Mooie moestuin – Fruit
Fruit hoort zeker thuis in de mooie moestuin. Want ze heeft een vrolijke eigenschap: zonder bloemen en bestuiving zullen er geen vruchten geoogst kunnen worden. En dus kun je eerst van de bloemen genieten, en van de bestuivers die daar op af komen, en vervolgens van de vruchten.
De meeste fruitsoorten zijn bomen of heesters, je zult dus goed moeten bedenken waar je de boom of struik wilt planten want ze zal daar jaren lang staan. Om die reden is ze ook wat minder geschikt om middenin een verhoogde bak of een vak met eenjarige groenten te planten; je wilt dat de verzorging en voeding ten goede komt aan de gezondheid van de boom, struik en het fruit, en om die reden plant je onder een boom geen of weinig planten (ook omdat die planten minder zon krijgen en ze niet zullen groeien want de boom is sterker en zal alle benodigde voedingsstoffen, vocht, etc. voor zichzelf opeisen.
Dat wil niet zeggen dat je niets onder een boom kunt planten. Sommige mensen laten er gras groeien. Zelf houden we van bloemen en planten vaak een paar planten van de Tropaeolum onder onze fruitbomen (die zijn sterk genoeg en kruipen vanzelf naar het licht, bovendien bloeien ze heel lang en zijn ze ook nog eetbaar).
Hetzelfde geldt min of meer voor fruitstruiken; er groeit niet heel veel naast en tussen fruitstruiken in. Maar bijvoorbeeld een goed geplaatste pot met een bloeiende eenjarige maakt zo’n hoek of zijrand toch vrolijk. En anders zijn er nog andere manieren om zo’n hoek op te vrolijken, door bijvoorbeeld een geverfd hekwerk, of denk aan bijvoorbeeld een kleine opstelling van wat sierpompoenen in de herfst.
Er bestaan heel oude fruitsoorten en -rassen (met vaak nog een heerlijke ouderwetse smaak), maar ook nieuwe rassen die zeker ook hun voordelen hebben (vaak wat minder ziektegevoelig zijn). Hieronder kun je eerst een lijstje vinden van de vaste fruitsoorten (bomen en heesters), en daaronder nog een klein lijstje van eenjarige fruitsoorten.
Aalbes
Een aalbes maakt een mooi struik met middelgroot fris groen blad. Leuk voor de zijkant van de tuin of een plaats in een hoek (wel op een zonnige standplaats). De struiken bloeien in april/mei maar die bloei is klein en geelgroen en daardoor vrij onbetekenend. De bessen daarna maken dat ruimschoots goed. De meest bekende aalbes is de rode aalbes. Maar daarnaast bestaan er ook witte rassen, en zelfs roze rassen.
Mooie rassen zijn:
- rood: Roodneus, Jonkheer van Tets, Rovada, Red Poll
- wit: Albatros, Witte Parel, Zitavia
- roze: Pink Champagne, Gloire de Sablons
Kijk voor meer informatie over onder andere het planten, snoeien, voeden, etc. op de pagina over de teelt van Aalbessen
Aardbei
Aardbeien zijn lage vaste planten en zeer geschikt voor de mooie moestuin. Want het zijn mooie planten, met vrij grote wit-met-gele bloemen tussen het donkergroene blad. En daarna natuurlijk de felrode vruchten die het allerlekkerst zijn als je ze zo van de plant plukt en opeet. Er bestaan eenmaaldragende rassen (die een kortdurende maar in die korte tijd forse opbrengst kunnen geven). En er bestaan doordragers (planten die over een lange periode iets kleinere vruchten geven). Het is leuk om meerdere rassen te planten, zodat je in verschillende perioden kunt oogsten.
En daarnaast zijn er nog de buitenbeentjes. Zoals bosaardbeitjes (kleine sterk smakende aardbeitjes), bijna meer sierplanten omdat ze een dicht tapijt van planten maakt. Je ziet ook steeds vaker de witte aardbei (onder de naam Ananasaardbei of Pineberry. En juist een heel oud ras is de Frau Mieze Schindler, een heel zachte rozerode aardbei die wel iets op een framboos lijkt en een heerlijke ouderwetse smaak heeft.
