestaande!) relatie tussen kleine tomaten en kleine planten.

Vandaar hier dan een soort van uitleg, maar ik ben geen bioloog, ik heb alleen best veel tomaten geteeld dus wat ik vertel en laat zien is mijn ervaring, niet perse ook de enige waarheid!

Er bestaan 4 groepen groeiwijzen van tomaten:

• dwergstruikjes (kleine compacte struikjes tot zo’n 40-45 centimeter hoog)
• struiktomaten (wat slordigere, bredere en hogere struiktomaten, van zo’n 50 tot wel 120-150 centimeter hoog)
• semistruiktomaten (vreemde groep van tomaten die in mijn ogen stamtomaten zijn die zichzelf nog wel eens-maar dus niet altijd kunnen toppen en dan maar in deze ’tussencategorie’ worden gestopt)
• stamtomaten (de enige echte grote en hoge tomaat die gediefd en aangebonden moet worden)

En dat heeft dus niets te maken met de tomatenvorm. Er bestaan cherrytomaten in alle groeivormen, en hetzelfde geldt voor ronde tomaten. Alleen kun je bedenken dat grote vleestomaten lastig kunnen groeien in een dwergstruikje, dus die groeien wel in stamvorm, struikvorm en semistruikvorm maar grote tomaten kunnen niet goed aan heel kleine plantjes groeien (simpelweg niet genoeg voeding in zo’n klein plantje). Kleine tomaatjes kunnen daarentegen heel goed aan kleine maar ook aan grote planten groeien. Dwergstruikjes zijn heel vaak cherrytomaatjes of kleinere tomaten.

Over stamtomaten en dieven heb ik in het vorige tuindagboek geschreven. Wat zijn dan struiktomaten (en dwergstruiken en semistruiken) en wat moet je er mee doen? Nou, niet zo veel, maar wel een soort van aanbinden want de trossen tomaatjes kunnen wel zo groot en zwaar worden dat de van nature wat slappe stengels van tomatenplanten om kunnen vallen of kunnen knakken.

Ik heb voor de foto’s uiteraard even moeten graven in mijn oude foto’s. Eerst een foto van een echt dwergstruikje:

Tomaat Andrina. Je kunt zien dat ze al in een heel jong stadium veel kleine zijtakjes maakt waardoor er een compact en klein struikje ontstaat. Ik heb niets aan dit plantje gedaan, zo groeit ze vanzelf. Je kunt er ook niets aan doen, je hoeft haar niet op te binden, niet te dieven, alleen maar te tikken als ze in een kas staat, om de bevruchting te bevorderen.

Nog een voorbeeld, tomaat Jip en Janneke:

Ook duidelijk een dwergstruikje, ietsje groter dan de Andrina, maar nog steeds compact, laag vanaf de grond al zijtakjes, dicht begroeid. En je hoeft hier dus ook niets aan te doen.

Dan een struiktomaat. Die worden van wat groter tot flink wat groter. Op de foto hieronder zie je de Sophie’s Choice zoals ze op dit moment eruit ziet:

Slordig dus :-). Het is niet zo mijn ding, ik houd nogal van recht en strak en opbinden en overzicht (in de kas dan, hè). En ook van veel planten op een zo klein mogelijk oppervlak (en daar zijn de vorige wensen dan weer heel handig bij). Deze Sophie’s Choice is ook een struiktomaat, ook niet zo groot maar niet met dat compacte, want het is nu pas begin juni; over een aantal weken zal ze iets hoger maar vooral breder en nog wat rommeliger zijn. Maar dan zullen er ook vleestomaten in hangen (en dat is dan wel bijzonder voor zo’n kleine struik). Ik heb haar al eerder geteeld en toen ervaren dat ze niet is op te binden (te laag en de stengels te slap, niet stevige genoeg), ik ga over 2 weken stro onder de plant leggen zodat de tomaten daar droog op kunnen rusten om te groeien en te rijpen. Een pot zou trouwens ook leuk zijn, zou ze mooi overheen hangen.

