Tomaten teeltzorgen

Dit is een ‘zijpagina’ van de pagina met informatie over de teelt van tomaten: Tomaat. Omdat een tomaat nogal wat teeltzorgen nodig heeft (dieven, tikken, toppen, aanbinden, etc.), vind je die informatie over teeltzorgen uitgebreid en met flink wat foto’s ter illustratie op de pagina.

LUCHTEN + BLAD VERWIJDEREN

Buiten is er altijd frisse lucht, en mits je de planten niet te dicht bij elkaar plant kan de wind de planten droog blazen na een regenbui. Je kunt eventueel wat blad wegknippen wanneer een plant toch vaak wat te lang nat blijft na een regenbui. Tegelijkertijd beschermt het blad in de buitenteelt de tomaten, dus verwijder zeker niet teveel blad, houd verspreid over de plant in ieder geval altijd 6 tot 8 gezonde grote bladeren aan. En als je blad wegknipt, doe dat dan vooral bij bladeren die het licht en de zon wegnemen van de vruchten, als de zon op de vruchten kan schijnen kunnen tomaten beter en sneller rijpen.

In de kas kan het ook heel vochtig zijn; door de warmte en het blad is er in de zomer bij warm weer veel condens; en die condens kan er voor zorgen dat blad vochtig blijft en gevoelig wordt voor ziekten en schimmels. En door die hoge luchtvochtigheid kan het stuifmeel gaan klonteren en dan kan er geen bevruchting plaats vinden.

In de kas houd ik zelf altijd minimaal 4 tot 6 volwassen grote bladeren aan elke plant, de rest knip ik elke week of elke 2 weken in etappes weg (meestal houd ik aan dat als de tomaten in een tros groot genoeg zijn, ik het blad dat eronder zit wegknip). Minder blad = minder hoge luchtvochtigheid = betere bestuiving van de bloempjes. Uiteraard lucht je op warme dag in de kas niet alleen door het raam open te zetten (als het goed is staat 365 dagen per jaar het raam open), maar ook de deur helemaal open zetten kan er in een uur voor zorgen dat die luchtvochtigheid daalt. Op snikhete dagen zien wij wel eens de condens in de kas langs de ramen lopen (wij hebben onze kas op de volkstuin altijd dicht en op slot maar zodra we op de tuin komen gaat die deur open). En dan tikken we dus ook pas na een uur of 2 want direct tikken heeft dan niet zoveel nut.

Er zijn ook mensen die heel weinig blad verwijderen en daar tevreden over zijn – ook hier zul je weer zelf moeten uitvinden wat je het prettigst vindt werken. Bedenk daarbij dat je ook een deel van een blad mag afknippen (als die bijvoorbeeld op de grond hangt of tegen een bloemtros aan hangt). Knip dan in de hoofdnerf, uiteraard liever niet in de bladmassa zelf.

Op de foto zie je links een stukje van de kas vóór het dieven en blad verwijderen van de tomaten, en rechts na het dieven en blad verwijderen. Je ziet dat ik zeker ook voldoende blad aan de planten laat om voedingsstoffen op te nemen om te kunnen groeien en bloeien en vruchten te maken, maar dat de trossen tomaten niet meer onder bladeren hangen.

TOMATEN AANBINDEN

De reden waarom stamtomaten worden aangebonden is dat stamtomaten (zeker in de kas) grote planten worden tot meer dan 2 meter hoog. Door de hoofdstam elke 15 tot 30 centimeter vast te binden aan een stok zorg je dat de planten niet omvallen. Ook een voordeel is dat als je eenmaal de stok diep in de grond hebt gezet en je de tomatenplanten elke week aanbindt, je ook heel zeker weet wat die hoofdstam is, en dat maakt het dieven dan wat gemakkelijker. Bind de hoofdstengel vast aan de stok, doe dit elke keer wanneer de plant weer is gegroeid. Bind niet te strak, de stengel wordt nog een stuk dikker!

Bij de kasteelt is het ook mogelijk om in plaats van stokken, koorden te gebruiken; deze bevestig je bovenin de kas aan gespannen staaldraden en onderaan de stengel van de tomaat en je draait het bovenste gedeelte van de tomaat dan elke week een slag om het touw. Het is niet onze favoriete manier, ik vind de tomatenplanten aan de touwen te wiebelig, maar zeker een derde van alle tomatentelers gebruikt touwen aan koorden als bindmiddel dus het is de moeite waard om het allebei te proberen en te vergelijken.

