Zelf plantenvoeding maken

In 2021 hoorde ik voor het eerst over het zelf maken van plantenvoeding op basis van planten uit eigen tuin en suiker. Het klonk bijzonder, en interessant, en iets dat ik zeker wel eens zou willen testen. Bij het zoeken op internet vond ik nog wel wat verschillen in methode, samenstelling en ingrediënten. Melasse of gewone suiker of toch bruine suiker? Met lactobacillus of niet? Zes maanden te bewaren of toch langer? En soms wordt bij een recept geadviseerd om één keer per week een oplossing te geven van 1 tot 2 eetlepels voeding verdund met 1 liter water, maar ik vind ook recepten waar een oplossing van 1 theelepel voeding op 1 gallon (=3,7 liter) water (en daarbij zou ik kunnen denken dat de eerste verhouding meer een voeding is en het tweede bijna een soort probioticum. Want dat is nogal een verschil!! Ik lees bijvoorbeeld ook over het feit dat een blad van een plant duizenden minuscule organismen bevat zoals schimmels, gisten, etc.. En juist die zijn zo belangrijk in deze voeding. Ik moet er duidelijk nog meer over lezen en leren.

En vooral ook zelf gaan ervaren. Deze pagina is dus nog lang niet klaar, ik ga er dit hele jaar mee experimenteren, oefenen, gebruiken en mijn ervaringen noteren. Ik ben heel benieuwd!! Ik schreef er dit blog over, gelijk met wat informatie over wat voeding is, de samenstelling, en hoe belangrijk het voor een plant is: Voeding

Allereerst iets over de plantdelen die je kunt gebruiken voor deze voeding: er wordt geadviseerd om er (uiteraard niet-giftige) planten voor te gebruiken die snel groeien. Bamboebladeren worden genoemd, maar bijvoorbeeld ook blad van zoete aardappelen, komkommerblad, pompoenblad, waterkers, zeewier, bonenblad, smeerwortel, brandnetel, etc. Maar ik lees ook dat eigenlijk alles fermenteert, dus alle soorten bladeren uit eigen tuin (van wortelblad tot zevenblad, en van tuinbonenloof tot heermoes). En zelfs ook andere plantdelen, zoals komkommerschillen, afsnijsels van kool, etc.. Maar over dat laatste zijn de meningen wel verdeeld en dus houd ik het voor nu bij bladeren. Bedenk daarbij dat elk soort blad een eigen voedingswaarde heeft (brandnetel bevat bijvoorbeeld vooral stikstof, smeerwortel bevat meer kali). En dat zorgt er waarschijnlijk ook voor dat het lastig is om te bepalen wat de voedingswaarden zijn van de meststof die je maakt.

Ik ga in 2022 voor het eerst mijn eigen plantenvoeding maken. En ik heb gekozen voor smeerwortel, en dan niet de gewone maar Bocking 14, die meer stikstof, fosfor en kali bevat. Ik schreef eens een blog over smeerwortel en de Bocking 14 in het bijzonder: Smeerwortel. Ik wil zeker ook gaan oefenen met andere bladgewassen, ik weet niet of dat dit jaar al gaat lukken of nodig is, ik ga gewoon maar beginnen, en dan dus met de bladeren van deze plant.

Zoals gezegd, ik vind verschillende recepten. Het ´Hawaïaanse recept is er één, en daar vond ik hier een goede uitleg: Universiteit van Hawaï: Natural Farming: Fermented Plantjuice. En hier: Sprouting Farm. Soms wordt er maar 1/3e van het gewicht van het blad aan suiker toegevoegd maar de meeste recepten geven toch gelijke delen blad en suiker aan. En dat lijkt me vooralsnog misschien ook het beste want het kostte hier toch best wat moeite om te zorgen dat al het blad onder het vocht verdween (en misschien lukt dat met minder suiker dus niet maar ik het het dus zelf nog niet geprobeerd). Je mag trouwens ook wat water toevoegen als het blad niet genoeg vocht bevat en loslaat, maar uiteraard wel zo min mogelijk want je wilt de verhouding/samenstelling niet teveel verdunnen.

