Drogen in de dehydrator

Een dehydrator wordt ook wel voedseldroger, en wat minder vaak droogapparaat of droogmachine genoemd. Ze worden soms ook wel bij hun merknaam genoemd (denk aan Stockli, Excalibur, Sedona, etc.), maar er zijn ondertussen steeds meer merken, met flinke verschillen in prijs en kwaliteit. Als je de aankoop van een voedseldroger overweegt is goed vergelijken belangrijk; zowel in kwaliteit, prijs, verzendkosten, hoe groot/hoeveel verdiepingen wil je, energieverbruik, wil je een horizontaal drogend apparaat of juist verticaal, zoek je er ook bijpassende vellen bij voor bijvoorbeeld fruitleer, etc.? Op deze pagina zal ik trouwens de naam dehydrator aanhouden.

Wat doet een dehydrator/voedseldroger?

Het antwoord daarop is simpel: het droogt. Via een ventilator wordt lucht langs groenten, fruit, kruiden, bloemen, vis, vlees, etc. geblazen. Die lucht kun je in warmte instellen, afhankelijk van het merk tussen de ongeveer 30 en 70 graden (afhankelijk van het merk). Je kunt er dus niet mee bakken, roosteren, etc. Voedsel dat is gedroogd tot er nog minder dan een paar procent vocht in zit heeft geen voedingsbodem meer voor bacteriën, en is dus zeer lang houdbaar (mits luchtdicht afgesloten in een pot, trommel, etc.). Het neemt dan weinig plaats en is heel licht in gewicht. Om die reden is een dehydrator/voedseldroger ook geliefd bij mensen die graag lange verre reizen maken naar plaatsen waar gezond, voedzaam en/of veilig bereid voedsel schaars is. Bij het drogen onder de 70 graden blijven bij de meeste soorten veel van de vitaminen, mineralen, etc. behouden. Om die reden wordt een dehydrator/voedseldroger ook gebruikt door mensen die een ‘raw food’ levensstijl hebben. Het is dus zeker niet alleen voor mensen met oogst uit een eigen moestuin 🙂

Ik heb mijn dehydrator/voedseldroger dus wel vooral om alle oogst uit de moestuin te verwerken en bewaren. Vroeger vroor ik alles in, met als gevolg 2 grote vriezers die veel ruimte innamen, veel energieverbruik en de kwaliteit van voedsel blijft in een vriezer ook niet een jaar lang even goed denk aan natte sperzieboontjes, soppige bloemkool, kapotgevroren aardbeien, etc.). Niet dat een dehydrator heilig is hoor, ook daarvoor zijn er soorten meer of minder geschikt (ooit frambozen willen drogen maar dat duurde enorm lang en uiteindelijk gingen toch alle frambozen kapot, fruitleer gaat veel beter :-)).

Ik vries dus sommige soorten in, sommige droog ik, andere maak ik in of weck ik, en weer andere fermenteer ik. En wat voor welke methode is geschikt is lastig te zeggen want het ligt eraan wat je wilt drogen, vriezen, fermenteren, etc.; wat je er later nog mee wilt doen, hoe je het wilt eten, hoe lang je het wilt bewaren, etc.. Ik heb bijvoorbeeld meerdere soorten verwerking voor tomaten: Vroeger vroor ik gewoon alleen ingedikt tomatensap in, heel veel, voor soepen en sauzen, etc.. Nu weck ik tomatensap, maak ik tomatensaus in potten in, droog ik tomaatjes voor snack, maak ik ze vers in olie in, maak er chutney en zelfs jam van, etc.

Dat is ook het leuke: zelf uitvinden wat je wilt en kunt drogen (of wecken, fermenteren, etc.). Denk bij het drogen dus zeker niet alleen aan het drogen van kale plakjes of stukjes groenten om later te koken maar denk ook eens aan het zelf maken van gedroogde soepgroenten, het drogen van allerlei kruiden en fruit voor thee, aan het maken van fruitleer (een fruitpasta die je op vellen smeert en droogt tot het een soort tumtumachtig snoep wordt), het drogen van kruiden, pepers, knoflook, etc. om kruidenolie, peperolie, knoflookolie, etc. van te maken. Maar natuurlijk ook gedroogde kruiden om in de winter te gebruiken, of gedroogde appeltjes, vijgen, pruimen, tomaatjes, etc. als gezonde snack. En dan is er ook nog het ‘niet eetbare’: denk aan goudsbloemen voor je eigen zalf of olie, smeerwortel of andere kruiden voor hetzelfde doeleinde.