Er zijn ondertussen ook al weer een tijd gedraaide metalen stokken te koop (google op de naam ’tomatenspiraal’). Je prikt de stok in de grond naast de tomatenplant en wanneer de hoofdstengel weer is gegroeid wikkel je de plant een slag in de spiraal tot de hoofdsteel daarin ‘vast’ zit. Ook dit was voor de kas niet onze favoriete manier, simpelweg omdat we deze stokken wat te kort vinden voor het gebruik in onze hoge kas (want tomatenspiralen zijn slechts 180 centimeter lang, en dan moeten ze dus nog wel een stuk de grond in. Bovendien ´zwabberen´ ze wat meer dan tonkinstokken en plantstokken. Toch koop ik er af en toe wel wat. We gebruiken ze nu vooral voor tomatenrassen die niet zo hoog worden (zoals bij de tomatenrassen uit ‘The Dwarf Tomato Project’). Ze zijn trouwens ook heel handig voor gebruik in een wat lagere kas en natuurlijk zeer geschikt voor de buitenteelt. Ze zijn decoratief en handig in gebruik. Het nadeel is dat ze prijzig zijn, maar ze gaan jarenlang mee want ze zijn van verzinkt staal gemaakt.

Wij gebruiken voor het aanbinden van stamtomaten in de kas hoge stokken van 250 tot 270 centimeter lang (want ze gaan zeker ook nog wel een centimeter of 25 diep de grond in). We hebben bamboe-/tonkinstokken, die gaan een jaar of 3 tot 4 mee en moeten dan vervangen worden, en we hebben tegenwoordig ook een aantal geplastificeerde stokken (google even op ‘plantstaven’ of ‘plantstokken’); prijzig maar ze gaan lang mee, mits je ze goed onderhoudt (zoals vochtvrij overwinteren). Na 10 tot 15 jaar komt er toch vocht bij en breken ze omdat het metaal onder het plastic gaat roesten.

Voor het binden zelf gebruikten we plantclips als deze:

Handig, want met 1 hand kun je zo’n plastic klemmetje om plant en plantstok klemmen. Ik heb deze besteld en gekocht bij de Welkoop, als je er interesse in hebt zorg dan wel dat je de goede maat kiest want er zijn ook kleinere maten. Ik meen dat ik iets van 8 euro betaalde voor 500 van deze binders, die zeker ook een paar jaar mee gaan (op een gegeven moment breken ze door jarenlang gebruik en de inwerking van de zon in de kas . We hebben ook jarenlang touwtjes van 15 centimeter gebruikt (hele bossen knipten we in de winter :-)). Onze tuinbuurman gebruikt stukjes geknipt groen binddraad van de Action en die gebruiken we zelf ondertussen ook (je kunt ze zeker een paar keer/jaar hergebruiken). En een andere tuinbuurman gebruikt buisdraad (handig omdat dat flexibel is, je kunt er niet zo snel mee te strak aanbinden).

Je mag vooral zelf weten en proberen en ervaren wat je de prettigste manier vindt om de planten op te binden.

Oh ja, tot slot nog even een foto om te laten zien wat er kan gebeuren als je niet goed aanbindt:

Door te zwaartekracht (met dank aan de zware vleestomaten) is deze tomatenplant van het ras Amazon Chocolate langs de stok naar beneden gezakt. De oorzaak is niet genoeg bindertjes langs de stok; beter dus drie te veel dan één te weinig. Er is hier gelukkig nog niets aan de hand, de plant (waarvan ik al aardig wat blad had geplukt) is verticaal naar beneden gezakt (het maakt gelijk duidelijk hoe slap en flexibel de stam eigenlijk is). Ruud heeft de lange slungelachtige plant vast gehouden terwijl ik de bindertjes heb verwijderd en opnieuw van onderaf aan weer heb aangebracht, maar dan wat meer en dus wat korter op elkaar. Maar voor hetzelfde geld hadden er ook bladeren kunnen knakken, of de stam of top, of een tros tomaten af kunnen breken.

WATER GEVEN 

Tomaten drinken in het groeiseizoen veel water maar houden niet van een erg hoge luchtvochtigheid. Bij de teelt onder glas is het dus belangrijk om regelmatig water te geven maar ook te zorgen goed te luchten zodat de lucht niet te vochtig blijft. Giet nooit water op de planten (op het blad) maar er naast en houd de grond matig vochtig zonder uitdrogen.