Dan nog even over de suiker: in bijna alle recepten wordt melasse of bruine (basterd)suiker geadviseerd. Ik weet niet goed waarom het bruine suiker moet zijn. Ik kon zelf niet zo snel aan melasse komen (het is wel op internet te bestellen maar voor zover ik weet niet in een gewone supermarkt te vinden). Daarom bedacht ik dat ik misschien dan het beste ruwe rietsuiker kon kiezen. Maar voor de 2e keer dat ik het ga maken heb ik wel alvast donkerbruine basterdsuiker gekocht. Ik begreep dat ruwe rietsuiker minder gecentrifugeerd wordt dan gewone rietsuiker waardoor er wat melasse achterblijft dat voor de bruinere kleur zorgt. Donkerbruine basterdsuiker zou kristalsuiker zijn met wat invertsuiker plus wat melasse voor de kleur. En daarmee denk ik dat dus juist de melasse belangrijk is en de reden waarom je beter geen gewone kristalsuiker gebruikt. Ik heb voor het eerste recept ruwe rietsuiker gebruikt en daarmee gaat het in ieder geval prima maar bruine basterdsuiker lijkt dus een goede optie als je geen melasse kunt vinden.

Ingrediënten

• 500 gram bladeren naar keuze (zie uitleg hierboven)
• 500 gram melasse of ruwe rietsuiker of bruine basterdsuiker
• (eventueel 30 cc lactobacillus)

Recept

Pluk de bladeren zo kort mogelijk voor je ze gaat verwerken (als je ze 1 of 2 dagen laat liggen zitten er al veel minder levende nuttige micro-organismen op en in het blad en juist die organismen zijn zo belangrijk). Was de bladeren niet (ook weer voor de micro-organismen die op het blad leven), veeg ze alleen wat schoon als ze vuil zijn. Je mag de bladeren in een blender fijnmalen maar je mag ze ook heel klein snijden. Ik heb ze met de hand klein gesneden (in ongeveer het formaat als fijngesneden andijvie).

Weeg het blad en meng het met evenveel melasse/suiker. Dit is het moment om de lactobacillus toe te voegen als je dat wilt (zie recept hieronder). Gebruik een schone pot en deksel en zorg dat de pot groot genoeg is en voor niet meer dan 3/4e deel kan worden gevuld (zodat er ruimte boven het suiker/bladmengsel overblijft om te gisten). Zoals ik al eerder schreef mag je (zo min mogelijk) water toevoegen als het blad te droog is, maar bedenk dat het blad nog vocht los moet laten. En als je water toevoegt zul je dat met het gewicht van het blad moeten meetellen: als je bijvoorbeeld 300 gram blad hebt en 50 gram water toevoegt zul je dus niet 300 gram maar 350 gram bruine suiker moeten toevoegen. Doe het mengsel in een pot en sluit af. Zet de pot op een plaats bij kamertemperatuur maar niet in de zon.

Hussel die dag een paar keer zodat de suiker het blad zacht maakt en de suiker smelt waardoor het zo nat wordt dat het blad iets onder het vocht komt te liggen.

Na 2 tot 3 dagen zie je dat er kleine luchtbelletjes worden gevormd. Haal elke dag even het deksel van de pot zodat de lucht kan ontsnappen (en zorg dus dat de pot voor niet meer dan 3/4e is gevuld want anders kan de druk te groot worden). En roer dan gelijk ook even met een schone lepel.

Laat de pot ongeveer 14 dagen staan (afhankelijk van de temperatuur is je gefermenteerde plantensap iets eerder of later klaar. Het zou kunnen dat er wat schimmel op komt te liggen, zo lang dat witte schimmel is is dat geen probleem.

Na 4 dagen fermenteren en ziet het mengsel er zo uit.

Later meer over het zeven en gebruiken van dit mengsel. Maar eerst iets over het maken en toevoegen van lactobacillus want dat is ook heel belangrijk.