Ook leuk is de roze bloeiende Toscana, misschien iets minder smaakvol dan productierassen met heerlijke aardbeien zoals Senga Sengana, Florence, Induka, Elianny, etc. maar wel prachtig door de wat grotere helderroze bloemen. Er zijn daarnaast ook nog wel wat rassen die bijvoorbeeld grotere planten maken en/of een meer hangende groeiwijze hebben. Verdiep je, voor je stekken koopt, vooral in wat je wilt in smaak, vroegheid, doordragend of eenmaaldragend, etc.. En minstens zo leuk is om meerdere rassen te kopen, voor een langere oogstperiode.
Kijk voor meer informatie over planten, grond, bemesting, stekken, etc. nog even op de pagina over de teelt van Aardbeien
Appel
Het wordt lastig om iets over appels te zeggen, want er bestaan zo enorm veel rassen, gele appels, groene appels, rode appels, met een blos, groot, klein, friszuur, stevig, zacht, melig (voor moes), appeltjes om te drogen en/of te stoven, voor verse consumptie of voor bewaring, stokoude rassen (meer dan 100 jaar oud), nieuw ontwikkelde rassen, er is werkelijk voor elk wat wils.
Ik kan je alleen maar aanraden om je goed te verdiepen in de verkrijgbare rassen, en eventueel je wensen te bespreken met de kweker (want een goede kweker weet welke rassen aan je wensen voldoen).
Alle appelbomen bloeien rond april, met witroze bloesem, soms iets donkerder van kleur. En daarmee is ze één van de eerste bloemen in de tuin (samen met pruimen, peren en kersen).
Misschien is het leuk om nog even de rode appel te benoemen; er zijn tegenwoordig wat rassen op de markt die niet alleen van buiten rood zijn, maar waarvan het vruchtvlees ook min of meer rozerood is (vaak crème/rozerood gemarmerd). De meningen over de smaak van deze appels lopen nog wat uiteen, maar het is in ieder geval voor de mooie moestuin wel heel bijzonder! Voorbeelden van deze ook van binnen gekleurde rassen zijn: Red Devil, Rosette, Niedwetzkyana, Redlane, Pink Pearl, Pink Pearmain.
En dan zijn er ook nog de mini-boompjes, soms ook onder de naam Patiofruit of Ballerina-boompjes. Het zijn kleine zuilvormige boompjes die geschikt zijn voor kleine tuinen, en ook voor de teelt in een pot.
Onderaan deze pagina zal ik nog een aantal linkjes plaatsen naar websites van goede en goed gesorteerde fruitbomenkwekerijen.
En kijk ook nog even op deze pagina: Appel, voor meer uitleg over welk formaat appelboom geschikt is voor jouw tuin (struik/laagstam, halfstam, hoogstam, maar ook informatie over het planten, voeding, snoeien, etc..
Blauwe bes
Een blauwe bes heeft een uitgesproken voorkeur voor zure grond, en dat betekent dat ze op onze kalkrijke kleigrond niet groeit (en niet bloeit en uiteindelijk na 2 of 3 jaar ziek en zwak zijn door gaat). Dat is dus heel belangrijk om te weten. Want het kan ook heel goed gaan met blauwe bessen, maar je zult ze dus in zure grond moeten planten (en als je die niet van nature in je tuin hebt kun je die omstandigheden nabootsen door een groot plantgat te graven en dat te vullen met turf).
Blauwe bessen zijn altijd mooi; de kleine witte bloempjes in april/mei:
En daarna verschijnen de blauwe bessen (die onrijp iets limoengroen zijn en later zo’n mooie bedauwde, bijna metaalblauwe kleur krijgen).
Misschien is het nog leuk om te vermelden dat er grote struiken met grotere of kleinere bessen bestaan. En er zijn natuurlijk vroegere en latere rassen. Maar er zijn ook wat rassen die kleiner blijven, of voor een deel in de winter hun blad behouden. En er bestaat ook een roze blauwe bes (met de smaak van een blauwe bes maar dus in een helderroze kleur). Wat voorbeelden van bekende en bewezen goede rassen zijn:
- Patriot (vroeg ras)
- Bluecrop (middelvroeg)
- Goldtraube 23 (middelvroeg)
- Chandler XXL (zeer grote bes)
- Dixi (laat ras)
- Hortblue Petite (kleine vorm 50 centimeter)
- North Country (kleine vorm 50 centimeter)
- Pink Lemonade (roze bessen)
En voor de mooie moestuin is het ook leuk om nog even te vermelden dat het blad van blauwe bessen een prachtige herfstkleur krijgt:
Lees vooral voor je een blauwe koopt en plant eerst even deze pagina: Blauwe Bes, voor meer uitleg over de zure grond die ze nodig heeft, de mogelijkheid om je grond geschikt te maken voor blauwe bessen, maar ook informatie over snoeien, voeden, oogst, bewaren, etc..
Braam en Braamboos
Bramen en braambozen (kruisingen tussen bramen en frambozen zoals de Loganberry en Taiberry) maken groeizame hoge struiken. Als je zo’n struik goed snoeit en regelmatig aanbindt aan een hekwerk kan het een mooie groene afscheiding van je moestuin zijn: met donkergroen blad, witrozige bloempjes en daarna de glanzend zwarte vruchten. De nieuwe scheuten die je vanaf de zomer weer opbindt voor de oogst in het volgende jaar, behouden in de winter gedeeltelijk hun blad (is ook deels rasafhankelijk).
Er zijn rassen met doornen en rassen zonder doornen, dat is wellicht nog iets om over na te denken voor je mooie moestuin. Voorbeelden van bekende rassen zijn: Himalaya, Jumbo, Loch Ness. Thornless Evergreen, Black Satin en Hull Thornless
En dan is daar nog de braamboos; een kruising tussen braam en framboos. De groeiwijze lijkt meer op die van een braam dan van een framboos, en dus kunnen deze soorten ook een mooie groene tuinafscheiding maken. Er is een Tayberry, een Loganberry en een Boysenberry; ze hebben alle drie zo hun eigen eigenschappen, waarvan de Boysenberry het meest op een braam lijkt, de Tayberry extra groot is en een mooi mix van een framboos en een braam is, en de Loganberry het meest op een framboos lijkt.
Kijk voor meer informatie over bramen en braambozen, onder andere over standplaats, bemesting, snoeien, etc. op deze pagina
Framboos
Een framboos is eigenlijk wel onmisbaar in de moestuin, mooi of niet. De vruchten zijn zo direct van de plant het allerlekkerst. En je wordt vanzelf vrolijk van het frisgroene blad en de gele of rozerode vruchten. Helaas heeft de framboos ook 2 minder leuke kanten; ze kan nog wel wat woekeren, en ze is wel wat gevoelig zoor ziekten. Dat nemen we maar voor lief, met een goede verzorging kunnen we beide een beetje beperken.
Er zijn zomerframbozen en herfstframbozen, lees daarover meer, plus informatie over standplaats, voeding, grondsoort, etc., op de teeltpagina van de framboos
Mooie en lekkere rassen die niet heel gewoon zijn: Tulameen (groot rozerood, zomer), Golden Everest (zachtgeel, zomer), Black Jewel (zwart, zomer), Valentina (oranje, zomer), Willamette (donkerroze, zomer), Fallgold (geel, herfst), Polka (rozerood, herfst).
Japanse wijnbes
Erg leuk en lekker besje. Mooi ook; door de rood aangelopen stelen/stengels, de donkerrode knoppen, wittige bloempjes in trosjes, en tot slot de felrode zoete vruchtjes in het midden van de zomer. Ze heeft 1: ze heeft stekels, en niet een paar kleine stekeltjes, maar de stengels zitten rondom vol met scherpe gemene stekels.
Ze is een groeikrachtige plant (in mindere mate maar toch een klein beetje vergelijkbaar met bijvoorbeeld een braam). En dat tezamen betekent dat je een goede plats voor haar moet zoeken; in de volle zon, maar langs een rand waar je niet je armen of benen kunt openhalen aan de stekels. En waar je haar ook goed en netjes op kunt binden (want dat scheelt al veel schrammen).
Toch wel erg mooi en leuk en vrolijk (en niet te vergeten erg lekker; de besjes zijn ongeveer 1 centimeter groot en smaken heerlijk zoet en sappig.
