Puzzelen

Ik heb dit jaar te weinig moestuin en te weinig tijd om er over te klagen. Maar natuurlijk doe ik dat toch, ik klaag over de wegkwijnende aubergineplanten (ik had er 9, nu nog 2) en over opgevreten sperziebonenzaailingen (er staat geen bordje bij maar als ik de glinsterende kronkelige spoortjes op het blad zie – of dat wat daar van over is – dan had er ook gewoon een bordje met ‘Slak’ op kunnen staan). En ik hoor vooral ook heel veel verhalen van andere moestuinders; over zaden die niet wilden kiemen in de koude en natte grond, over slakken, schimmels, slechte vruchtzettingen, waterrot in aardappelen en al vroeg phytophthora, over hazen en rupsen, spint en luizen, wateroverlast en gewoon ‘algehele malaise’ zoals niet willen groeien, niet willen bloeien, vergelend blad, wegkwijnende planten, etc.

Phytophthora blijft een ding, zowel bij aardappelen als tomaten. Sorry dat ik het nu al weer over moet hebben hoor, maar het is even niet anders, ik krijg er veel berichten over. We waren zo blij met de eerste phytophthora-resistente aardappelrassen, etc., maar zoals dat vaak in de natuur gebeurt; ze blijkt slimmer dan wij (zo begrijp ik het in ieder geval, ik ben geen bioloog) de pseudoschimmel Phytophthora muteert (doet me denken aan virussen waarvan er nog één heel vers in het geheugen ligt) waardoor resistente rassen minder resistent worden. Anders gezegd: zij wint. Ik weet het niet zeker want ik heb ze zelf niet, maar ik kan me voorstellen dat hetzelfde geldt voor resistente tomatenrassen. Ik hoop maar dat de wetenschap daar op kan inspelen (niet voor mijn hobbymoestuin hoor, aardappelen en tomaten zijn voor heel veel volkeren in de wereld een gewas van letterlijk levensbelang).

Hoe dan ook; er is de optie om geen aardappelen en geen tomaten meer te telen. Dat eerste vind ik het overwegen waard, wij eten sowieso steeds vaker pasta, bulgur, rijst, mie, orzo, couscous, risotto en ook steeds vaker koolhydraatbeperkt. Het tweede vind ik zo ongeveer onmogelijk. Dus geef ik op of vecht ik? En ik weet redelijk goed waar ik tegen vecht, maar waar vecht ik dan mee?

Ik ben nog steeds ongelooflijk blij met de 3 kassen die we ooit hebben gebouwd. In een kas is er toch minder kans op phytophthora, omdat het er in principe droog en windstil is. Toch schreef ik 2 weken geleden over de eerste sporen van phytophthora die ik zag, waarschijnlijk binnen gekomen via zaailingen die 2 weken buiten hebben gestaan. Les 1: niet meer doen, direct van huis de kas in.

Ondertussen vernevelde ik met een baking soda-oplossing en dat lijkt vooralsnog goed te helpen. Bij mijn ronde door de kas heb ik nog wat bladeren afgeknipt die enigszins aangetast leken maar dat waren er echt maar een paar. De planten, zowel die door phytophthora waren aangetast als die ‘schoon’ waren, zien er verder eigenlijk best goed uit (maar ik juich zeker niet te snel).

Baking soda is wel een lastiger middel in de buitenteelt, al is het maar omdat het er ook weer afspoelt (daarom moet het in de buitenteelt ook vaker worden herhaald). Wat zou er zo goed zijn aan baking soda? Ik las dat het de pH-zuurgraad van een plant verandert en dat schimmels/pseudoschimmels van een zure omgeving houden. Het is misschien de reden waarom de behandeling met appelazijn hier een paar jaar geleden helemaal niet werkte (sterker nog, het leek vooral sneller veel slechter te gaan). Ik weet ook dat er mensen zijn die juist claimen baat te hebben bij die appelazijnbehandeling bij phytophthora, dat is dus blijkbaar ook mogelijk. Ik kan alleen maar zeggen dat het hier niet hielp, en bij het lezen over de voorliefde voor een hoge zuurgraad = lage pH zal ik ook niet zo snel overwegen om het weer te gebruiken. Er werd ook gezegd dat baking soda een kleine hoeveelheid zwavel bevat maar daar kan ik geen enkel bewijs van vinden op internet.

Waar wel zwavel in zit is bitterzout. Ik kreeg van Pauline (waarvoor mijn hartelijke dank!!) de reactie dat zij had gelezen dat Niels Picard dat gebruikte. Op zijn website kun je een lijst vinden van min of meer resistente tomatenrassen (in 2020, ik weet dus niet in hoeverre dat door het muteren nog steeds zo is: Niels Picard. In bitterzout (Magnesiumsulfaat) zit 10% Magnesium en 13% zwavel. Met 5 gram bitterzout op 1 liter water zou je de planten al voldoende moeten kunnen beschermen. Je zou dat dan ongeveer eens per week moeten herhalen. Ook nu kun je weer bedenken dat je het buiten in een regenachtige tijd misschien iets vaker moet vernevelen en dat het in een kas of onder een afdak juist iets minder vaak nodig is.

Andere mogelijke opties: van knoflook is bekend dat het kan werken tegen ziekten, plagen en schimmels (denk bijvoorbeeld aan een knoflookaftreksel dat je kunt gebruiken tegen spintmijt of luizen). Verstuiven met lavameel zou helpen om de plant sterker te maken, en het blad zou minder ontvankelijk voor phytophthora worden. En ik las eens ergens dat kool een groente is die relatief veel zwavel bevat. Zouden planten van palmkool, boerenkool, etc. als goede buren kunnen helpen naast aardappelen en tomaten? Of anders een gier of aftreksel van het blad maken, of het blad als mulchlaag onder tomaten- en/of aardappelplanten leggen? Geen idee, misschien wil iemand het eens uitproberen. Als dat zo ik hoor ik heel graag later nog eens wat de bevindingen zijn!!

Ik las dit artikel van Linda Chalker-Scott van Washington State University, heel interessant! Het gaat over de beperkte werking van baking soda, ook zij stelt dat het vooral om de verandering van pH gaat en dat het phytophthora niet doodt maar inactief maakt, tot de omstandigheden weer zuurder worden en dus goed voor phytophthora. Ik las in hetzelfde artikel dat er andere middelen zijn die beter zouden werken, zoals kalium (zoals in vinassekali?!?), kaliumsorbaat en natriumcarbonaat (soda dus), en Borax.

Mochten je aardappelplanten of tomatenplanten al zijn aangetast en je iets wilt proberen (en geen traditionele fungiciden willen kopen), misschien kun je eens één van deze middelen proberen. Of het werkt en hoe vaak in welke verhouding is iets waar je zelf dan wel even naar op zoek moet, ik ben al 2 dagen druk geweest met het proberen te vinden wat de oplossing moet zijn voor Borax. Borax is een schoonmaakmiddel, het lijkt een soort versterkte vorm van baking soda maar is toch weer heel anders. Het is een natuurlijk middel, ontstaat wanneer zout en water verdampen. Dat wil niet zeggen dat het onschuldig is, het is in geringe hoeveelheden niet schadelijk voor het milieu maar het wordt bijvoorbeeld wel zwangere vrouwen sterk ontraden om het te gebruiken.

Net als baking soda doet borax iets met de zuurgraad maar nu iets steviger en ook blijvend. Uiteindelijk heb ik besloten eens een potje te kopen, om het te proberen. En na lang zoeken vond ik de verhouding: 5 gram Borax op 1 liter water. En dat luistert blijkbaar nauw want ik las ook ergens dat je Borax in een hogere concentratie als onkruidbestrijder kunt gebruiken. Ik ga het maar netjes afwegen 🙂

Hoe het afloopt laat ik later zeker weten. En ik hoop nog eens van mensen te horen wat zij vinden van appelazijn, knoflook, bitterzout of één van de andere genoemde mogelijke oplossingen (of misschien ook wel niet genoemde, ik hoor ook al verhalen over honing, en over waterstofperoxide 3% als mogelijke hulpmiddelen bij de bestrijding).

Je kunt dus 2 kanten op met phytophthora: kiezen voor iets wat zwavel bevat of iets wat de pH hoger = minder zuur maakt. Je kunt ook gewoon zwavel kopen, ik heb dat zelf wel gebruikt bij krulziekte in perziken maar wil het liever niet gebruiken als het niet strikt noodzakelijk is, omdat het slecht voor de bodem/grond/wormen is, en ik ben altijd op zoek naar ‘het ultieme huismiddeltje’ dat makkelijk, goedkoop, milieuvriendelijk en toch ook werkzaam is. Maar ik snap heel goed dat je, als je al je zo zorgvuldig voorgekiemde aardappelen of gezaaide en opgekweekte tomaten zo ten onder ziet gaan je het zeker overweegt!

Wordt dus (alweer) vervolgd……… maar ik beloof in een volgend blog eerst eens wat leuks te schrijven, al dat gedoe met ziekten, plagen en schimmels is eigenlijk niks voor mij, ik heb er niet genoeg verstand van en ik concentreer me heel graag op juist het leuke van moestuinieren.

Vandaar toch nog even wat foto’s, voor een beetje tuin en vrolijkheid. Door omstandigheden was ik 2 weken helemaal niet op de tuin, lieve Laura houdt alles voor me in de gaten, tikt voor me en bindt wel eens wat op als iets omvalt maar heeft het ook druk genoeg in haar eigen tuin. En daardoor was het nogal een ravage in de kas. Van ‘dieven’ was geen sprake meer, het begon al echt een oerwoud te worden 🙂

Met 2 uurtjes tijd was het nog wel een race tegen de klok, maar aan het eind had ik toch alle 80 planten weer teruggebracht naar de (voor mij) ideale stamtomaten op 1 of 2 stammen.

Erna:

Nog een voorbeeld. Vóór:

Na:

In de afgelopen 30 jaar heb ik altijd eind juni al de eerste (vroege) tomaatjes kunnen oogsten. Dit jaar (vooral door alle regen die de kleigrond hier koud hield maar ook gewoon het koele weer) leek dat er voor het eerst in al die jaren niet van te komen. Maar dan toch, op de valreep!!

Het ras is Datterino Arancio, en het tomaatje is stevig, niet sappig, beetje tumtumachtig van structuur. Lekker! Maar wel wat aan de zure kant (eigen schuld, door enthousiasme echt nog wel iets te vroeg geoogst, nog niet helemaal rijp), maar ik proefde de potentie, dat wordt een lekker tomaatje! Hè, en dan nu maar wachten op de volgende, en hopelijk nog vele daarna!!

Laura stuurt me af en toe wat foto´s van wat ze in mijn tuin en kas ziet, vanmorgen stuurde ze deze:

Het is de Sprite die per ongeluk was gekruist en waar ik al een paar jaar een nieuw ras van probeer te maken (ik schreef er een blog over: Een eigen tomaat). Ik overweeg sterk om haar Sprite Lite te noemen. En dat slaat dan vooral op de lichtere kleur en zeker niet op de potentiële opbrengst 🙂

Tot slot nog één foto, dit jaar hebben we minder oogst doordat ik nu eenmaal veel minder groenten heb gezaaid en geplant, maar de fruitbomen en -struiken die we jaren geleden al plantten hebben daar verder niets mee te maken. De eerste aalbessen rijpen, en dat geldt ook voor de blauwe bessen en perziken en abrikozen in de kas. En dit weekend kunnen we al wat zwarte bessen oogsten.