Kroot / Rode Biet

Eerst even dit, mocht je internationale informatie zoeken of bijvoorbeeld zaden van krootjes/rode bieten in een niet-Nederlandstalige webwinkel:

• Latijnse naam:     Beta vulgaris (subsp. vulgaris var. rubra)
• Engelse naam:     Beetroot
• Duitse naam:     Rote Bete
• Franse naam:     Betterave

Wij zelf noemen deze wortelgroente een kroot, maar ze wordt even vaak rode biet genoemd. En dat is ook niet zo vreemd want uiteindelijk is ze een biet: familie van snijbiet, suikerbiet en voederbiet. Alle vier behoren ze tot de Beta vulgaris. En dat betekent dus ook dat ze gemakkelijk met elkaar kunnen kruisen. Aan de andere kant: rode bieten zijn allang niet alleen maar rood 🙂 . Er zijn tegenwoordig veel meer kleuren verkrijgbaar, van wit en geel tot oranje en wit met rode ringen. Zie daarover meer bij de alinea over ‘Rassen’.

Een kroot heeft een zachte, zoete smaak met een aardse toon (zo noem je het althans als je van krootjes houdt, mensen die niet van kroten houden noemen het gronderig 🙂 ). Je kunt krootjes koken of roosteren, en ze zijn lekker warm maar ook koud in salades. Je ziet ook wel ‘chips’ van krootjes, je kunt heerlijke zoetzuur van krootjes maken, en ook het blad van krootjes kan worden gegeten (en het smaakt dan een beetje als snijbiet).

Een kroot is tweejarig, in het eerste jaar maakt ze een wortel die rond, platrond of langwerpig kan zijn (afhankelijk van het ras). Naast donkerrood zijn er in de afgelopen jaren ook rassen in vrolijke kleurtjes gekweekt, zoals wit, geeloranje en wit met rode ringen.

TEELTWIJZEN / OPKWEEK

Zelf zaaien we krootjes graag in de koude kas voor, rond eind februari/begin maart. Krootjes kunnen best goed tegen kou. We zaaien graag in een trays (1 ‘zaadje’ per vakje). De zaden kiemen in het vroege voorjaar in de kas binnen 2 tot 3 weken, later in het seizoen gezaaide krootjes kiemen bij warmer weer binnen 2 weken. We hebben, met zo vroeg zaaien, vaak rond eind maart al aardige zaailingen om uit te planten, en daardoor een extra vroege oogst.

Je kunt trouwens ook prima vanaf half maart direct buiten ter plaatse zaaien. Zorg dan dat je de zaden niet te dicht op elkaar zaait en kijk later of je nog uit moet dunnen.

Vroeg binnen zaaien heeft zelden onze voorkeur; vaak krijg je vroeg in het jaar in huis lang dunne sprieten met een zwakke gezondheid (dat geldt trouwens ook voor sla, andijvie, kool, etc..

Deze foto kreeg ik van iemand die krootjes (te warm ten opzichte van het licht) in huis zaaide; de zaailingen strekken zich naar het licht en worden dus lang en dun.

De krootjes die koel buiten of in de koude kas/bak opkweekt in het volle licht zien er zo uit:

Kort, gedrongen, gezond, veel blad en weinig steel. Ik heb eens een pagina geschreven over het te vroeg en te warm en te donker zaaien: Zaailingen lang en dun

De zaailingen krijgen 1 tot 2 weken daarna (afhankelijk van de temperatuur) al echte blaadjes (naast de kiemblaadjes):

De zaden van krootjes zijn eigenlijk geen zaden; het zijn vruchtjes, ze worden ook wel vruchtkluwen genoemd (en dat geldt dus ook voor snijbiet). Elke vruchtkluwen bestaat uit een kurkachtig grof bolletje dat meestal 2 tot 4 zaden bevat.

Elke vruchtkluwen geeft dus meer dan 1 zaailing. We knippen of nijpen zelf met schaar of vingers de zwakste zaailingen weg zodra duidelijk wordt welke zaailing de sterkste is en dus sneller en meer blaadjes krijgt.

Je kunt dat op deze foto nog niet zien, want hier is ze pas net gekiemd. Maar als ze eenmaal 2 of 3 blaadjes heeft zie je altijd wel de sterkste van de 2 of 3 of 4 zaailingen.

Als ik geen tijd heb om de 1, 2 of 3 minder sterke zaailingen weg te knippen en ze allemaal groeien verwijder ik de zwakte bij het uitplanten. Maar als je de minst sterke uit het plugje wilt trekken heb ik regelmatig toch ook nog een redelijk goede zaailing met wat worteltjes in mijn handen; uiteraard gooi ik die niet weg maar plant ik die ook uit, als ik ze direct na het uitplanten ruim water geef is de kans vrij groot dat die zaailingen toch ook nog wortelen en uitgroeien tot prima bieten.