Kruisbes
Oh, nog zo’n stekelige plant 🙂 . Maar een kruisbes heeft minder stekels maar even scherp en wel heel strategisch geplaatst. En er bestaan ondertussen ook een aantal rassen zonder stekels. Die waren tot nu toe niet altijd even lekker, bij het wegnemen van de stelgroei verdween ook een beetje van de karakteristieken smaak van deze bes (die ook wel klapbes of stekelbes wordt genoemd). Maar de laatste jaren komen er steeds meer goed doornloze of bijna doornloze kruisbessen op de markt.
Let niet op de bloempjes, die stellen niet zo heel veel voor. Maar het frisgroene blad, en natuurlijk de kruisbessen zelf, zijn zeker decoratief. En je kunt haar ook nog bijvoorbeeld in een mooie leivorm snoeien, ook erg leuk.
De bessen van een kruisbes kunnen, afhankelijk van het ras, groen, geel of (paarsrozig) rood zijn. Leuke en lekkere rassen zijn:
- Whitesmith (groen)
- Tatjana (groen, doornloos)
- Hinnonmaki Rod (rood
- Captivator (rood, doornloos)
- Pax (rood)
- Lady Sun (geel, bijna doornloos)
Kijk ook nog nog even hieronder bij de Jostabes, want dat is een kruising tussen een zwarte bes en een kruisbes.
Kijk voor meer informatie over het planten, voeden, snoeien, etc. van kruisbessen nog even op deze pagina
Kweepeer
Zelf vind ik een kweepeer misschien wel de mooiste fruitboom in de moestuin. Ze heeft één nadeel en dat is dat ze onderin de boom wel wat kaal en stakerig kan worden. Maar dat neemt niet weg dat de bladeren mooi groot, ovaal en zachtgroen zijn, ze zijn ook zacht behaard (viltig is een beter woord). En de bloemen zijn vrij groot (ongeveer 3 centimeter) en zacht wit met een roze blos.
In de loop van het seizoen wordt het blad donkerder en beginnen de vruchten te groeien.Uiteindelijk zijn die vruchten ergens in oktober rijp; ze zijn dan groot en opvallend geel, met een mooi contrast tussen het donkergroene blad:
Je moet wel van koken houden want de vruchten zijn rauw niet eetbaar (in ieder geval keihard en niet lekker), na het koken worden de vruchten bijna abrikoos-honingachtig van smaak.
Kijk vooral nog even op de pagina met informatie over de teelt, planten, verzorging, etc. van kweeperen
Peer
Alle fruitsoorten zijn wat mij betreft geschikt voor de mooie moestuin. De peer heeft misschien niet de mooie vruchtkleur van een appel of een pruim, maar de bloesem is minstens zo mooi, en het ovale blad dan aan de buitenkant glanst en aan de binnenkant wat viltig is ook prachtig. Net als bij de appel is het ook lastig om iets over peren te zeggen. Er bestaan heel veel rassen, vroeg en laat, stoofpeer, handpeer, klein en groot, voor vers of bewaring, stokoude rassen (soms meer dan 100 jaar oud) en nieuw ontwikkelde rassen. Ik kan je dan ook alleen maar aanraden om je goed te verdiepen in de verkrijgbare rassen, en eventueel je wensen te bespreken met de kweker (want zoals al eerder gezegd; een goede kweker weet welke rassen aan je wensen voldoen).
Ook perenbomen bloeien rond april, meestal net iets eerder dan appelbomen. En daar waar appelbloesem witroze tot roze is, zo is perenbloesem zuiver wit:
Ook van peren zijn er mini-boompjes te koop, soms onder de naam Patiofruit of Ballerina-boompjes. Het zijn kleine zuilvormige boompjes die geschikt zijn voor kleine tuinen, en ook voor de teelt in een pot. Onderaan deze pagina zal ik nog een aantal linkjes plaatsen naar websites van goede en goed gesorteerde fruitbomenkwekerijen.
Pruim
Ook pruimen zijn heel waardevol in de mooie moestuin, door de soms bijna overdadige zuiver witte bloesem in het voorjaar:
En de vruchten in de zomer kunnen groen, geel, roze, abrikoos, blauw en paars zijn, en alle tinten daartussenin.
