Dille

Eerst even dit, mocht je op zoek zijn naar internationale informatie, of bijvoorbeeld zaden van dille in een niet-Nederlandstalige webwinkel zoeken:

• Latijnse naam:   Anethum graveolens
• Engelse naam:   Dill, Dill weed
• Duitse naam:     Dill, Gurkenkraut, Dillkraut
• Franse naam:     Aneth

Dille is een algemeen bekend en gebruikt kruid in Nederland. Ze past heel goed in gerechten met vis, komkommer en verse-/lichte-/roomkaas. Ze wordt vooral gebruikt in salades, sauzen en marinades en ze heeft een frisse, kruidige en vrij uitgesproken smaak.

Je kunt van dille het blad eten, maar ook de bloemen zijn eetbaar, en de zaden worden gebruikt in kruidenmengsels en marinades, maar  bijvoorbeeld ook voor de inmaak van zoetzuur (zoals augurk en komkommer).

Wij zelf telen haar voor alle doeleinden, eerst het blad, en later de bloemen en tot slot de zaden. De bloemen kunnen niet alleen worden gegeten, ze zijn ook geschikt (en mooi) om te plukken voor in een vaas. Er zijn mensen die haar vooral telen voor het blad, of juist alleen voor de zaden, en dan is het handig om het juiste ras te kiezen en daar ook rekening mee te houden bij het kiezen van een standplaats.

TEELT

Dille is eenjarig; dat betekent dat je haar in het voorjaar zaait, en de planten na de oogst van gedroogde zaden (zo rond augustus) afsterven.

Dille behoort tot de familie van de schermbloemigen (Apiaceae) en daarmee is ze familie van flink wat andere kruiden en groenten zoals venkel en knolvenkel, lavas (maggiplant, kervel, peterselie, pastinaak, koriander, wortel en selderij. Al deze soorten hebben de eigenschap dat de zaden een vrij lange kiemduur hebben van gemiddeld 2 tot 3 weken.

Dille wordt in haar ene levensjaar zo’n 30 tot 40 centimeter hoog  maar dat geldt dan voor het blad. Als de planten door gaan schieten worden de bloeistengels makkelijk zo’n 120 centimeter hoog (al is dat uiteraard ook mede afhankelijk van het ras en de omstandigheden).

Dille is een langedagplant; dat betekent dat ze rond de langste dag (21 juni) vrij snel doorschiet. Om die reden zaai je haar wat vroeger in het voorjaar voor de teelt van blad en zaden (zodat je er eerst voldoende blad van kunt oogsten en de planten rond juli al groot genoeg zijn en veel en stevige en grote bloemschermen geven). Voor alleen de teelt van het blad kun je ook wat later in de lente en in de vroege zomer nog een keer zaaien. De planten die uit die zomerzaai komen zullen niet meer bloeien, of nog wel bloeien (afhankelijk van ras en omstandigheden m.b.t. droogte, warmte, etc.), maar dan met minder en kleinere bloemen.

RASSEN

Er zijn rassen die vooral geschikt zijn voor de oogst van blad en minder snel doorschieten en gaan bloeien. En er zijn juist ook rassen die extra veel en grote bloemen en dus zaden maken. Er zijn compacte rassen die ook geschikt zijn voor de teelt in een (diepe) pot of verhoogde bak, en er zijn heel grote rassen die mooi langs de rand van de tuin staan. Let bij de aankoop van zaden dus vooral goed op de raseigenschappen. Voorbeelden van rassen zijn:

• Fearnleaf (compact)
• Janos
• Bouquet (het bekendste en meest gezaaide ras)
• Goldkrone (extra geschikt voor de teelt van bloemen/zaden)
• Thalia
• Mammoth (met extra veel blad, schiet minder snel door)
• Herkules
• Elephant
• Nano (extra klein, voor de teelt in pot)

STANDPLAATS / BEMESTING

Dille houdt van een zonnig plekje, maar mijn ervaring is dat ze het in de halfschaduw ook nog prima doet. Dille is in onze tuin zeker geen makkelijk kruid; ze houdt van een voedzame maar losse grond die goed vochtig moet zijn maar zeker niet kletsnat mag blijven. En dat is lastig in onze vette klei. De laatste jaren zaai ik dille in een verhoogde bak en dat gaat een stuk beter. Maar dan moeten we wel opletten dat we voldoende water geven want anders wordt het blad geel en soms sterven planten zelfs af. En dus kies ik bij voorkeur een plekje in een verhoogde bak, met voldoende vocht en voeding, op een plaats waar het niet overdadig zonnig is (ook om te voorkomen dat planten te vroeg doorschieten en al gaan bloeien terwijl ze daar nog niet aan toe zijn). Voor de volle grond zou ik juist wel een plekje in de volle zon kiezen.

Op onze kleigrond is ze dus niet heel makkelijk, maar ook op zandgrond zul je wel een plaats moeten zoeken waar de plant niet uit kan drogen en waar wel voldoende voeding is.

Dille kan niet goed tegen stalmest, is onze ervaring, dus dat gebruiken we niet; in plaats daarvan werken we wat rijpe compost door de grond. En de planten krijgen een week of 2 voor het zaaien een matige hoeveelheid samengestelde organische meststof (wij geven een handje groene Culterra).

OPKWEEK

Dille maakt een lange penwortel. Daarom kan ze slecht tegen verspenen en verplanten. En om die reden zaai je dille bij voorkeur ter plaatse.

Je kunt dille zaaien tussen eind maart en eind juni, over een vrij lange periode dus. Je kunt bedenken dat voor de oogst van vooral zaden je op tijd zaait zodat de planten eerst goed kunnen groeien en zo meer en grotere bloemschermen en zaden kunnen maken. Van later gezaaide dille oogst je vooral het jonge blad, tot de planten doorschieten. Deze planten geven wat minder en minder grote bloemschermen.

Maak voor het zaaien een stukje grond goed diep los zodat de penwortel er makkelijk in kan groeien. Zelf maak ik de laatste jaren een vrij diepe geul (door over de hele lengte van de rij elke 25 centimeter een spade in de grond te steken en die wat heen en weer te duwen, zo ontstaat er een soort diepe ‘kloof’). Die holte vul ik met potgrond; daarin kiemen de zaden makkelijk, de penwortel groeit er goed in, de planten krijgen gelijk voeding voor een goede start, en het houdt ook nog wat vocht vast. Ik maak die zaaigeul vervolgens gelijkmatig glad, in breedte en oppervlak, en daarop zaai ik de zaden, op elke 3 of 4 centimeter leg ik een zaadje, en ik dek het zaaisel af met een laagje zand. Dat laatste is vooral handig omdat de zaden vrij langzaam kiemen en je zo een markeringsstreep hebt, en je dus ook wat makkelijker kunt wieden zonder kiemende zaden te beschadigen. En de zaden kiemen makkelijk door het laagje zand heen.

Later dun ik de zaailingen uit, binnen de rij op zo’n 15 centimeter, de rijafstand is 30 centimeter.

Soms gebruik ik een wat groter ras als ‘hoekbeplanting’, daarvoor zaai ik wat zaden in een hoekje van een vak of verhoogde bak en daar mogen 2 of 3 planten dan lekker groot en decoratief groeien en bloeien.

En ik hoorde laatst de tip dat dille luis zou weren en om die reden een goede buur is van bijvoorbeeld tuinbonen. Dat ga ik dit jaar zeker eens uitproberen en dus wat dille naast de rij met tuinbonen zaaien.

TEELTZORGEN

Geef de jonge planten met een nog klein wortelgestel uiteraard nog regelmatig wat water, zeker in droge perioden.

Knip gele blaadjes weg; je oogst/eet ze toch niet en ze verbruiken energie van de plant die beter voor de maak van nieuwe blaadjes kan worden gebruikt.

Als de planten in juli doorschieten worden ze soms wat topzwaar (door de grote hoeveelheid bloemschermen en daarna de zaden). Door één of meerdere stokken te plaatsen en de planten daar met wat touw losjes aan vast te binden zorgen we ervoor dat planten niet om kunnen waaien of vallen.

OOGST / BEWAREN

Pluk steeltjes met blaadjes wanneer je wilt, zo kort mogelijk voor je het gaat gebruiken in de keuken. Je kunt een takje met blaadjes nog wel even fris houden, door ze losjes in een paar laagjes licht vochtig keukenpapier te rollen en in de groentelade van de koelkast te bewaren, maar zeker niet langer dan 1 of 2 dagen.

Het blad groeit na de oogst weer aan maar niet zo snel en veel als bijvoorbeeld rucola en peterselie. Bedenk dus hoeveel blad je wilt oogsten en zorg dat er voldoende blad overblijft om te zorgen dat de planten ook nog kunnen gaan bloeien en zaden kunnen maken (tenzij je juist alleen blad wilt oogsten, dan zou je kunnen overwegen om meerdere keren wat planten of rijtjes te zaaien).

Na de bloei van gele schermbloempjes (rond juli) worden de zaden gevormd, het zijn kleine ovale lichtbruine zaden. Oogst ze op tijd, voor ze kunnen vallen. Hier lukt dit niet elk jaar even goed; er zijn helaas ook zomers dat het precies  rond de oogsttijd veel regent en  de uitgebloeide bloemschermen schimmelen. Als dat het geval is kun je proberen om de uitgebloeide bloemschermen te plukken en de dan nog wat lichter gekleurde zaden aan de stengels te laten drogen (bijvoorbeeld op een droge en warme zolder).

Je kunt de gedroogde zaden gebruiken in bijvoorbeeld marinades, kruidenmengsels en voor de inmaak. Voor de inmaak is het ook heel leuk om de zaden aan de scherm te laten zitten en een heel takje met zaden in een pot te zetten, verder te vullen met augurken of wat je dan ook in wilt maken, en er tenslotte het kokendhete azijn/suiker/water-mengsel op te gieten.

Om de blaadjes te bewaren kun je die redelijk goed invriezen (gewassen en goed gedroogd, klein gesneden, in een afgesloten bakje). Je kunt de blaadjes ook drogen (op lage temperatuur, rond de 35 graden). Dat drogen op die lage temperatuur duurt vrij lang en mijn ervaring is dat een deel van het aroma verloren gaat, onze voorkeur ligt bij het invriezen.

Tijdens het rijpen van de zaden aan de plant zie je al dat de planten ineenstorten; het blad wordt geel en sterft af. Na de oogst van de zaden mogen de planten op de composthoop worden gegooid.

ZAADTEELT

Het oogsten van dillezaden is vrij gemakkelijk, want eigenlijk heb je dat bij de oogst van de zaden voor in de keuken dus al gedaan. Als je zaden oogst voor gebruik in de keuken, houd dan dus vooral ook wat zaden apart om volgend jaar weer te zaaien. Houd er wel rekening mee dat als er meerdere rassen van dille bij elkaar in de buurt staan, de kans op kruisen groot is. Ik heb zelfs ergens gelezen dat ze zou kruisen met venkel (maar of dat ook klopt weet ik niet).

Kiemvermogen: de zaden van dille blijven ongeveer 2 tot 3 jaar kiemkrachtig.