Waarom zou je voor het drogen een ‘duur’ apparaat kopen?

Nou, omdat helaas in Nederland niet veel in de zon kan worden gedroogd (door een te kort seizoen, te lage temperaturen, te weinig zon en vooral ook te hoge luchtvochtigheid). Als je iets buiten of in huis in de zon wilt laten drogen is er voor veel soorten een heel grote kans dat het bederft voor het droog genoeg is.

Er zijn wel wat soorten die je aan de lucht kunt drogen en dat zijn dan vooral kruiden en soorten die van zichzelf heel weinig vocht bevatten. Denk daarbij aan goudsbloemblaadjes (dus zonder de bloembodem), aan rozemarijnnaaldjes, tijmblaadjes, de velletjes van verse knoflook, zaden en droogbonen, misschien zelfs zeer dunwandige pepers, etc. Je spreid deze dan uit over een schaal of bord en zet dat op een warme en luchtige plaats. Om de dag even voorzichtig ‘omwoelen’ en weer uitspreiden zorgt ervoor dat het mat meer gelijkmatig droogt. En afhankelijk van soort, formaat en temperatuur/luchtvochtigheid is het dan binnen ongeveer een maand droog genoeg om in potten op te slaan en te bewaren. Voel altijd heel goed voor je besluit dat het droog genoeg is om luchtdicht op te slaan of op olie te leggen. Want niet goed genoeg gedroogd zorgt uiteindelijk altijd voor schimmel, rot en bederf.

Dan is er nog de oven. Als je niet veel droogt is dat zeker het overwegen waard. In een oven kun je drogen door de plakjes groenten of fruit op een rooster te leggen, de oven op 40 tot 65 graden zetten (afhankelijk van het soort groente, fruit, kruid), en dan de deur op een kier van zo’n 3 centimeter te zetten (door er bijvoorbeeld een houten spatel tussen te steken).

Het verbruik

Drogen in een oven gaat dus prima. Het nadeel van een oven is dat de temperatuur vaak minder nauwkeurig instelbaar is (tenzij je een digitale oven hebt). Een dehydrator/voedseldroger kun je vaak (afhankelijk van merk en type) per graad Celsius instellen). En het gebruik van een oven is vooral duurder. Ik meen dat een oven gemiddeld rond de 2000 watt verbruikt (afhankelijk van temperatuur, merk, etc.). Een dehydrator/voedseldroger verbruikt 400 tot 500 watt. Een kWh kost zo rond de 35-40 eurocent (september 2023, de prijzen fluctueren nog steeds) afhankelijk van vast of variabel, energieleverancier, nacht-/weekendstroom, etc.

• Een oven kost ongeveer 1 tot 2 kWh per uur (afhankelijk van merk, temperatuur, gas of elektrisch, etc.) = 1 tot 2 x € 0,40 = € 0,60 per uur
• Een dehydrator kost per uur ongeveer € 0,10 per uur

Dat is dan wel heel grof uitgerekend, maar een beetje voor het idee….. Als je het zelf uit wilt rekenen (voor welk apparaat in je huis dan ook), kijk dan even op Biqqelz voor de som (stroomverbruik in kW x aantal uren dat de voedseldroger aan staat x stroomtarief = kosten van het drogen) en meer informatie.

Op de foto zie je de gedroogde cherrytomaatjes in pot. Van de opvallende kleuren zie je niet veel meer. Maar erg lekker. Op de bovenste foto zie je trouwens gedroogde pepertjes. Die kunnen na het drogen worden gemalen zodat je chilipoeder hebt, maar je kunt de gedroogde stukjes ook in een flesje olie doen (arachideolie, zonnebloemolie of een andere neutrale olie), en zo maak je dus je eigen chili-olie:

Nog even over het verbruik van een droogapparaat: het gebruik kost uiteindelijk dus niet heel veel. Als je een paar keer per jaar bijvoorbeeld wat kruiden en pepers wilt drogen, dan is het goedkoper om dit in de oven te doen. Als je veel wilt drogen, dan kan het dus een voordeel zijn om een droogapparaat te kopen.