Een pruimenboom is een mooie boom, met een mooi open groeiwijze en een natuurlijke uitstraling. Kijk vooral op deze pagina voor meer informatie over het planten, de verzorging en de oogst van pruimen
Vijg
Een tropisch aandoende struik. Op de pagina met informatie over de teelt leg ik uit dat de wortels het best in een beperkte ruimte kunnen groeien; hoe groter het wortelgestel – des te groter de struik (boom) en des te minder vruchten. Minder wortels is een beperkte groei met meer vruchten. En dus telen we zelf vijgen in pot, een grote speciekuip welteverstaan.
En daarin blijft de struik vrij compact (altijd nog wel ruim 2 meter hoog en 1,5 meter breed), het donkergroene grote blad heeft een mediterrane uitstraling. Dus zeker decoratief en geschikt voor de mooie moestuin, op een zonnige en beschutte plaats kan ze ook gewoon de winter overleven en rijpe vruchten geven (mits je het juiste ras kiest). Geschikte rassen voor ons klimaat zijn onder andere: Préecoce de Dalmatie, Peretta Twotimer, Bornholm Diamant, Nazareth, etc.
Zwarte bes en jostabes
De zwarte bes en jostabes zijn struiken die zo’n 150 centimeter hoog worden. De jostabes is een kruising tussen een zwarte bes en een kruisbes (en je kunt ook echt de kruisbes proeven in de bes, maar de plant en de bessen lijken wel vooral op zwarte bessen – en de teelt is ook enigszins vergelijkbaar).
Het mooiste (in de mooie moestuin) van zwarte bessen vind ik zelf het blad. Het is niet eens perse heel bijzonder van kleur en vorm maar vooral van geur; in zwarte bessenblad ruik je de zwarte bessen. En je kunt het blad ook eten (bijvoorbeeld om thee van te trekken), en het schijnt ook heel gezond te zijn.
De bloempjes stellen niet heel veel voor, maar daarna zijn de glanzende zwarte bessen, half verscholen tussen het blad, ook erg mooi:
Kijk voor meer informatie over de verzorging van zwarte bessen nog even op die pagina.
Tot zover iets over fruitdragende bomen en struiken in de mooie moestuin. Er zijn er zeker nog veel meer, denk aan appelbes, honingbes, kiwi, nectarine, kers, moerbei, perzik, maar die hebben we zelf niet. Niet dat we die niet zouden willen, maar uiteindelijk is er altijd de vraag: hoeveel ruimte is er, wat we willen we daar allemaal in telen, wat gebruiken we in de keuken, wat groeit er goed in onze tuin, en wat geeft een goed opbrengst, etc.? Oh ja, en wat vinden we lekker en wat zouden we eten (ik zou graag een kiwi willen, vind ze ook heel lekker maar ben er allergisch voor en dan houdt alles op 🙂 ).
Ik hoop in de komende jaren hier nog wel wat meer foto’s te plaatsen van andere vruchtsoorten, uit eigen tuin of desnoods die van de tuinbuurman (want dat is ons uitzicht en daar genieten we dus ook van vanuit onze mooie moestuin).
Mocht je geen ruimte of interesse hebben in bomen of struiken, dan is er altijd nog de mogelijkheid om eenjarig fruit te telen. Dat zijn niet heel veel soorten, maar hieronder nog even een klein lijstje van eenjarig fruit:
Ananaskers
Groene planten met kleine gele bloemen en daarna de opgeblazen hoesjes waarin bijna als vanzelf de ronde vruchtjes groeien. Ze worden zachtgeel als ze rijp zijn. Er zijn wat hogere en wat lagere rassen verkrijgbaar, met wat grotere of juist kleinere bessen, in een zachtzoete smaak met ook een fris zuurtje. Je zaait ze in maart voor en de oogst valt ergens vanaf eind juli tot in de herfst. Ze zijn geschikt voor de volle gerond, verhoogde bak en in pot.
Kijk vooral even op de pagina over Ananaskers voor meer informatie over het zaaien, de verzorging, oogst, etc..