Als je ter plaatse zaait kun je het best uitdunnen, want ook als je de zaden nauwkeurig 8 tot 12 centimeter van elkaar zaait krijg je dus meer zaailingen dan het aantal zaden dat je zaaide. Ook ter plaatse uitdunnen doe je als de zaailingen al een paar blaadjes hebben zodat je kunt zien welke krootjes het sterkst zijn en een goede afstand van elkaar hebben. Je kunt er ook voor kiezen om niet uit te dunnen: het gevolg is dat de bietjes niet voldoende ruimte (en vocht en voeding, en zowel bovengronds als ondergronds) hebben om uit te groeien tot een mooi formaat en dus kleiner blijven. Daar is ook niks mee, kleine bietjes zijn ook lekker. En als je die eerste kleine bietjes voorzichtig tussen alle dicht op elkaar groeiende bietjes hebt geoogst zie je vaak dat de bietjes die overblijven dan meer ruimte krijgen en alsnog uitgroeien tot een groter formaat.

Wij planten onze voorgezaaide zaailingen uit op ongeveer 10 centimeter van elkaar.

En voor alle duidelijkheid nog even: je kunt over een langere periode en dus vaker krootjes zaaien. Zelf zaaien we graag in maart voor een vroege oogst in juli, vaak 1 of 2 rijtjes. Maar we zaaien ze later in het voorjaar nog een keer, voor de oogst in de zomer. En tot slot zaaien we ze in juli nog een keer; die laatste zaai geeft vaak wat kleinere krootjes in de herfst. Voor de gewone maaltijd gebruiken we tegen die tijd vaak de krootjes in de vriezer. Maar het is heel leuk en lekker om tot laat in de herfst (en soms zelfs nog een deel van de winter, afhankelijk van het weer) verse krootjes te kunnen oogsten voor bijvoorbeeld een leuke voorgerecht of een salade of zoetzuur.

RASSEN

Er zijn een aantal oude bekende maar bewezen rassen. En er zijn ook  wat leuke nieuwigheden om te proberen. Onze favorieten:

• Egyptische Platronde (voor de vroege teelt, groeit snel en prima van smaak)
• Cylindra (langwerpig afgerond – groeit snel, ook onder koele omstandigheden en daardoor zeer geschikt voor de vroege en juist late teelt)
• Kogel (niet bijzonder maar niks mis mee, gewoon een goede rode kroot).
• Chioggia (wit met rode ringen – kookt een beetje als de kleur van zuurkool met wat rozigs erin, voor de mooiste kleur waarbij je de ringen nog kunt zien kun je deze krootjes beter kort stomen in plaats van koken, en ze zijn zeer geschikt om bijvoorbeeld in flinterdunne plakjes rauw in een zoetzuur te leggen en te eten)
• Burpee’s Golden (geeloranjekleurig, prima smaak, bijzonder door de warm geeloranje kleur, middelgrote kroot).
• Albina Ice: wit; prima van smaak (hoewel een wit krootje op je bord toch een raar gezicht blijft volgens Ruud 🙂 ). Net als de andere bijzonder gekleurde krootjes leuk ook voor zoetzuur en salades.
• McGregor’s Favourite: gelijk ook mijn ‘Favourite’, zeer donkerrode krootjes met een prima smaak en opbrengst. Het bijzondere van dit ras is het zeer donkere blad dat niet misstaat in de siertuin.

BODEM / BEMESTING

Krootjes vragen een luchtige en vochtige grond voor een goede wortelvorming. Ze staat graag op een plekje in de zon maar doet het ook prima in de halfschaduw.

In de vruchtwisseling hoort ze in het vak van de wortelgewassen, maar in vergelijking met uien, worteltjes en de andere wortelgewassen hebben krootjes wat meer voeding nodig. En dus is het het belangrijkst dat je in de vruchtwisseling rekening houdt met haar zusje snijbiet,

Hier werken we in de winter rijpe compost en/of oude stalmest onder en door de grond (voor een goede bodemstructuur). En een week of 2 voor het uitplanten van de zaailingen geven we dan een kleine tot gemiddelde algemene organische moestuinvoeding. Geef niet teveel stikstofrijke voeding want dat zorgt niet alleen voor veel blad maar ook voor een hoog nitraatgehalte.

Tijdens de groei krijgt ze nog een keer een kleine gift kali, voor de ontwikkeling van de ‘kroot’ (zoals uien, worteltjes, aardappelen, etc. dat hier ook krijgen).