Er zijn nog wat voordelen van een dehydrator ten opzichte van een oven: een dehydrator maakt minder geluid, je kunt de temperatuur nauwkeuriger (laag) instellen, etc. In een dehydrator droog je door blazende lucht, in een oven doet de warmte het meeste werk. En drogen duurt relatief lang (afhankelijk van wat je droogt, hoe je het droogt, en op welke temperatuur je het droogt), zo tussen de 4 en 12 uur is redelijk gemiddeld. Je kunt tijdens het drogen de oven niet gebruiken voor gerechten en dus kan dat ook een overweging zijn. Hier staat de dehydrator op zolder en dus hebben we geen last van vrijkomende geurtjes, en ze staat niet in de weg.

Over dehydrators:

In Nederland zijn eigenlijk 2 types dehydrators te koop: een dehydrator die van beneden naar boven lucht blaast (verticaal), zoals de Stockli en Rommelsbacher. En een dehydrator die van achter naar voren lucht blaast (horizontaal), zoals de veel duurdere Excalibur en Sedona.

Ik heb zelf al meer dan 15 jaar een Stockli en sinds een paar jaar ook nog een Sedona. Beiden prima apparaten, groot prijsverschil (de Stockli met 7 verdiepingen heb ik voor zo’n 150 euro gekocht, de Sedona met 9 verdiepingen heeft euro 399,= gekost). Veel geld, en dat geldt voor beiden.

Mocht je echt heel graag een goede dehydrator willen kopen maar er wat minder geld voor uit willen of kunnen geven; kijk vooral eens op marktplaats.nl of een andere veilingwebsite. Maar doordat het drogen van voedsel ondertussen ook wel populairder is geworden zijn er ook veel merken die goedkoper zijn. Voorbeelden daarvan zijn Gastro, Klarstein (heb ik van gehoord dat het een goedkoop en toch kwalitatief heel goed droogapparaat is) en Hendi. Ik heb zelfs een keer in de winkel van Lidl een droogapparaat zien staan. Zoek vooral op  droogapparaat of dehydrator en je vindt ondertussen flink wat verschillende soorten/merken. Let daarbij uiteraard wel op de kwaliteit en ervaringen van mensen want ik heb gehoord dat er ook droogapparaten zijn niet goed drogen door een verkeerde luchtstroom, etc..

Op de foto zie je onze Stockli en Sedona. De Stockli links, blaast lucht van onder naar boven. De Sedona rechts blaast lucht van achter naar voor. Ik heb voor de foto de klep even open gedaan zodat je kunt zien hoe de tray’s naar binnen geschoven worden). Bij de Stockli links kun je de verdiepingen gemakkelijk op elkaar stapelen.

Wat is dan het voordeel van een horizontaal ventilerende dehydrator ten opzicht van een verticaal ventilerende dehydrator? Het grootste voordeel is het feit dat je in een horizontaal ventilerende dehydrator smaken apart kunt houden. Ik kan in de Sedona 3 lagen met aardbeien, 2 met muntbladeren, 2 met gemberplakken en 2 met sinaasappelplakjes tegelijkertijd drogen, zonder dat de smaken zich mengen. In de verticaal ventilerende Stockli zullen de kruiden uit de onderste verdieping hun smaak afgeven aan de vruchten/kruiden die in de verdiepingen daarboven liggen. In een Stockli kun je dus beter 1 soort groente/fruit tegelijk drogen. Uiteraard kunnen bij zeer sterke smaken ook in een horizontaal ventilerende dehydrator die smaken mengen. Minder gemakkelijk dan in een Stockli maar ik zal in de Sedona toch ook geen trays afwisselend met knoflook en aardbeien drogen :-).

Daarnaast droogt een horizontaal ventilerende dehydrator wat gelijkmatiger dan een verticaal ventilerende dehydrator. Dat is best logisch, lucht die horizontaal over de gehele ruimte wordt geblazen droogt gelijkmatiger dan lucht die van onder naar boven blaast (dan is het onderste droog wanneer het bovenste nog vochtig is). Niet erg, als je het maar weet. Als je een Stockli gebruikt is het dus heel handig om te drogen wanneer je in de buurt bent, zodat je elk uur of 2 uur de verdiepingen even kunt omwisselen.

Sedona of Excalibur?