Bedenk ook wanneer je meer of minder water geeft: in het voorjaar en vroege zomer hebben de planten ruim water nodig om gezonde en flinke planten te maken en te bloeien. Ook tijdens de ontwikkeling van de tomaten geef je voldoende water, als je de planten uit laat drogen tijdens de ontwikkeling van de vruchten is de kans op neusrot groter (zie over neusrot even op de pagina met ziekten bij tomaten

Wanneer de eerste tomaten beginnen te rijpen geef je dan juist wat minder en ook minder vaak water; om te zorgen dat je mooie, vol smakende tomaten kunt oogsten, teveel water kan ervoor zorgen dat de vruchten gaan barsten.

Op de foto hierboven zie je romatomaat Kaukasische Liane, de 3e tomaat van boven is gebarsten. Als ze barsten doen romatomaten dat vaak in de lengte. Maar ook vleestomaten, ronde tomaten en zelfs cherrytomaten kunnen barsten hoor. Hieronder zie je hetzelfde barsten van het vel bij een kleine vleestomaat:

De oorzaak van het barsten is geen ziekte of gebrek, maar komt simpelweg doordat de tomaat tijdens het rijpen nog wat opzwelt door het water dat wordt opgenomen, en als dat vocht meer is dan dat er rek in het velletje zit barst het velletje.

Het ene ras lijkt er wat gevoeliger voor dan het andere. En het is ook niet erg, pluk te tomaat en eet die lekker op. Maar als je de tomaat nog een paar dagen laat hangen zie je vaak al dat er schimmel in de barst gaat groeien (want uiteindelijk is het een ‘open wond”). Ook dan kun je trouwens de tomaat nog eten, je snijdt alleen het gedeelte dat is aangetast ruim weg.

Maar liever voorkom je het natuurlijk. En dat is in de kas en in pot heel gemakkelijk; verminder de frequentie van het water geven en de hoeveelheid water per gietbeurt drastisch als de eerste tomaten beginnen te rijpen; niet alleen om barsten van het vel tegen te gaan maar je kunt ook bedenken dat de smaak van een in de zon gerijpte tomaat die minder water heeft gehad meer geconcentreerd is dan de smaak van een rijpe tomaat die in de laatste 2 dagen nog flink wat water heeft opgenomen.

DIEVEN

Oei, misschien het belangrijkste hoofdstuk op deze pagina. Dieven is trouwens over het algemeen niet moeilijk, wel heel belangrijk en als je elke plant even op je gemak bekijkt en elke week één keer je planten nakijkt en dieft, dan zijn ze nog makkelijk herkenbaar en gaat het makkelijkst en is het zeker niet moeilijk.

Een dief is een nieuwe scheut die in een bladoksel verschijnt. In bijna elke bladoksel verschijnt zo’n scheut. En als zo’n scheut ongeveer 20 centimeter lang is begint ze zelf ook weer in elke bladoksel scheuten te maken. Zo krijg je dieven in dieven in dieven in dieven. Bij een struiktomaat worden juist op die plaatsen trosjes bloemen en dus ook tomaten gemaakt. Maar bij een stamtomaat kan die constante vorming van weer nieuwe scheuten/dieven ervoor zorgen dat een plant enorm groot en topzwaar wordt. En alle energie gaat dan naar het maken van al die stelen en bladeren en dus niet naar de vervolgens vaak heel kleine opbrengst van kleine tomaatjes (vandaar ook de naam ‘dief’ want ze steelt dus de energie van de plant en dat kost vervolgens een deel van de opbrengst van tomaten).

Om met een voorbeeld te beginnen:

Op de foto hierboven zie je alvast wat dieven, in bijna elke bladoksel zie je een nieuwe scheut = dief. Ze zijn in een jong stadium gemakkelijk te herkennen, maar in een groter stadium blijkbaar niet altijd, of mensen vinden het zonde om een mooie zijtak weg te halen (en dat is vaak het begin van de wirwar :-)).

Na het dieven ziet deze plant er zo uit:

Om het hopelijk nog wat duidelijker te maken heb ik flink wat foto’s gemaakt en zal die hier plaatsen. Want bij een stamtomaat is dieven eigenlijk wel het allerbelangrijkst om te zorgen dat je een goede oogst krijgt. Zoals gezegd: als je door dieven te laten groeien toestaat dat de plant alle energie stopt in het maken van bladeren, stengels, bloemen, etc. gaat dat ten koste van de energie die zorgt voor de bloei, ontwikkeling, groeien rijping van tomaten.