ZAAITABEL / PLANTAFSTAND

TEELTZORGEN

Naast het algemene wieden en water geven bij droogte is dus vooral het uitdunnen van belang. Verder verloopt de teelt van krootjes vrij probleemloos; ze heeft weinig last van ziekten, groeit goed en vlot(mits ze voldoende voeding heeft gekregen en de grond niet te vast is.).

OOGST / BEWAREN

Krootjes trek je heel gemakkelijk uit de grond. Haal gelijk het loof eraf (want anders worden de krootjes zacht). Dat doe je niet door het eraf te knippen maar door het loof eraf te draaien, zo ‘bloedt’ ze niet of weinig en blijft ze mooi stevig tot je de bieten in de keuken gaat gebruiken. Je kunt krootjes zonder blad op een koele en donkere plaats gemakkelijk een week of nog wat langer bewaren maar uiteraard blijft ze vers het lekkerst.

In een kistje met vochtig zand, op een vorstvrije plaats, kun je krootjes zo zelfs een paar maanden bewaren. Het is best veel werk om krootjes schoon te maken en te koken, raspen, etc. (bovendien zijn na het koken en raspen mijn handen, mijn shirt en mijn keuken vaak krootjesrood 🙂 ). Om die reden vriezen we zelf krootjes tegelijk in grotere hoeveelheden in: gekookt (gaar), en geraspt of in plakjes. De smaak blijft na het invriezen prima.

We koken al jaren geen bietjes meer; in plaats daarvan verpakten we elke biet in een stukje aluminiumfolie of wikkelden ze in stukken bakpapier en dan legde ik ze op een bakplaat en gingen ze zo 45 tot 60 minuten (afhankelijk van de grootte) een uur de oven in op 200 graden. Dan zette ik de oven uit en liet ik de bieten afkoelen in de oven. Daarna alufolie of bakpapier verwijderen en het vel van de kroot. En dan raspen en eten of in porties invriezen; zo is de smaak veel meer geconcentreerd dan wanneer ze wordt gekookt in water. Door alle verhalen over de slechte stoffen in alufolie en bakpapier heb ik de bieten eens op aanraden direct na het wassen met een drupje aanhangend water in een gietijzeren braadpan met deksel erop in de oven gezet; dat gaat eigenlijk nog beter en makkelijker en zo doen we het sindsdien.

Per portie verpakt blijft ze in de vriezer tot de volgende zomer prima van smaak (we verwijderen het zakje van de bevroren krootjes, de krootjes in een pannetje en zo laten ontdooien, opwarmen in het eigen vocht).

Zoals eerder gezegd is een zoetzuur van rode bietjes ook erg lekker.

ZAADTEELT

Krootjes zijn kruisbestuivers en kunnen dus kruisen met snijbiet, voederbiet en suikerbiet (ze wordt door wind bestoven en op die manier kan ze zelfs over meer dan een kilometer afstand kruisen. Daarnaast is een kroot tweejarig en dus duurt het heel lang voor je er zaden van kunt oogsten.

Als je het toch eens wilt proberen (en dat is zeker de moeite waard als je eens een leuk of bijzonder ras treft dat niet algemeen wordt verkocht):

Zaai en plant zoals gewoonlijk. Haal de krootjes in de nazomer uit de grond, draai het loof eraf en laat haar vorstvrij overwinteren in wat zand of grond. Op de foto zie je hoe wij onze McGregor-krootjes hebben overwinterd, gewoon in de kas in een piepschuim bak met wat heel lichtvochtige grond). Deksel erop en gewoon laten staan tot het vroege voorjaar.

Rond maart zien dezelfde kroten in de piepschuim bak er dan zo uit:

Plant de kroten in maart weer uit. Eén of 2 kroten is genoeg hoor en geeft al heel veel zaden, maar dit was de eerste keer dat ik het probeerde dus ik had bedacht dat ik 12-14 kroten zo wilde overwinteren voor het geval er nog kroten zouden bevriezen of schimmelen of wat dan ook.

Plaats een stok bij de kroten die je weer uitplant want de bloeiende plant wordt wel ruim 120 centimeter hoog. In de vroege zomer volgt de bloei, en de zaden zijn in de nazomer rijp (als de vruchtkluwens bruin, droog en kurkachtig zijn). Droog ze een paar dagen na, de zaden blijven (mits koel, droog en donker bewaard) 4 tot maximaal 5 jaar kiemkrachtig.

Kijk ook even op de recepten- en/of inmaakpagina voor leuke recepten met bietjes. Zoals deze bietenspaghetti met gorgonzola en walnoten of inmaak zoetzuur van rode bieten.