Als je overweegt een horizontaal ventilerende dehydrator aan te schaffen, dan zijn de Sedona en de Excalibur wel de 2 meest bekende en in Nederland ook de 2 meest verkrijgbare merken. Zelf heb ik wel enige weken internet afgestruind om te bepalen welk merk ik wilde kopen. Zo links en rechts wat informatie bij elkaar gesprokkeld, en aan de hand daarvan mijn keuze bepaald. Want er zijn wel wat verschillen, het is maar wat je wilt, want beide apparaten staan zeer goed bekend. Ik zal de verschillen zoals ik die heb gevonden op internet en ondertussen zelf ondervonden heb even op een rij zetten, wellicht helpt het iemand nog eens bij een eventuele keuze:

• De Excalibur is een oud en gerenommeerd merk, al jaren bewezen prima product. De Sedona is relatief nieuw, moet zich nog bewijzen in kwaliteit op lange termijn.
• De Excalibur is er in 3 varianten; met 4 verdiepingen, met 5 verdiepingen en met 9 verdiepingen. De Sedona is alleen verkrijgbaar in 9 verdiepingen. De prijs van een 9-trays Excalibur is trouwens op dit moment van schrijven (juli 2013) precies hetzelfde als die van de 9-trays Sedona (euro 399,=).
• De Excalibur heeft vierkante trays die je dus een halve of kwart slag kunt draaien, als je bij controle vindt dat een kant nog niet goed genoeg is gedroogd. De Sedona heeft iets langwerpige tray’s, die je dus alleen een halve slag kunt draaien, niet een kwart slag.
• De Sedona is wat nieuwer, heeft een digitale timer, temperatuur kun je per graad nauwkeurig instellen. Bij de Excalibur stel je de temperatuur en tijd in via een draaiknop.
• De Sedona heeft een deur van glas (de klep gaat naar beneden open), is wat luxer en zo kun je ook tijdens het drogen zien wat er in de dehydrator gebeurt. De Excalibur heeft een losse, dichte klep die je gemakkelijk kunt verwijderen/plaatsen maar geeft dus geen zicht op het droogproces tot je de klep afneemt.
• Wellicht (voor mij) het belangrijkste voordeel van de Sedona; ze blaast de lucht via 2 afzonderlijke ventilatoren. En deze 2 ventilatoren kun je samen gebruiken, maar je kunt er ook voor kiezen (als je wat minder geoogst hebt) om alleen de bovenste of alleen de onderste ventilator te gebruiken. Dat betekent dan ook dat wanneer je maar de helft van de Sedona gebruikt en 1 ventilator gebruikt, je ook maar de helft aan energie (250 tot 300 watt) verbruikt. In de Excalibur zit 1 ventilator en dus gebruik je altijd de gehele ruimte (en energie), ook wanneer je maar aardbeien voor 3 of 4 trays hebt.

Je ziet, de keuze is persoonlijk, beide merken hebben hun voordelen, het is maar wat je zelf belangrijk vindt. En bedenk dat een verticaal ventilerende Stockli of Rommelsbacher (of ander merk) ook een prima dehydrator is.

Tot zover het verhaal over de apparaten en wat ze kunnen……. Tijd om te vertellen wat je erin kunt drogen, op welke temperatuur en hoe lang ongeveer.

Bedenk dat de tijd om te drogen heel sterk afhangt van dat wat je droogt, hoe je het droogt en waar je het droogt. In een warme kamer met hoge luchtvochtigheid duurt drogen langer (omdat een dehydrator de lucht in de kamer gebruikt). Bedenk dat dunne plakjes sneller drogen dan dikke plakken. Bedenk dat relatief droge worteltjes sneller drogen dan zeer sappige aardbeien.

Nog iets dat ik heb ondervonden in het jaar dat ik de dehydrator intensief gebruikte; niet alles wordt er lekkerder van. Er zijn groenten/kruiden en fruit die een sterkere smaak krijgen, maar er zijn ook soorten die niet heel veel veranderen in smaak. Het grootste voorbeeld is banaan; erg lekker, maar het wordt niet zoeter, alleen maar hard, leerachtig en lekker om te eten, maar de smaak blijft hetzelfde als van een verse banaan. Een ananas daarnaast wordt enorm zoet, zeer uitgesproken, een sterke ananasgeur en ananassmaak en veel zoeter dan de verse ananas. Uiteraard worden   dat soort verschillen ook bepaald door de temperatuur waarbij je droogt (hoe temperaturen kunnen bijvoorbeeld bij kruiden een deel van de etherische oliën laten verdampen), maar ik heb toch ook gewoon op meerdere websites gelezen dat sommige soorten in smaak sterk geconcentreerd worden en sommige soorten niet.