Neem daarom de dieven weg, bij voorkeur nog voor ze 10 centimeter lang zijn (grote dieven wegnemen = ‘grotere wonden’ veroorzaken, het kost de plant meer energie om die wonden te stelpen en grotere wonden geven ook een grotere kans op het binnendringen van ziekten, schimmels en bacteriën).

Ook de blaadjes die soms aan het einde van een bloemtros verschijnen moet je verwijderen, want ook dat worden weer stelen, met weer nieuwe dieven, etc., zo’n bloemtros kan volledig afscheuren als ze te zwaar wordt doordat er dieven aan groeien

Ik maakte ook eens een filmpje van 30 seconden waarin ik een jonge stamtomaat dief en opbind:

Hieronder vind je nog wat voorbeelden (het zijn nog wat oudere en kleinere foto’s, ik hoop er telkens een paar te kunnen vervangen door grotere/betere.

Een stamtomaat houd je recht, 1 stam met een groeitop, blad en vruchttrossen, al het andere haal je weg.

Ook op de foto hierboven zie je bij de rode pijltjes weer dieven die verwijderd moeten worden. Haal deze jonge takjes in de bladoksels gelijk weg. Je kunt op deze foto goed zien dat echt bijna elke bladoksel, zowel links als rechts een dief maakt (en dan kun je je ook voorstellen dat wanneer al die diefjes grote takken worden, met ook allemaal weer dieven, er een enorme grote, bossige plant ontstaat).

Bij struiktomaten en dwergtomaten hoef je niet te dieven. Houd deze planten enigszins in toom door in de weg staande of kruisende dieven of stengels wel te verwijderen.

Struiktomaten krijgen in het Engels de term ‘determinate’, stamtomaten (die dus gediefd moeten worden) krijgen de term ‘indeterminate’.

Onderschat ‘dieven’ niet – het is de belangrijkste verzorging van tomaten. Ik zelf ga 1 keer per week alle tomatenplanten langs met knipschaar, bindtouw en een emmer, om aan te binden en dieven weg te halen. Sla je 2 weken over, dan is er nog niet heel veel aan de hand. Maar zonder wat ervaring wordt het dan al lastig nog wijs te worden uit de enorme kluwen van stelen en blad. Beter vaker even kijken en kleine dieven weg halen dan te lang wachten en grote wonden moeten maken, en misschien fouten omdat je er geen wijs meer uit kan worden.

Nog 2 voorbeelden/foto’s van dieven:

Ook op de foto hierboven kun je de dieven goed zien, ook weer aangegeven door rode pijltjes. De dief rechts is zelfs al zo groot dat ze al echt een takje aan het worden is, met een blad eraan.

En binnen no-time wordt er in de bladoksel waar de pijl naar wijst alweer een nieuwe dief gemaakt – een dief van een dief dus, zo snel gaat dat. Je ziet onderaan de foto ook al een bloemtros in bloei langs de hoofdstam, en een nieuwe bloemtros in de maak.

Lastig te herkennen:

Ik krijg nog wel eens vragen van mensen die soms een dief niet herkennen of twijfelen over wat ze wel of niet weg moeten halen. Daarom hieronder nog 2 voorbeelden van dieven die niet zo duidelijk op dieven lijken.

Op de foto hieronder zie je een dief die al zo groot is dat hij niet gemakkelijk meer als dief te herkennen is (de tak waar het rode pijltje bij staat).

Dat komt ook omdat in dit geval de stam niet recht  maar schuin naar links groeit, en de dief juist niet schuin groeit maar recht omhoog. De hoofdstam is echter in dit geval altijd te herkennen aan het feit dat de hoofdstam dikker is dan de steel van de dief plus aan het feit dat een hoofdstengel een bloemtros maakt. Je haalt dus de dief met het rode pijltje weg en de wat scheef groeiende stam met het blauwe pijltje en de bloeiende tros bloempjes bind je zo recht mogelijk (pas op dat ze niet breekt) aan de stok vast.

