Leuk en nuttig

Dit keer geen uiteenzetting over wat er allemaal mis gaat in de groentetuin maar eens een blog met een positief tintje. Al begint dit verhaal ook wat minder leuk. We hadden eens een Europese dwergpalm (Chamaerops humulis) in een pot in de achtertuin. Geen plastic pot maar een mooie zware aardewerken pot. Ik vond er nog een oude foto van, ze staat rechts en is daar nog jong:

Ondertussen was de palm al flink gegroeid en we waren blij met haar, ondanks het feit dat ze akelig scherpe stekels bleek te hebben. Ze kan tot -10 graden vorst verdragen dus heeft ze zeker 5 jaar lang 365 dagen per jaar buiten gestaan, soms met een jute dekentje ter bescherming tijdens een vorstperiode. Maar afgelopen februari kwam de serieuze vorst die we ons allemaal nog wel kunnen herinneren. Met verwachte temperaturen van -15 tot -20 graden en misschien nog wel wat meer, wilden we het niet gokken en moest de pot met palm tijdelijk naar binnen.

Ze was niet te tillen, tjongejonge. Uiteindelijk hebben we de pot met schuiven en kantelen op een ‘hondje’ gekregen en door het huis de gang in geduwd. En anderhalve week later moest ze dus ook weer terug naar buiten. En daar ging het mis, zowel bij mij als bij Ruud. Bij het kantelen om de pot weer van het hondje af te schuiven gleed ze weg en konden we niet anders dan de plant vastgrijpen. De stekels gingen dwars door de handschoenen heen, bij Ruud in zijn duim en bij mij in mijn pink. We hebben nog wel wat gefoeterd, op het weer, de zware pot, de palm en de stekels. Maar we waren blij dat ze weer op haar plaats stond, trokken (dachten we) de stekel uit onze hand en gingen vrolijk verder.

Drie maanden later hadden we allebei nog steeds last van onze duim/pink, blijkbaar blijft er een stukje of weerhaakje van de stekel achter en dat gaat ontsteken. Ondertussen waren we ook bang voor de palm geworden. Ze moest eigenlijk nog een stukje verder worden gezet maar Ruud zei: “Ik begin er niet meer aan, ik ben klaar met die palm-des-doods”, terwijl hij weer over zijn zere duim wreef. Uiteindelijk hebben we de palm ergens in mei weggedaan, we hadden niet alleen ontzag voor haar maar ook een hekel aan haar gekregen. Niet geschikt voor onze tuin, leeftijd, mogelijkheden tot overwinteren, etc.. En toen hadden we nog steeds last van duim en pink; we hebben van alles geprobeerd, van pincetten, trekzalf, pleisters, warm water, een schaartje en noem maar op. En calendulazalf. En dat verzachte in ieder geval wel wat. Afijn, we zijn er ondertussen vanaf, maar dat heeft dus van februari tot juli geduurd. De moraal van dit verhaal: denk goed na voor je een Chamaerops humilis in een pot houdt.

Eigenlijk is dit de inleiding (en aanleiding) tot een nieuwe sub-hobby. Zoals inmaken maar dan anders. Want terwijl ik de 4e tube calendulazalf kocht bedacht ik dat ik toch zelf calendulazalf zou moeten kunnen maken; als ik wil heb ik in de zomer een tuin vol goudsbloemen. En dus zaaide ik ze, zocht naar informatie op internet en bedacht dat ik eens zou kunnen beginnen met drogen en olie. Want er zitten aan sommige van die recepten ook wel wat haken en ogen, voor je het weet heb je een apotheek vol hulpstoffen als natriumhydroxide en calciumgluconaat nodig om zeep, crème, etc. te maken. Ik wil het graag zo simpel mogelijk houden. En ook zo natuurlijk mogelijk.

En dus ben ik bloemen en kruiden aan het drogen. Om ze vervolgens 3 tot 6 weken in olie te laten trekken. En er daarna hopelijk veel plezier en nut van te hebben. Ik ben begonnen met goudsbloemen voor de calendula-olie. Je hebt er niets anders dan goudsbloemen uit eigen tuin voor nodig. En veel geduld. En olie.

En over dat laatste: ik las eens ergens op internet dat heel goedkope olie helemaal niets meer bevat: geen enkele goede stof, dat is er allemaal uit gefilterd. Maar ook geen enkele slechte stof (van bijvoorbeeld herbiciden, luchtvervuiling, etc.). En dat maakt haar dan wellicht toch ook geschikt. Ik heb zelf amandelolie gekocht, omdat het heel prettig/mollig vet is, ik het daardoor goed kan inwrijven en het redelijk snel intrekt. Maar bedenk en ervaar zelf vooral welke olie je prettig in gebruik vindt, en welke prijstechnisch gezien bij je past. Je kunt kiezen uit bijvoorbeeld zonnebloemolie, olijfolie, arachideolie, druivenpitolie maar ook duurdere oliesoorten die vaak meer in verzorgingsproducten worden gebruikt (omdat ze vitamine E bevatten, al zit dat in ruime mate ook in zonnebloemolie, las ik). Denk aan arganolie, amandelolie, avocado-olie, jojobaolie, etc. Je kunt ook babyolie gebruiken, en zelfs kokosolie (die zul je iets moeten verwarmen zodat ze vloeibaar wordt). Kies, als het kan, een natuurlijke en biologische olie die geen toevoegingen bevat.

