Knolvenkel

Eerst even dit, mocht je internationale informatie zoeken of bijvoorbeeld zaden van knolvenkel in een niet-Nederlandstalige webwinkel zoeken:

• Synoniemen:   venkel (maar eigenlijk is dat haar zusje, het kruid venkel)
• Latijnse naam:   Foeniculum vulgare
• Engelse naam:   Fennel
• Duitse naam:   Gemüsefenchel, Knollenfenchel
• Franse naam:   Fenouil

Het woord ‘knol’ in de naam doet vermoeden dat een knolvenkel ondergronds groeit, maar dat is niet waar; een knolvenkel groeit bovengronds. De plant heeft fel groen fijn blad en maakt een wit-groene bol die eetbaar is (het blad is trouwens ook eetbaar).

Knolvenkel heeft een uitgesproken anijsachtige smaak. En zelf geteelde knolvenkels hebben wat dat betreft een nog sterkere smaak dan de knolvenkels die je in de winkel koopt. Dat geldt trouwens voor meer groenten uit eigen tuin; denk aan pittigere radijs, extra sterke knolselderij, extra zoete cherrytomaatjes en uien waar je van moet huilen bij het schoonmaken 🙂

De smaak is dus uitgesproken anijsachtig, en dan vooral wanneer je de venkel rauw eet. Die smaak is erg lekker in bijvoorbeeld salades. Gekookt/gestoofd wordt de smaak juist zacht en fris met een subtiele anijssmaak, en dan is ze erg lekker in soepen, gestoofd, gratin, gegrild, in een pasta, etc.. En ze maakt samen met wortel, ui, etc. een heerlijke groentebouillon. In de keuken zijn er dus mogelijkheden genoeg!

TEELTWIJZEN

Je zaait knolvenkel bij voorkeur wat later in het seizoen; ze is een langedagplant en schiet bij de voorjaarsteelt soms snel door, wanneer de venkel nog jong en klein is. Dat is trouwens niet erg, wij zaaien vaak wel een klein rijtje in het voorjaar. Omdat we de kleine knolvenkels (soms is het zelfs alleen nog maar blad zonder bol) zo lekker vinden in lenteachtige salades. Weinig opbrengst, maar wel erg lekker 🙂 . Voor de oogst van mooie dikke knolvenkels wachten we met zaaien tot na 21 juni (de langste dag van het jaar).

Ik zaai knolvenkel zelf altijd voor, en dan bij voorkeur zo rond begin  juli. Ik zaai de zaden in een traytje, elk zaadje afzonderlijk in een vakje. Knolvenkel laat zich echter niet graag verplanten; ze reageert daarop met een groeistilstand of juist met snel doorschieten. Knolvenkel groeit graag ‘gestaag’.

Ik houd de zaaisels en zaailingen goed vochtig en laat de zaailingen niet te lang in de tray’s; ik plant ze uit zodra er een worteltje onderuit de tray komt, de zaailingen hebben dan vaak pas 1 blaadje naast de 2 kiemblaadjes.

Maar je kunt dus zeker ook ter plaatse zaaien en uitdunnen hoor. Hoe dan ook probeer je het kiemen, groeien en de ontwikkeling van blad en knol zo gelijkmatig mogelijk te laten verlopen.

ZAAITABEL, PLANTEN EN PLANTAFSTAND:

RASSEN

‘Zoete van Florence’ en ‘Zoete Bologneser’ zijn de wat oudere maar goede rassen voor de vroege herfstteelt. De nieuwere rassen, die dus wat minder snel doorschieten zijn bijvoorbeeld Fino en Perfektion. Daarnaast zijn er nog een aantal F1-hybriden die een goede opbrengst beloven en minder snel doorschieten. Zelf hebben we afgelopen jaar de biologische Romanesco geteeld en waren daar ook prima tevreden over:

BODEM / BEMESTING

Knolvenkel groeit hier op onze vette klei niet altijd even goed, ze maakt diepe wortels en heeft daar een grond met een goede structuur voor nodig. Zelf werken we een flinke hoeveelheid compost onder en zorgen dat de grond goed losgemaakt is voor de zaailingen geplant worden.

We geven zelf niet zo veel voeding; zeker geen verse mest en ook niet teveel stikstof (want dat geeft lang en dunne knolvenkels en weinig ‘bol’). Wij geven daarom een matige hoeveelheid samengestelde organische meststof (zoals bijvoorbeeld de groene Culterra of iets vergelijkbaars). Daar zit vaak ook al wat kali in (voor de groei/ontwikkeling van de bol). Halverwege de groei geven we dan nog een kleine hoeveelheid extra kali.

Sinds we verhoogde bakken hebben telen we de knolvenkels daar graag in. Zonnig en warm doen de planten het er prima in (zeker de wat later gezaaide knolvenkels in de herfst). Enig aandachtspunt is dat in een verhoogde bak de grond wel vaak wat droger is en je dus, afhankelijk van het weer, wat vaker water zult moeten geven.

STANDPLAATS

Knolvenkel staat graag op een zonnige plaats. Ze hoort in principe thuis in het vak van de wortelgewassen, en ze heeft dus ongeveer dezelfde behoefte (niet teveel stikstof, wel wat extra kali) als bijvoorbeeld krootjes, winterpeen, etc..