Nog een voorbeeld dat best vaak voorkomt. Hier zie je dat er geen duidelijke dief lijkt te zijn omdat de tomaat zich in tweeen lijkt te hebben gesplitst. Deze zijn het gevaarlijkst 🙂 :

Ik heb vaker gezien dat mensen nu niet kunnen kiezen en beide takken dan maar aanhouden. Maar…… waar ga je later met die 2 hoofdtakken naar toe. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om beide takken aan te houden en gewoon een extra stok erbij te plaatsen voor tak 2 (en je maakt dan een V-vorm, dat kan een tomatenplant prima aan, maar als je dat wil gaan doen moet je wel goed kunnen dieven want vanaf nu moet je twee hoofdstammen bij gaan houden (en 3 of 4 hoofdstammen wordt teveel, dan is er niet genoeg energie meer voor de maak van rijpe tomaten).

Zelf verwijder ik de tak met het rode pijltje. Want dat is de dief, ze is te herkennen aan het feit dat ze nu nog alleen maar een tak is. De linkertak (met het blauwe pijltje) is de hoofdstam want die heeft op 2 plaatsen al trosjes bloemen. Bij de rechtertak (dief) zie je nog geen trosje bloemen, maar wel rechts bovenin de foto al weer nieuwe dieven.

Hierboven zie je hoe ik heb ‘opgelost’. De rechtertak (dief) heb ik verwijderd, bij het rode pijtje zie je nog de vrij grote wond: die zal wel netjes opdrogen en sluiten maar het toont wel aan waarom het beter is om eerder te dieven want de wond is zeker 1 centimeter breed. Het blad eronder heb ik nog even laten zitten voor de gezondheid en groei van de plant (o.a. opname voedingsstoffen).

De linker tak (hoofdstam) heb ik aangehouden en met klemmetjes aan de stok vastgemaakt. Je ziet ook de 2 trosjes bloemen die nu dus niet verloren zijn gegaan en vanaf nu alle energie van de plant krijgen om zich te ontwikkelen tot tomaten.

Nog een lastig voorbeeld:

De linkse tak lijkt de hoofdstam, groeit recht en het dichtst bij de stok. Maar ze is het niet, de linkse (met het rode pijltje) is de dief (dunner en zonder bloemtros), de rechtse (bij het blauwe pijltje) is wel krom, maar wel dikker in omvang en daar zie je ook al een bloemtrosje. En dat is dus de hoofdstam (nogmaals, als je niet kunt kiezen, kies dan altijd voor de tak waar de bloemtros aan zit).

Na het dieven ziet het er dan zo uit als op de foto hierboven.

De kromme tak die je net rechts zag is aangebonden aan de stok (voorzichtig want tomatentakken breken gemakkelijk). Bij het rode pijltje links zie je de wond die achtergebleven is na het dieven; die wond heeft tijd nodig om te sluiten, tot die tijd is de plek gevoelig voor het indringen van ziekten en schimmels  – oftewel nogmaals; verwijder vooral kleine dieven.

Is het nou heel erg wanneer je per ongeluk de dief laat zitten en de hoofdstam weghaalt? Nee hoor, niks aan de hand, het gebeurt mij soms in de haast ook nog wel eens. De dief die je hebt laten zitten wordt dan de nieuwe hoofdstam, je zult alleen zien dat je het bloemtrosje mist dat je met de hoofdstam hebt weggehaald en 1 tros aan de plant aan het eind van de teelt hebt gemist. Ook de dief-die-hoofdstam-wordt zal snel genoeg zelf weer een nieuwe bloemtros maken maar iets hoger.

Oh ja, ook een leuke:

Tot slot nog 1 voorbeeld, deze kom je bij ‘gewone’ tomaten niet zo vaak tegen maar de heirlooms en oudere zaadvaste rassen kennen nogal wat ‘rare snijbonen’ 🙂 .

En op de foto hierboven zie je er zo één. Ineens weet de plant het blijkbaar zelf ook niet meer, maakt een bloemtros, geen hoofdstengel meer maar 2 takjes die allebei lijken op dieven. Een soort zelf toppen maar wel een dubbele dief maken dus.

Uiteraard laat je de bloemtros zitten, en welke van de 2 dieven je weghaalt doet er niet zoveel toe, want ze zijn beiden identiek. Ik zou zelf de linkse laten zitten omdat die iets groter/dikker = sterker lijkt. De rechtse zou ik dus weghalen en de linkse dief verder laten groeien als hoofdstam en opbinden als ze wat groter is. Controleer in zo’n geval wel altijd nog even of het wel echt een top is en niet alleen maar een tak met blaadje

Ik hoop zo een klein beetje duidelijk te hebben gemaakt wat dieven zijn, waar ze zitten, waarom je ze wilt verwijderen en hoe ze zich soms kunnen ‘vermommen’. Zoals eerder gezegd: mocht je een plant hebben waarvan je zeker weet dat er een dief is maar die niet herkent: kies dan altijd voor de (grootste) bloemtros; dat is normaal gesproken de hoofdstam, en zowiezo zijn bloemtrossen het belangrijkst want dat worden de tomaten.