Je kunt zeker ook gefermenteerde plantenvoeding (Fermented Plant Juice) maken zonder deze bacterie maken. Als je het wel gebruikt zou het helpen tegen vieze geurtjes maar zal het vooral het fermentatieproces versnellen en optimaliseren, en het zou de voedingsstoffen beter opneembaar maken voor de planten die het krijgen. Misschien leuk om het zonder en met lactobacillus te maken en het verschil te ervaren. Ik las dat het lactobacillus’serum’ ook heel handig is om toe te voegen bij het maken van gier (zoals brandnetelgier of smeerwortelgier), en dat het zelfs gebruikt kan worden bij de zemelen voor Bokashi (maar daar heb ik zelf verder geen verstand van). Ik kan er om te beginnen wel alvast iets over vertellen. Ik heb het ondertussen gemaakt. Op de moderne manier want als je het heel traditioneel zoals in ‘Korean Natural Farming’ wilt maken moet de rijst met water in een bakje in de grond worden ingegraven zodat bodemorganismen helpen met fermenteren. Ik heb het op de moderne en makkelijke manier gemaakt. Op dat moment stond het smeerwortel/rietsuikermengsel al enige dagen te fermenteren. In de eerste dagen borrelde het smeerwortelmengsel wel iets (zoals je op de foto hierboven kunt zien), maar vanaf ongeveer de 7e dag was het mengsel tot rust gekomen. Ik bedacht om dan toch eens een lepeltje van het lactobacillus toe te voegen en toen ik dat deed en het door het smeerwortelmengsel roerde begon het geheel flink te schuimen. Het lijkt dus op z’n minst het fermenteren een flinke boost te kunnen geven :-).

Als je lactobacillus wilt gebruiken volg je simpelweg het recept voor gefermenteerde plantenvoeding dat je eerder kon lezen en voeg je bij het mengen van suiker en fijngesneden of -gehakte planten een kleine hoeveelheid van het lactobacillus-vocht toe (maar ik deed dat dus pas na 10 dagen en ook dat had direct al een zichtbaar effect). Het proces om het lactobacillus-mengsel (of is het een serum?) te maken duurt 8 dagen. En dus begin je eigenlijk beter de eerste keer dat je het wilt maken ruim een week van tevoren met dat proces (en je kunt het vervolgens een week in de koelkast bewaren, of veel langer op kamertemperatuur door het toevoegen van suiker). Je hebt er weinig van nodig dus als je het één keer maakt kun je er een heel tuinjaar gebruik van maken.

Ingrediënten:

• Water
• Rijst
• Melk
• Suiker

Recept:

Was 500 gram rijst in een bak met 500 cc water. Er wordt zelden of nooit aangegeven welke rijst je zou moeten gebruiken en dus denk ik dat elke soort rijst goed is. Zeef de rijst na het wassen en vang daarbij het waswater op. De rijst kun je daarna gewoon koken voor het avondeten. Het waswater giet je in een doorzichtige schone pot. Bevestig er een schone zakdoek/theedoek/kaasdoek of iets vergelijkbaars op, met een elastiek. Zo kan er geen stof, vliegjes, etc. in maar kan er wel zuurstof bij. Zet de pot bij kamertemperatuur maar niet in de zon. Laat dit 3 volle dagen en nachten staan, vooral niet roeren of schudden. Na 3 dagen zie je een laagje wit bezinksel op de bodem.

Schep eerst met een pollepel (voorzichtig!) wat schepjes van de bovenkant van het wittige vocht, dat mag weg worden gegooid want het bevat wat minder van de zetmelen/koolhydraten die je nodig hebt. Het middelste gedeelte schep je er, ook weer heel voorzichtig, met de pollepel uit en ga je gebruiken. Het onderste gedeelte met bezinksel mag weggegooid worden.

Meet het apart gehouden vocht uit het middelste deel van rijstwassing af in een maatbeker. Doe dat in een grote en vooral brede pan of schaal en voeg dan 10 keer zoveel melk toe. Ik had 300 cc rijstwassingsvocht en voegde dus 3 liter melk toe. Gebruik een zo natuurlijk mogelijke melk, dus liever geen lang houdbare melk maar verse melk, al dan niet biologisch (en dus geen sojamelk, amandelmelk, etc. want die bevatten niet de nodige bacteriën). Het hoeft geen volle melk te zijn want het vet wordt later niet gebruikt (tenzij je later nog iets van de wrongel wilt maken).

Dek de pan af met een theedoek en laat 4 dagen en nachten staan, ook weer bij kamertemperatuur maar niet in de zon. Vanaf de 3e dag zie je dat de melkdelen gaan scheiden; je ziet vocht (als in ‘wei’) en vaste bestanddelen (als in ‘wrongel’). Het moet nu een beetje zuur ruiken maar zeker niet vies (en dus niet naar zure melk, meer naar zurige kaas of een beetje verse gist-achtig):

Na 4 volle dagen (dus op dag 5) ziet het er zo uit:

Het is een dikke laag wrongel geworden (met daaronder het iets wittige doorzichtige vocht dat je nodig hebt). Je kun je dit mengsel zeven, in een zeef waar je een kaasdoek in legt (of een schone theedoek):