Maar wat een struiktomaat echt is, is wel heel lastig te omschrijven. Vaak kun je het best van tevoren op internet zoeken naar wat de groeivorm van de tomaat is die je hebt staan. Ik gebruik voor de rassen die ik nieuw teel (en dat is elk jaar meer dan 90%), en waar ik geen informatie van een zakje of webwinkel of wat dan ook van heb, heel vaak de website van Tatiana Kouchnareva (opent in een nieuw tabblad).

Op die website kun je een paar duizend tomatenrassen (ja, zoveel bestaan er echt), met beschrijvingen vinden (net als in mijn eigen database maar dan veel groter omdat iedereen er iets kan plaatsen, dat maakt het ook iets gevoeliger voor fouten, het is handig alle meningen over een ras te lezen en vervolgens te vertrouwens op de grote overeenkomsten). Maar in haar database, en trouwens in bijna elke internationale tomatendatabase of webwinkel wordt de groeivorm van het ras vermeld. En dan is het handig om te weten dat de bekende groeivormen deze namen hebben:

• dwergstruikjes = mini-dwarf of dwarf of compact dwarf
• struiktomaten = determinate, soms afgekort tot ‘det.’
• semistruiktomaten = semi-determinate, soms afgekort tot ‘semi-det.’
• stamtomaten = indeterminate, soms afgekort tot ‘indet.’

Als je eenmaal weet wat het ras dat je teelt volgens ‘kenners’ of verkoper zou moeten gaan doen in de groei kun je daar in ieder geval op letten.

Foutje van mij:

Bij de tomaat Early Annie niet goed gekeken wat ze is en dus gewoon gediefd. En dan gebeurt er dit, ze topt zichzelf, ik heb geen ‘dieven’ meer om haar verder op te kweken (want die heb ik er allemaal rigoureus afgehaald in een jong stadium), en als ze eenmaal tomaten gaat maken en laat rijpen, dan wordt de kans ook steeds kleiner dat ze nog een dief gaat maken om haar verder mee te laten groeien. En zo eindigt dus haar kleine en korte teelt. Ik had natuurlijk ergens moeten lezen dat ze struiktomaat = determinate is, en van haar af moeten blijven. Dan was ze in dit stadium gewoon een slordig en breed struikje geweest met meerdere takken en bladeren (en trossen tomaten).

Want wat we bij stamtomaten dieven noemen, noemen we bij struiktomaten gewoon vertakkingen, het is hetzelfde, maar omdat de struiktomaat niet de hoogte in groeit moeten de zijscheuten – dieven = vertakkingen dus worden behouden om te zorgen dat ze meer trossen tomaten maakt. Die trosjes worden bij struiktomaten ook sneller en vaker en dichter bij elkaar gemaakt. Bij stamtomaten is er constant de drang om naar boven te groeien en daarbij zijn groei en hoofdstam en trossen belangrijker dan dieven = zijscheuten, en eventuele trosjes die daaraan kunnen komen (uitzonderingen daargelaten).

Dat klinkt alsof een struiktomaat veel makkelijker is. En dat is ook zo. Aan een struiktomaat hoef je in principe niet veel te doen, in ieder geval niet dieven. Maar ze heeft, dat is mijn mening, wel ook wat nadelen. Ze is slordig en breed. Door alle zijtakken groeit ze niet de hoogte in maar dus meer in de breedte. En dat betekent veel blad en veel stengels. In een kas kan ik op een plaats waar 2 struiktomaten staan zeker 3 stamtomaten kwijt terwijl de opbrengst even groot is (uiteraard ook rasafhankelijk).

Nog even een foto:

Tomaat Japanese Early. Heeft zichzelf duidelijk getopt, en de trossen tomaten zijn zo zwaar dat ik ze met clipjes vast heb moeten binden aan een stok. Dus struiktomaten hoef je niet te dieven, maar je moet ze wel opbinden, omdat de stengels waar de zware tomatentrossen aan hangen makkelijk kunnen knakken. En als je een grote struiktomaat treft kun je ook bedenken dat je meerdere stokken moet zetten voor meerdere stengels met tomaten die niet dicht genoeg bij elkaar groeien om aan dezelfde stok aangebonden te worden.

Ingewikkeld? Nou, dat valt toch wel mee? Als je maar weet wat je kunt verwachten, dan kun je daar bij voorbaat al over nadenken en er een goede plek voor zoeken. Ik vind (vroege) struiktomaten vaak handig voor buiten in een pot, of aan de lage kant van een kasje. En daar waar hoogte is in de kas kies ik natuurlijk voor stamtomaten, die ik ook nog eens iets dichter bij elkaar kan zetten.