Dit is allemaal niet van belang bij struiktomaten. Mocht je gewoon niet zo goed zijn in het dieven van tomaten of er niet voldoende tijd voor hebben om ze regelmatig te verwijderen, zoek dan rassen die een struik vormen, want die hoef je niet te dieven (al zul je ze natuurlijk soms wel een beetje in toom moeten houden en in ieder geval moeten aanbinden of langs gaas of zo moeten leiden (anders wordt de plant te zwaar en kan omwaaien, topzwaar worden, dragende takken breken, etc.).

Op de foto tomaat Sophie’s Choice; een vleestomaat aan een lage (50 cm) struik.

En tot slot; er zijn ook mensen die een tomaat dus op 2 hoofdstammen laten groeien. Je kunt een onderste dief laten zitten en ook tot 2e hoofdstam laten opgroeien. Het lijkt wat op het voorbeeld dat ik noemde bij de 5e en 6e foto, waarbij je een V-vorm maakt van 2 hoofdstammen, alleen doe je dat in dit geval al gelijk laag in de plant (want dat geeft meer opbrengst). Het is dan belangrijk om beide hoofdstammen schuin = een V van elkaar op te binden (want dicht bij elkaar is er niet genoeg plaats voor alle bladeren en trossen). Zelf doe ik dit eigenlijk nooit; uiteindelijk neemt een plant dan ook nog ruimte in omdat ze schuin moet kunnen groeien. Dan kies ik er liever voor om een nieuwe plant met alle energie voor zichzelf ernaast te planten.

DIEVEN AAN BLOEMTROSSEN

Zeker niet alle tomatenrassen maken dit soort dieven, maar elk jaar zijn er een aantal tomaten in onze kassen die aan het einde van een bloemtros een dief maken. Het ziet er in het begin vaak onschuldig uit, als 2 blaadjes aan het einde van een tros bloempjes. Maar uiteindelijk  groeit dat uit tot een nieuwe ’tak’.

Foto 1: het begin

Op deze foto zie jet onschuldige begin. De 2 rood-met-witte pijltjes wijzen de originele bloemtros aan, in dit geval een bloemtros in 2 of 3 vertakkingen, dat kan ik niet goed zien. Maar het gaat om het wit-zwarte pijltje; dat wijst naar een heel klein diefje tussen een extra minbloemtrosje en een blad (en een blad aan het einde van een bloemtros is ook al een beetje verdacht want normaal gesproken groeien er zelden of nooit bladeren aan het einde van een tros bloemen).

Zo’n heel klein diefje kan binnen een week al uitgroeien naar zoiets als dit:

Op deze foto zie je bovenaan de bloemtros, waar ook al wat tomaatjes groeien. Onder het laatste bloempje zie je een verdikking en daar begint een nieuwe tak te groeien.

Op deze foto zie je dezelfde tros iets dichterbij plus de ‘oplossing’. De rode streep geeft aan waar ik de dief van de tros afknip. Want je kunt deze dief helaas niet laten zitten, ook niet terwijl je al weer een nieuw bloemtrosje ziet. Want uiteindelijk wordt de tak heel lang en groot. En je ziet bij de wit-met-rode pijl alweer een nieuwe dief. En zo wordt deze dief uiteindelijk zo groot en wild dat ze te zwaar wordt voor de bloemtros. Ik heb wel eens gezien dat zo’n dief-aan-een-bloemtros door de zwaartekracht een hele tros van een tak afscheurde. Bovendien geldt voor deze dieven hetzelfde als voor de dieven die in de oksels verschijnen; je wilt ze niet, omdat ze energie van de plant vragen en je die energie wilt gebruiken voor bloei, vruchtzetting en rijping.

Nog een voorbeeld:

Op deze foto zie je ook weer een tros, nu al tomaatjes. En bij de wit met rode pijl zie je dat na de laatste bloemen een verdikking verschijnt, en daarachter begint een nieuwe tak = dief. Alleen wordt hier voor de tak met nieuwe groeitop eerst nog een klein bloemtrosje gevormd. En die mag dan blijven, want wellicht worden dat nog nieuwe tomaatjes.