Pluk de goudsbloemen bij voorkeur in de ochtend, wanneer ze net open gaan, op een droge dag. En verwerk ze zo snel mogelijk (want anders sluiten de bloemblaadjes zich en dat is lastiger om mee te werken). Controleer de bloemen op insecten en knip vervolgens het steeltje tot aan de bloembodem weg. Droog de bloemen in een voedseldroger op 35 tot maximaal 38 graden. Daar komt het geduld om de hoek kijken, door de lage temperatuur (die essentieel is voor het behoud van de goede stoffen in de bloemen) duurt het wel 25 tot 30 uur voor de bloemen droog zijn, afhankelijk van de grootte en de vorm van de bloemen. Droog ze vooral met de bloembodem naar boven gericht, dat gaat iets sneller dan wanneer je ze met de bloemblaadjes naar boven droogt. Tussendoor een keer omdraaien helpt ook. De bloemen moeten aan het einde van de tijd volledig (knisperend) droog zijn.

Mocht je geen voedseldroger hebben of sneller willen drogen: haal dan de bloemblaadjes van de bloemen en droog de losse bloemblaadjes op een matje in de voedseldroger. Of spreid de bloemblaadjes in een dunne laag op een vel bakpapier uit en droog ze eerst één of meer dagen op een warm apparaat (bijvoorbeeld een modem of mediabox) en als de bloemblaadjes al wat droger worden in een luchtige en warme kamer, niet in de zon. Zelf heb ik ook de bloemen een keer ongeveer 15 uur in de voedseldroger gedroogd en daarna op een rooster op een warme kamer nog een week verder laten drogen. Als je alleen bloemblaadjes droogt zonder droogapparaat, gebruik dan bij voorkeur een velletje bakpapier want als je ze op een bord of bakplaatje droogt plakken ze daar eerst aan vast.

Het is een beetje zoeken naar een manier en plaats en tijd waar je kunt drogen als je geen voedseldroger hebt, ik heb daar zelf vooralsnog geen ervaring mee, misschien zijn er mensen met tips? En bedenk dat de werkzame stoffen juist ook in de bloembodem zitten dus als je de mogelijkheid hebt om de bloemen in hun geheel te drogen, doe dat dan vooral.

Leg de volledig gedroogde bloemen of bloemblaadjes in een schone en volledig droge afsluitbare pot (een klein beetje vocht kan al tot het schimmelen van de olie leiden).

Giet er dan zoveel olie op dat de bloemen er net onder staan. Sluit de pot en zet die op een donkere plaats bij kamertemperatuur. Hussel elke dag even (zelf heb ik een plastic cocktailstamper die net in de afgesloten pot past en waarmee ik elke dag even roer en stamp). Laat de goudsbloemen minimaal 3 en maximaal 6 weken ‘trekken’.

Zorg na die periode dat alle materialen die je gebruikt schoon en vooral kurkdroog zijn. Giet de goudsbloemen in olie door een fijne zeef en vang de olie op in een bokaal. Laat goed uitlekken. Giet de olie vervolgens in een schoon en kurkdroog afsluitbaar flesje of potje. Je kunt de olie 1 jaar bewaren. Gebruik uiteraard altijd schoon en droog materiaal als je wat olie uit het potje wilt gebruiken. Calendula-olie kun je gebruiken bij kleine wondjes en schaafplekjes, en ruwe of schrale handen.

En ondertussen ben ik ook olie aan het maken van lavendelbloemen en van tijm: beide hebben ook een antiseptische werking en het drogen gaat veel makkelijker en sneller en kan zeker ook zonder droogapparaat (in een bosje ondersteboven opgehangen op een warme en luchtige kamer uit de zon). Olie van het blad van weegbree zou helpen tegen jeuk van bijvoorbeeld brandnetels en bij splinters (dat hadden we in februari dus nodig :-)). Olie van smeerwortelblad is wat minder sterk dan olie van de gedroogde wortel (dat ga ik zeker ook eens proberen maar daarvoor zijn mijn Bocking 14-plantjes nog veel te klein, daarover in een ander/volgend blog meer), maar zeker ook geschikt voor het gebruik bij onder andere pijnlijke gewrichten, kneuzingen, artrose, etc.). Tonic van verse of gedroogde rozenblaadjes (in water gekookt en afgekoeld) zou helpen tegen puistjes en acne. En zo is er nog veel meer….

Of het ook echt werkt durf ik nu nog niet te zeggen want het staat hier nog te ‘trekken’ (ik moet het nu geloof ik macereren noemen maar het is in mijn ogen ongeveer hetzelfde: de gedroogde bladeren en bloemen worden uiteindelijk zacht in de olie en staan vervolgens hun goede stoffen af aan de olie). En zo sta ik elke ochtend en avond mijn weckpotten met bloemen en kruiden te bekijken, te husselen en erin te roeren. Ruud liep laatst langs en ik hoorde hem mompelen: “Een gifmengster, ik moet hier nog op gaan passen”.

Nee, dat hoeft niet, want alles wat ik maak is voor uitwendig gebruik en zeker niet voor inname (smeerwortel zou bij inname van grote hoeveelheden zelfs een leververgiftiging kunnen veroorzaken maar als ‘smeersel’ zou het juist de celdeling stimuleren). Zoek vooral zelf naar informatie als je iets wilt gaan drogen en er olie (of een tinctuur of tonic of wat dan ook van wilt maken). De volgende stap wordt zelf een lippenbalsem maken (van de olie plus bijenwas). En van heermoes dat nu in een warme slaapkamer op bakplaten ligt te drogen (dat gaat heel gemakkelijk en snel, binnen enkele dagen wordt het al bros en kun je het ‘verpulveren’) wil ik een olie maken die heel goed is voor onder andere pluizig en droog haar, en voor zwakke breekbare nagels. Als ik wat meer ervaring heb zal ik er ‘recepten’ van plaatsen in de database met inmaakrecepten, en dan in een eigen categorie zoals bijvoorbeeld ‘Lichaamsverzorging’.

Er valt van alles te ontdekken!!