De wrongel (de vaste bestanddelen) kun je weggooien maar ik lees ook heel veel verhalen van mensen die het in de keuken gebruiken, bijvoorbeeld om er zelf verse kaas van te maken, en ik las dat je het zelfs ook kunt gebruiken in bijvoorbeeld bakrecepten, pannenkoekenbeslag, etc. (zie bijvoorbeeld op deze website). Ik heb het de eerste keer dat ik het maakte weggegooid maar wil er zeker eens wat mee gaan experimenteren. En als je wat met de wrongel wilt gaan doen zou het dus wellicht beter zijn om volle melk te kiezen). Ik gebruikte 300 rijstwaswater en dus 3 liter melk. Na het zeven op dag 5 hield ik 1800 cc vocht over (en dus 1500 cc wrongel).

Je kunt het opgevangen vocht in principe zo gebruiken. Je kunt het dan ongeveer 1 week in de koelkast bewaren. Maar door het met suiker te mengen kun je het bij kamertemperatuur bewaren en over een veel langere periode (ik lees 1 jaar tot wel 3 jaar, uiteraard hoop ik daar zelf door ervaring achter te komen).

Om lang te kunnen bewaren meng je het vocht met een gelijk deel donkere basterdsuiker of ruwe rietsuiker. Roer de eerste dagen regelmatig zodat de suiker oplost. Bewaar in een afgesloten pot. Op 1 liter/kilo plant/suikermengsel voeg je 30 cc van dit lactobacillus-mengsel toe.

Ik heb het ondertussen 3 weken geleden gemaakt. Het mengsel is (het staat bij kamertemperatuur) nog steeds niet bedorven maar er komt wel een dun laagje van iets minder doorzichtig vocht op. De geur is nog goed; zoetig, karamel maar ook een vleugje zuur en bijna iets van alcohol. Omdat er toch een laagje op kwam heb ik nog een paar schepjes ruwe rietsuiker toegevoegd en opgelost zodat het percentage suiker nog wat hoger is. Ik heb altijd geleerd dat als je vruchtensiroop wilt maken die na opening buiten de koelkast houdbaar is, het suikerpercentage 60% moet zijn. Ik kan me voorstellen dat dat in dit geval ook zo is, en daarom lijkt het me beter om, als je het lang wilt bewaren, een verhouding van 40% vocht en 60% ruwe rietsuiker of donkerbruine basterdsuiker aan te houden.

En dan terug naar het mengsel:

Op 11 mei zag het er uit zoals op onderstaande foto. Er zaten nog een paar kleine bubbeltjes op het vocht maar de kleur was veranderd (meer bruin dan groen) en het planten-suikermengsel had 3 weken staan fermenteren. Het werd dus tijd om te gaan zeven.

Ik heb het mengsel in een passeerzeef gezeefd:

Druk vooral goed op het mengsel zodat je zoveel mogelijk sap uit het groen perst. Uiteindelijk was dit het resultaat, 350 cc gefermenteerde plantenvoeding:

Het vocht giet ik in een afsluitbaar potje. Het ‘afval’ wordt uiteraard niet weggegooid, het mag in de compostbak of zelfs wormencompostbak, of in de tuin worden gebruikt. Ik koos voor dat laatste en heb rond een aantal tomatenplanten een eetlepel van het gefermenteerde smeerwortelafval gelegd:

En zover ben ik nu……… Dit weekend ga ik voor het eerst plantenvoeding geven, aan een aantal geselecteerde planten zodat ik later kan gaan vergelijken (de opbrengst, groei, smaak, gezondheid van de plant, etc.).

Er zijn dus verschillende websites die verschillende hoeveelheden adviseren. Ik heb gekozen voor de verhouding en frequentie die ik het vaakst tegenkom: ik ga 1 eetlepel gefermenteerde plantenvoeding op 10 liter regenwater verdunnen en dat ga ik 1 keer per week aan planten geven. Ik wil met 1 gieter van 10 liter water + gefermenteerde plantenvoeding 8 planten voeding geven (handig want dat zijn de 8 voorste planten in de kas dus makkelijk te onthouden).

Dit is het verhaal tot nu toe. Deze pagina is dus nog lang niet klaar. Ik hoop er de komende weken en maanden telkens weer nieuwe ervaringen aan toe kunnen voegen. Wordt dus vervolgd!!