Nog even heel kort over de semistruiken; de term lijkt te zijn verzonnen voor tomaten die in principe wel stamtomaten zijn maar zich wel eens kunnen toppen (vaak na de eerste of tweede tros). Wat mij betreft (maar dat is mijn mening) gaat het hier om tomaten die gewoon extra aandacht nodig hebben bij het dieven, een beetje zoals ik in het vorige tuindagboek beschreef.

Terug naar de echte struiktomaten: als je de stengels en takken van een struiktomaat niet op tijd aan stokken bindt, dan kan gebeuren wat je op de foto hierboven ziet; door het gewicht van de tomaten is de stengel gewoon langzaam omver gezakt en ligt nu op de grond. En zo moet ze maar blijven liggen, en dat gaat prima, maar je kunt dan wel bedenken dat bij veel regen de tomaatjes makkelijker nat kunnen blijven en gaan rotten. Liever opbinden dus, maar als dat niet gaat of niet meer gaat, zorg dan voor een droge ondergrond in de vorm van bijvoorbeeld stro, bladeren of desnoods een steen of balk waar de tomaten droog op kunnen liggen.

Zo heb ik dat hier opgelost met de tomaat Millefleur (wat trouwens een stamtomaat is en geen struik hoor, maar waarbij de tros dichtbij de grond zo enorm veel bloemen bevat dat we een balk onder haar hebben gezet om de bloempjes en toekomstige tomaatjes van de natte grond te houden).

En alles is natuurlijk geoorloofd, er zijn mensen die 1 stok of meerdere stokken gebruiken, maar ook mensen die van gaas een soort kooi om de plant maken waar de struiktomaat in ‘opgesloten’ zit en tegelijkertijd zich vast kan houden langs de mazen van het gaas.

Nog even een foto om aan te geven hoe slordig een struiktomaat kan worden, hoe groot ze dan kan worden maar ook hoe enorm veel tomaatjes ze kan dragen (al is dit wel echt enorm veel, ik ken vooralsnog alleen dit ras dat in een goed jaar zo veel tomaatjes kan dragen).

Dit is één en rechts een klein stukje van een tweede tomatenplant, de struiktomaat Sprite. Ze neemt de plaats in van wel 3 stamtomaten. Maar dit is een laag kasje, aan de kant zo’n 160 centimeter hoog. En dan is het een ideale standplaats. Een stamtomaat zou met deze hoogte maar 4 boven elkaar hangende trossen kunnen maken omdat ze dan tegen het schuine dak van de kas groeit. En dit groeit en bloeit en draagt maar een eind weg. Lekkere tomaatjes, ook dat nog, dit jaar niet gezet maar alleen al bij het zien van de foto plan ik haar voor volgend jaar weer in :-).

Als je goed kijkt zie je wel al stokken en wat touw waarmee ik haar heb opgebonden. Maar een paar dagen na de foto is de hele plant door de zwaarte van de vruchtjes ingestort en hebben we haar met nog meer stokken en touw op weten te rapen en weer vast gebonden. Daarna zag ze er niet meer zo mooi uit, de oogst was er echter niet minder om :-).

Zo, een lang tuindagboek over tomaten, alweer. Maar wellicht wel handig en nuttig in deze tijd.

Op de website van Pokon heb ik iets geschreven over fruit, over de aardbeien die groeien, de pruimen die zich ontwikkelen, etc..: Vruchten (opent ook weer in een nieuw tabblad).

En in het volgende tuindagboek beloof ik een keer helemaal niets over tomaten te schrijven, hoogstens dat ik hoop voor 1 juli het eerste rijpe tomaatje te kunnen oogsten :-).

Tot slot nog een goede tip die ik van Zuhal kreeg; leg elke avond als het gaat schemeren wat droge kattenbrokjes op een paar bordjes, verspreid in de tuin. En ga dan een uurtje later kijken. Slakken zijn blijkbaar gek op het droogvoer en komen er massaal op af. In de achtertuin hebben we op deze manier in 2 avonden al meer dan 40 slakken gevangen!