Golden Pearls
De Latijnse naam is Solanum villosum. Het is een leuke plant met heldergroen blad, kleine witte bloempjes en grote hoeveelheden heel kleine gele vruchtjes (05 tot 0,75 centimeter groot). De vruchtjes smaken naar een kruising tussen tomatillo en ananaskers, iets minder zoet de de ananaskers hierboven maar zeker nog zoet genoeg om ‘fruit’ te heten. Geschikt voor de teelt in de volle grond, verhoogde bak en pot.
Meloen
Die mag natuurlijk niet ontbreken in een mooie moestuin. Zoek, net als bij de komkommer die je in het hoofdstuk over groenten in de mooie moestuin kunt vinden, wel naar een ras dat geschikt is voor de teelt die je wilt; er zijn rassen voor onder glas en een klein aantal rassen dat ook buiten een kans van slagen heeft. Er dan zijn er grootvruchtige en kleinvruchtige rassen (algemene stelregel is dat hoe groter de vrucht is, des te meer warmte en tijd heeft ze nodig).
De planten lijken zelfs wel een beetje op die van een komkommer, en je kunt kiezen om haar te laten kruipen of haar te laten klimmen; zo’n klimplant die niet veel hoger wordt dan 100 tot 150 centimeter (afhankelijk van ras en omstandigheden) is wel een leuke afwisseling in de mooie moestuin.
Het vrij grote donkergroene blad en de gele bloempjes (die veel hommels aantrekken) zijn al decoratief genoeg, maar als er eenmaal meloentjes in de planten hangen, dan is het nog leuker om langs te lopen. Een rijpe meloen kun je al op een paar meter afstand ruiken!
Kijk ook nog even op de pagina met informatie over meloenen, voor tips m.b.t. zaaiperiode, opbinden, bestuiving, voeding, etc..
Meloenpeer
De meloenpeer is een heel bijzondere vrucht. Ik vind haar niet bijzonder lekker, maar wel bijzonder mooi. De planten worden zo´n 60 tot 80 centimeter hoog en hebben fris groen blad en prachtige karakteristieke solanum-bloempjes (haar naam is dan ook Solanum muricatum, en ze wordt ook wel Pepino genoemd).
Na de bloei volgen dan de grote vruchten (als van een flinke vleestomaat) die zachtgroen beginnen en bij het rijpen uiteindelijk crèmekleurig met paarse streepjes worden. Dat kan buiten, maar zaai har wel op tijd voor (net als pepers en paprika’s) en houd de planten in een pot op een zonnige en beschutte plek voor de beste kans op rijping van de vruchten voor de herfst begint en het koud wordt. De smaak zou, zoals de naam al aangeeft, liggen tussen meloen en peer, en het aroma komt inderdaad verrassend overeen, ze is alleen wat minder zoet (in mijn beleving, maar dat ligt natuurlijk ook aan voeding en een zomer die warm genoeg moet zijn), Ik vind ze vruchten vooral erg mooi, en dat is ook belangrijk in een mooie moestuin:
En dan ben ik in dit hoofdstuk vast nog wat soorten vergeten, of ik heb ze niet genoemd omdat ik ze zelf niet heb. Ik heb bijvoorbeeld in 2018 een kiwibes gekocht want daar ben ik erg benieuwd naar, en ik hoop daar dan dus ook in de komende maanden/jaren wat meer over te kunnen vertellen.
En ik beloofde nog een lijstje van goede kwekers van fruitbomen en – struiken:
Maar zo zijn er nog heel veel kwekerijen hoor. Ga eerst op zoek naar wat je wilt en zoek dan op het ras war je interesse in hebt naar meer informatie en een goed kwekerij die je verder kan helpen.
En tot slot volgt hieronder dan nog een lijstje van alle pagina’s die je binnen het hoofdstuk De Mooie Moestuin kunt bezoeken:
- Inleiding
- De (mooie) moestuin
- Groenten in de mooie moestuin – overige gewassen
- Bladgewassen
- Koolgewassen
- Vruchtgewassen
- Wortelgewassen
- Fruit in de mooie moestuin (= deze pagina)
- Kruiden in de mooie moestuin
- Bloemen in de mooie moestuin
- Dieren in de mooie moestuin