Op deze foto zie je hoe ik het heb opgelost, de dief afgeknipt maar dan net na het nieuw gevormde bloemtrosje.

Zoals gezegd, zeker niet elke tomatenplant krijgt dieven aan het einde van een bloemtros, wij zien het bij nog geen 5% van alle tomatenplanten. Maar als je ze tegenkomt is het in ieder geval wel belangrijk om zo’n dief te herkennen en te verwijderen.

TOPPEN

Een tomaat groeit door zolang hij de kans krijgt (en zo lang het weer het toelaat en de plant niet ziek wordt). Maar als je veel tomaten wilt oogsten, zul je op een gegeven moment de top moeten verwijderen om de groei te stoppen en juist de vruchtzetting en de rijping van de laatste tomaten te bevorderen. In de volle grond top je meestal na de 4e tros (afhankelijk van planttijd, weersomstandigheden en ras). Onder glas top je meestal na 6e, 7e of 8e tros (afhankelijk van hoeveel trossen er op welke afstand groeien). Heel soms haal je de 9e tros (als de trosjes vrij dicht op elkaar groeien zoals je dat nog wel eens ziet bij cherrytomaten).

Persoonlijk: ik top (in de kas) gewoon op het moment dat ik niet meer bij de plant kan, dus met de armen omhoog is dat waarschijnlijk iets meer dan 2 meter: dan kan ik er verder toch niet meer bij en zelf heb ik ervaren dat dan nog alle aanwezige tomaten precies kunnen rijpen voor de herfst echt begint (uiteraard ook een beetje afhankelijk van ras, vroegheid, planttijd, etc.).

Om te toppen snijd je de stengel zo mogelijk af op 2 bladeren boven de laatste tros. Laat bij voorkeur een dief ergens groeien (de kleinste) om de sapstroom goed op gang te houden. Als die dief te groot wordt kun je weer voor een andere kleine dief kiezen en de grote dief weghalen.

TIKKEN

Tomaten zijn zelfbestuivers. Buiten zorgt de wind voor de beweging van de bloemtrosjes zodat het stuifmeel op de stamper belandt. Onder glas, zonder wind, moet men zelf zorgen dat het stuifmeel los komt door het zogenaamde “tikken”. Tik met handen of een stok tegen de stok die aan de tomaat is bevestigd, zodat het stuifmeel los kan komen. Doe dit zo mogelijk elke dag (ik zelf tik alle tomaten als ik een uurtje op de tuin ben en de deur open staat, en ik tik soms nog een keer even alle planten een keer als ik wegga (5 minuten werk maar kilo’s meer opbrengst).

Op de foto kun je een close-up van een tomatenbloem zien. Je ziet de stamper in het midden vrij ver naar buiten komen (beetje groenig). Daarlangs zie je een soort geel gordijntje met omkrullende bovenkant; daar zit het stuifmeel. Het enige dat hoeft te gebeuren is dat dat stuifmeel op de stamper komt, dat is dus nog geen 2 milimeter afstand. Vandaar dat tikken voldoende is. Je kunt daaraan ook wel afleiden (een tomaat is tenslotte een zelfbestuiver) dat de kans op kruising door stuifmeelverplaatsing heel klein is; dat kan alleen wanneer verschillende rassen echt heel dicht bij elkaar staan. Uiteraard is de kans wel op kruisbestuiving door insecten wel aanwezig  (hoewel insecten tomatenbloemen niet de allerlekkerste bloemen lijken te vinden, in tegenstelling tot paprika’s, pepers en aubergines).

In het slechts 4 seconden durende filmpje hieronder kun je makkelijker zien wat tikken precies is dan dat ik het uit kan leggen :-):

Om een goede bevruchting te krijgen heb je ook wel een goede temperatuur nodig (minimaal 18 graden) en een goede luchtvochtigheid. Als het te koud is mislukt de bevruchting, en te vochtige lucht zorgt voor klontering van het stuifmeel, waardoor het slecht loslaat. Dus mocht, ondanks voldoende “tikken” je toch trossen tomaten missen, let dan goed op de luchtvochtigheid en zorg voor meer lucht in de kas.

Op de foto hierboven zie je nog een keer een klein beetje hoe het werkt, of in ieder geval hoe ik blad pluk en de tomatenplant verzorg: opbinden langs een stok, dieven verwijderd, de onderste bladeren weghalen en tegelijkertijd genoeg blad aan de plant laten voor de opname van voedingsstoffen en afvoer van afvalstoffen. Ik laat genoeg ruimte tussen de planten, op deze manier kan ik nog goed tussen de planten komen om ze te verzorgen, en het blad hangt niet tegen elkaar aan waardoor anders de luchtvochtigheid te hoog zou kunnen worden. De tomaten kunnen later vrij hangen om te groeien en later ook in het zonlicht  rijpen.

GEDROCHTEN

Zo noem ik ze maar. Het zijn bijna klompen of kluwen van vruchten. Het komt vooral voor bij de onderste/eerste trossen van flinke vleestomaten (bij gewone en roma en cherry’s kom je dit verschijnsel niet tegen).

Je ziet het al bij de bloei, foto hierboven; dat is geen gewoon tomatenbloempje.

En op de foto hieronder zie je in een tros met bovenin 1 ‘gedrocht’ en de 2 onderste bloempjes zijn gewone, goede tomatenbloempjes.

De onderste 2 bloempjes zullen, mits goed bevrucht, goede vleestomaten worden.

De bovenste bloem wordt in vrucht net zo’n gedrocht als ze in boemvorm al is (ze ziet eruit alsof ze bestaat uit meerdere bloempjes die in elkaar zijn vergroeid, soms zelfs nog met kelkblaadjes ertussen). Kijk maar op de foto hieronder, een gedrocht in bloem wordt ook altijd een gedrocht in tomaat 🙂

Je ziet aan de tomaat zelf; bijna altijd zeer groot, en ze zien eruit als een grote kluwen van meerdere tomaten. Je zult deze tomaten  nooit in de winkel tegenkomen. Dit is een Black Brandywine, ruim 600 gram zwaar, vol met hobbels en bobbels. Ik heb wel eens mailtjes gekregen van mensen die dachten dat deze planten of tomaten ziek waren, maar dat is dus niet zo hoor. Het heeft (als ik het goed heb begrepen) met koud voorjaarsweer te maken, en vaak zijn het dus alleen de eerste tomaten in de onderste tros, alleen bij vleestomaten, en dan is het ene ras er ook nog gevoeliger voor dan het andere ras.

Misschien zijn deze tomaten niet handig om zo op te eten, maar hier snijd ik dit soort tomaten in stukken en dan zijn ze heerlijk voor de soep. Niet schrikken dus als je eens zo’n tomaat aan je plant ziet, gewoon lekker opeten, er is niks mis mee. En je zult zien dat niet de hele plant dit soort tomaten maakt, vaak zijn het 2 of 3 tomaten, in de onderste 1 of 2 trossen, de rest van de tomaten aan de plant zijn en worden gewoon zoals ze eigenlijk horen te zijn.

Op deze foto zie je er nog meer, de 2 bovenste zijn van het ras Black Bear en de onderste2 zijn tomaten van het ras Berkeley Tie Dye Pink. Ik weet het niet helemaal zeker meer maar ik geloof dat de tomaat rechtsboven (of tomatenvijfling is misschien nog een beter woord) de zwaarste van de vier was met een gewicht van ruim 700 gram.

Vooruit, nog maar één, omdat ik ze gewoon toch ook heel mooi vind 🙂 .

Ik weet niet meer welke rassen het zijn hoor, linksonder is zeker de Gary Ibsen’s Gold, rechtsonder de Malakhitovaya Shkatulka. het doet er ook niet heel veel toe, in principe kan elke vleestomaat dit soort tomaten maken in hun eerste en/of tweede tros.

Er zijn mensen die adviseren om de bloempjes van deze tomaten al weg te knippen, je kunt bedenken dat zulke grote bonkige tomaten-in-een-kluwen veel voeding vergen. Maar zeker in de kasteelt vind ik dat zelf zonde, ik ben tegen gedrochten-discriminatie, elke tomaat die lekker is mag hier groeien en opgegeten worden. Maar in de buitenteelt kan ik me er zeker wel iets bij voorstellen, ik denk dat ik dan zo’n bloempje wel weg zou knippen zodat alle energie naar de overige tomaten gaat, zowel in groei als rijping.

En tot zover dan ook de uitgebreide teeltzorgen bij de tomaat. Klik op de link om terug te gaan naar de hoofdpagina over de tomaat. En omdat ik regelmatig vragen krijg over ziekten en aantastingen bij tomaten, heb ik ook een pagina gemaakt over ziekten bij tomaten.