Volgens de boeken die over goede en slechte buren gaan komt knolvenkel niet graag voor of na wortelen, selderij, peterselie, kervel en sla. Ik zelf vind de planning voor de moestuin al lastig genoeg (met de vruchtwisseling en bedenken hoeveel we per jaar nodig zouden kunnen hebben om te eten, als een ultieme cryptogram 🙂 ) . Ik houd zelf dus niet zo vaak rekening met wat er wel of niet naast of voor of na haar mag komen omdat het vast voordelen heeft maar het ook beperkingen geeft.

Je kunt de bollen van de knolvenkel tijdens de groei ook nog wat aanaarden; daardoor worden ze nog witter van kleur en sterker/zoeter van smaak. Bovendien bescherm je bij de latere herfstteelt zo de bol ook nog tegen de eerste koude nachten. Knolvenkel kan met wat bescherming een paar graden vorst verdragen, en zo kun je ze dus vaak nog wel tot in november of december oogsten.

OPKWEEK

Ik zaai knolvenkel zelf dus vooral als vroege herfstteelt (vaak als nateelt na bijvoorbeeld vroege bietjes of na de vroege aardappelen). Ik zaai ze onder glas of buiten voor (afhankelijk van het weer – als het warm is en de zon volop schijnt is het in de kas te warm en zet ik de potjes/trays buiten – als het bewolkt is of de nachten relatief koud zijn zaai ik ze in de kas voor).

De zaden kiemen binnen 1 tot 2 weken. Na een paar weken kunnen de zaailingen worden uitgeplant. Voor de zomerteelt kun je dus ook buiten ter plaatse zaaien. Later kun je dan wat uitdunnen.

TEELTZORGEN

Een knolvenkel is dus een bol, en een bol bestaat voor een groot gedeelte uit water/vocht. Je kunt dan bedenken dat de plant dus vrij veel water nodig heeft – voor de ontwikkeling en groei van die bol. Op zandgrond en in een verhoogde bak zul je wellicht regelmatig moeten water geven om aan die behoefte te voldoen. Net uitgeplante jonge zaailingen hebben uiteraard ook wat vaker water nodig. Droge grond bevordert ook weer het doorschieten. Een mulchlaag rond de planten aanbrengen helpt de grond om wat extra vocht vast te houden.

OOGST / BEWAREN

Ongeveer 3 maanden na het zaaien is een knolvenkel oogstrijp (een beetje afhankelijk van de tijd van zaaien en omstandigheden als  weer, voeding, etc.). De bollen wegen dan zo rond de 200 tot 250 gram. Laat ze niet te groot worden want dan worden ze vezelig en taai (het helpt dan wel wat om in de keuken eerst de buitenste bladeren te verwijderen).

Het blad kan altijd (met mate) geplukt worden, zo lang er maar voldoende blad aan de plant blijft om voor groei/opname voedingsstoffen te zorgen. Het blad heeft dezelfde frisse anijssmaak als de bol, en is lekker als kruid, bij vis, etc..

Na de oogst kun je de bol (het blad eraf gesneden) nog wel een week of 2 op een koele plaats bewaren (in de schuur bijvoorbeeld).

Dan misschien nog iets leuks. Ik hoorde een tijdje geleden verhalen van mensen die bij de oogst van knolvenkel die afsnijden en de wortels in de grond laten. Er is dan een kans (in optimale omstandigheden dus met nog voldoende tijd om te groeien voor het koud wordt, voldoende zon, vocht en voeding in de grond, etc.) dat zich op de wortels van knolvenkel kleine nieuwe venkelknollen ontwikkelen. Ik maakte een foto bij onze tuinbuurman:

Helaas was het voor de knolvenkel op de foto al te laat in het seizoen (en ze stond ook nog eens in de halfschaduw). Maar ik ga het dit jaar zeker eens proberen, bij knolvenkel die ik in het voorjaar zaai en die aan het begin van de zomer al groot genoeg zijn om te oogsten en een flink formaat hebben (waardoor de wortel waarschijnlijk ook groter en sterker is en dieper in de grond zit en nieuwe exemplaren daardoor ook wat beter en groter kunnen groeien).

ZAADTEELT

Knolvenkel is een kruisbestuiver. Van in juni/juli gezaaide planten worden in de herfst de bollen geoogst en gegeten, de wortels rooi je (zoals de wortels van bijvoorbeeld asperges of witlof), en die bewaar je vorstvrij in de winter. Plant ze in april opnieuw uit. De plant zal weer aan de groei komen, een bloeistengel vormen, en zo rond augustus van het tweede jaar rijpen dan de eerste zaden. Oogst de zaden en droog ze. De zaden blijven ongeveer 3 tot 4 jaar kiemkrachtig. Knolvenkel kruist gemakkelijk met de vaste plant venkel (Foeniculum vulgare) die je vooral voor het blad (en de gele bloemschermen en zaden daarna) teelt.

Alles bij elkaar opgeteld (ruim anderhalf jaar moeten wachten, grote kans op kruisen plus het feit dat knolvenkelzaden in de handel niet duur zijn) heeft er voor gezorgd dat ik zelf nog nooit zaden van haar heb geoogst, maar gewoon eens per 3 jaar verse zaden koop.

Tot slot: kijk voor leuke en lekkere recepten met knolvenkel ook nog even op de receptenpagina in het menu. Je vindt er bijvoorbeeld deze: