Aubergine

Eerst even dit, mocht je internationale informatie zoeken of bijvoorbeeld zaden van aubergines in een niet-Nederlandstalige webwinkel zoeken:

• Synoniemen:   Eierplant, Eiervrucht
• Latijnse naam:     Solanum melongena (en Solanum aethiopicum, zie bij ‘Teeltwijzen’)
• Engelse naam:   Eggplant
• Duitse naam:     Eierpflanze, Eierfrucht
• Franse naam:     Aubergine

Een aubergine is een subtropische / tropische plant, en dat is wel iets om even over na te denken als je haar in koel Nederland wilt telen. De teelt heeft dan ook wel een aantal haken en ogen. Dat neemt niet weg dat, met wat moed, beleid en trouw het wel heel leuk is om aubergines te telen.

De planten zijn decoratief door de zacht behaarde, grijzige, grote bladeren, de bloei die wit of roze-lila of lila-paars kan zijn, en natuurlijk de vruchten (die in veel meer kleuren bestaan dan de ‘gewone’ donkerpaarse vruchten die we in de winkel zien).

De smaak van aubergines is vrij neutraal, ze neemt de smaak aan van de kruiden die je toevoegt. Een goede aubergine is lekker romig (of is smeuïg een beter woord?), en daardoor past ze heel goed in veel gerechten. Je ziet haar vooral in recepten uit warme landen als Italië, Turkije, Israël, maar ook in de Afrikaanse en Oosterse keuken zie je verschillende soorten en rassen aubergines.

TEELTWIJZEN

De teelt van aubergines lijkt een klein beetje op die van hete pepers; ze hebben tijdens de kieming en de groei veel warmte nodig, onder de 20°C stopt de zaailing met groeien. Voor de buitenteelt is er een klein aantal rassen dat redelijk succesvol kan zijn (mits je vroeg zaait en de planten een goede standplaats geeft), het overgrote deel van de rassen heeft een kas nodig om een goede opbrengst te geven.

Bedenk bij je keuze altijd dat er 2 echt wezenlijk van elkaar verschillende soorten aubergines bestaan: de Latijnse namen voor deze 2 soorten zijn:

Solanum melongena: dit is de ‘lekkerste’ soort, met over het algemeen een lekkere, bittervrije en romige smaak (hoewel in deze groep natuurlijk wat uitzonderingen zijn in de vorm van wat rassen met een wat meer bittere schil maar dat heeft dan te maken met het ras).

Solanum aethiopicum: dit is wellicht meer een ‘sieraubergine’, mooi en bijzonder. Maar zeker ook eetbaar maar vaak bitter van smaak – ook hier zijn er wat uitzonderingen.

Voor consumptie kies je over het algemeen een ras uit de groep Solanum melongena. Maar in Afrikaanse landen en gerechten, en in bijvoorbeeld Thaise curry’s worden vaak juist de kleinere auberginetjes uit de aethiopicum-groep gebruikt.

Voor de sier kies je eigenlijk altijd een ras uit de groep Solanum aethiopicum. De bekende ‘Pumpkin on a stick’ is zo’n sieraubergine, rijp wordt ze oranje en gedroogd kan ze dan heel lang bewaard worden (aubergines uit de groep Solanum melongena kunnen nooit bewaard/gedroogd worden).

Lees dus vooral de beschrijving wanneer je een ras bestelt. Aubergines uit de laatste groep, de Solanum aethiopicum worden bij het rijpen altijd oranjerood, aubergines uit de groep Solanum melongena worden bij het rijpen vaak grijs, geel of groen. Maar aubergines eet je nooit rijp; je eet ze vooral jong en onrijp (een beetje zoals je een courgette ook jong en onrijp eet). Het rijpen en dus verkleuren duurt heel lang bij aubergines en dan zijn ze niet eetbaar meer; heel bitter, sponzig, harde zaden, etc..

RASSEN

Naast de in Nederland bekende “gewone” donkerpaarse halflange rassen zijn er (in de melongena-groep) rassen in andere kleuren en vormen verkrijgbaar (wit, groen, roze, paars, eivorm, mini, langwerpig, etc.). De meeste rassen zijn alleen geschikt voor onder glas, lees dus altijd goed de beschrijving bij rassen als je een ras zoekt voor de buitenteelt. En let bij de keuze van een ras op de term “bittervrij” voor de beste smaak.

Mijn favorieten:

• Apple Green: aubergine met appelgroene vorm en schilkleur, vroeg en geschikt voor buiten
• Rosa Bianca: erg mooi, wit met roze gemarmerd, voor onder glas
• White Egg: mooie plant, grote opbrengst, vrij kleine ovaal-ronde vruchten
• Early Black Egg: vroege donkerpaarse aubergine. Mooie planten met donkerpaarse stelen en nerven en donkergroen blad met vleug paars. Ook geschikt voor de buitenteelt.
• Ukkie en Pukkie: kleine planten (25 cm hoog) geven extra vroeg veel kleine auberginetjes (zo groot als een pingpongbal). Ukkie is wit (en ook witte bloei) en Pukkie is paars (met lilapaarse bloei). Ideaal voor buiten/de teelt in potten of verhoogde bakken.
• Morden Midget: heeft de bijzondere eigenschap goed tegen een koel en nat klimaat te kunnen, de aubergines zijn ovaal tot rond en donkerpaars van kleur, en dus ook geschikt voor de buitenteelt.
• Ping Tung Long: erg mooie langwerpige roze/lila-paarse/witte vruchten. Prima opbrengst. Voor onder glas maar met vroeg zaaien, de teelt in pot en een mooie zomer heeft ze ook een kans van slagen in de buitenteelt
• Vera: mooi en lekker en veel en redelijk vroeg; lila-paarse bloei en wit met roze-paarse vruchten met goede smaak en romigheid. Niet zo vroeg als bijvoorbeeld Ukkie en Pukkie maar zeker een kans van slagen in de buitenteelt (mits vroeg gezaaid en in pot gehouden)
• Little Fingers: donkerpaarse aubergines in langwerpige mini-vorm. Slim Jim lijkt hier heel veel op, en heeft een nog wat betere opbrengst, maar dan in een fluor-paarse kleur
• Matrosik: mooie gestreepte aubergine, donkerroze met wit, prima smaak en opbrengst, wel laat en dus vooral geschikt voor de teelt voor onder glas
• Louisiana Long Green: een meer dan prima opbrengst van lange lichtgroene aubergines (vooral geschikt voor de teelt onder glas)

Maar kijk vooral ook even in mijn kleine database van zelf geteelde rassen voor informatie en foto’s van de soorten/rassen die ik heb geteeld: Database Aubergine

BODEM / BEMESTING

Aubergines houden van een humusrijke grond die luchtig is, voldoende vocht vasthoudt maar niet kletsnat blijft. Ze houdt zeker niet van zure grond. Als je haar in pot houdt is potgrond die je wat luchtiger maakt met 1-5e deel grof zand en/of wat vermiculiet prima. In de volle grond is het voor het planten van de zaailingen handig om bijvoorbeeld wat rijpe compost door de grond te mengen. Maar ik moet daar wel bij zeggen dat aubergines (net als pepers en paprika’s) het altijd beter in pot doen: omdat een pot sneller opwarmt dan de koude volle grond, je de pot in de meest gunstige omstandigheden kunt zetten, en omdat je meer beheersing hebt over vocht en voeding. Een tussenoplossing tussen de natte, koude vollegrond en een warme pot is een verhoogde bak; daarin is het net iets warmer en minder nat.

Als voeding kun je een gemiddelde hoeveelheid algemene moestuinvoeding geven (zoals bijvoorbeeld Culterra of een ander merk). Volg de aanwijzingen op de verpakking van het soort voeding dat je koopt.

ZAAITABEL / PLANTEN / OOGSTEN:

Klik op de tabel om deze in groot formaat te zien:

OPKWEEK

Zaai vroeg: bij voorkeur in februari, hoewel maart ook nog mogelijk is. Ik zaai zelf (ondertussen bijna traditioneel 🙂 ) in de laatste week van januari, dan is mijn geduld op en worden de dagen al wat langer. Ik zaai trouwens de drie bekendste warmtebehoeftige soorten  tegelijkertijd (omdat ze alle drie langzaam kiemen, groeien en evenveel warmte nodig hebben) : paprika’s, pepers en aubergines.

Zaai aubergines in potjes of trays voor bij minimaal 20 graden (onder de 18 graden zullen de zaden wachten op betere temperaturen en niet kiemen). Zorg dus bij voorkeur ook voor een constante warmte, bijvoorbeeld door de zaaisels overdag in een zonnig/warm raamkozijn op het zuiden te zetten, en in de avond in de buurt van de verwarming.

Het is een beetje hetzelfde verhaal als bij pepers: hoe warmer je zaait, des te sneller kiemen de zaden. Ik zaai aubergines zelf in een elektrische propagator bij 26 – 27 graden, daar kiemen de zaden  vaak al binnen een week. Bij kamertemperatuur duurt de kieming gemiddeld zo’n 2 tot 3 weken.

Ik zaai aubergines graag via de denomethode; een methode waarbij je niet in grond maar in papier zaait, en op die manier neemt ze weinig ruimte in beslag en kun je haar misschien wel de meest constante warmte bieden door het bakje met de zaaisels op bijvoorbeeld een modem of mediabox te zetten. Na die kieming zullen de zaailingen wel vrij snel moeten worden overgeplant naar een potje met potgrond gemengd met wat grof zand (en zo snel mogelijk na het kiemen moeten de zaailingen in een licht raamkozijn worden gezet). Lees meer over de denomethode op deze pagina: Denomethode. En zaaien in pure vermiculiet in een afgesloten bakje is ook een optie: Zaaien in vermiculiet

Maar je kunt natuurlijk ook gewoon gelijk in potjes of een traytje met potgrond zaaien: zorg dan dat je de grond luchtiger en wat armer maakt door een mengsel te gebruiken van 5 delen potgrond op 1 deel grof brekerzand (en/of perliet). Je kunt ook kant-en-klare zaai- en stekgrond gebruiken, bedenk wel dat daar wat minder voedingsstoffen in zitten en je wellicht sneller zult moeten gaan verspenen of voeding moet gaan geven.

Het is niet wetenschappelijk bewezen maar ik plant al zeker 15 jaar of langer 3 aubergines bij elkaar in 1 pot (dat doe ik ook graag bij pepers en bij paprika´s). Drie planten bij elkaar kunnen toch nog een goed wortelgestel maken maar geven bij elkaar een mooie, volle, bossige plant(en) met een betere opbrengst binnen de beperkte ruimte in de kas dan 1 plant. Ik heb op deze pagina wat uitgebreider uitgelegd hoe en waarom ik dat doe, met foto’s ter illustratie: Paprika’s, pepers en aubergines per 3

Houd de zaailingen vochtig: de grond mag niet kletsnat zijn maar ook niet uitdrogen, de plantjes gaan dan al snel slap hangen en herstellen lastig van zo’n droogteperiode. Als de temperatuur onder 18°C komt staat de plant stil; alles wat je haar boven die temperatuur kunt bieden helpt de plant te groeien. Zorg daarbij wel voor een lichte standplaats, zoveel mogelijk licht en zon zorgt ervoor dat de zaailingen dan in het vroege en donkere voorjaar niet te lang en te dun worden. Worden ze wel dun en lang, verlaag dan de temperatuur of zoek een nog lichtere standplaats want het rekken en strekken van zaailingen komt door de combinatie van warmte en (te weinig) licht. Ik heb daarover ook eens een pagina geschreven: Lange en dunne zaailingen

Vanaf 12 mei (IJsheiligen) kun je de planten buiten uitplanten. Zoals al gezegd, je houdt aubergines (en trouwens ook pepers en paprika’s) het liefst in pot; naast de al eerder genoemde voordelen kun je een pot ook nog verplaatsen als het weer slecht wordt, kun je de juiste grond geven (potgrond gemengd met 1/5e deel brekerzand), en een mooie pot met een aubergineplant is ook nog decoratief, door het viltige grijsgroene blad, de vrij grote bloemen en de vrolijk gekleurde vruchten.

De volle grond is het minst geschikt. Als je de mogelijkheid hebt kies dan liever voor een verhoogde bak (is al iets warmer en minder nat dan de volle grond). En als dat ook niet mogelijk is: help haar dan een beetje door een week of 4 voor het uitplanten van de zaailingen zwart plastic over de grond te spannen zodat de grond eronder extra kan opwarmen en de planten dus in een iets warmer bed geplant worden. Door compost door de grond te werken zorg je voor een luchtigere grond. Plant aubergines zo warm, zonnig en beschut mogelijk.

Voor kasteelt kunnen de planten begin mei worden uitgeplant (maar kijk altijd nog even goed naar de weerberichten, met late nachtvorst op komst houd je de zaailingen natuurlijk liever nog een weekje binnen.

TEELTZORGEN

In principe hoef je niet veel aan snoeien te doen. Zelf vind ik het echter wel prettig om de onderste 30 centimeter van de hoofdstam kaal te houden, en van de vertakkingen die de plant dan vormt 3 of 4 aan te houden (in de buitenteelt kies ik 2 vertakkingen want liever 2 goed dragende takken dan 4 takken met weinig of kleine vruchten). Scheuten, te groot blad dat voor vruchten hangt en lelijk/ziek blad kun je wegknippen. Zorg uiteraard dat je altijd genoeg gezonde en volwassen bladeren overhoudt want zonder blad kan een plant niet groeien en bloeien.

Soms zie je dat na de bloei de uitgebloeide bloem half blijft hangen; trek die er dan voorzichtig uit zodat er geen smet of rotting kan ontstaan als de vruchten zich gaan ontwikkelen.

De bloemen van aubergines uit de melongena-groep zijn er in het wit, roze, lila en paars (afhankelijk van het ras), altijd mooi (zeker in combinatie met het grijzige tot blauwgroene viltige blad). De bloemen van aubergines uit de aethiopicum-groep zijn altijd wat kleiner en zuiver wit met een warmgeel hart.

Zet een stok bij de planten en bind ze waar nodig aan (ook een beetje afhankelijk van de grootte van het ras).

Een aubergine is een zelfbestuiver, onder glas moet je regelmatig (elke dag even) tegen de hoofdstam van de plant aan tikken om de vruchtzetting te bevorderen (zie hierover ook op de pagina van Tomaten en dan de alinea over ’tikken’). In de buitenteelt is dat niet nodig, daar zorgt de wind voor de verplaatsing van het stuifmeel.

Geef water wanneer nodig maar aubergines hebben niet heel veel water nodig. Een te vochtige omgeving zorgt ook nog eens voor een snellere aantasting door schimmels als meeldauw. Vochtig maar niet te nat dus.

OOGST / BEWAREN

Je eet een aubergine dus onrijp (rijpe aubergines oogst je voor zaden maar ze zijn dan rimpelig, sponzig, van kleur veranderd, en niet lekker meer. Je oogst aubergines onrijp maar dan wel op de juiste grootte, soms is dat wat lastig te bepalen want er zijn dus vele vormen en formaten. Ze moet groot genoeg zijn maar nog haar eigen kleur hebben, en je moet de vruchten zacht in kunnen drukken (heel harde vruchten zijn aan het rijpen).

Snijd de aubergine met een scherp mes (of liever nog knippen met een knipschaar want de steel is erg taai) van de plant. Zelf geoogste aubergines zijn niet zo lang houdbaar als supermarkt-aubergines; eet ze het liefst dezelfde dag, en anders de dag erop, de vruchten zijn maximaal een dag of 3 te bewaren, koel en donker. Regelmatig aubergines oogsten zorgt voor herbloei en dus weer nieuwe vruchten.

ZAADTEELT

Aubergines zijn zelfbestuivend hoewel kruisbestuiving wel mogelijk is. Van zaadvaste rassen kun je zelf zaad winnen door de vruchten overrijp te laten worden: dan zijn de vruchten veranderd van kleur (naar bijvoorbeeld grijsgroen voor de donkerpaarse soorten, de witte en groene soorten verkleuren vaak naar geel). Dit rijpen voor de oogst van zaden duurt lang, hier in de kas laat ik vruchten makkelijk 2 maanden of soms zelfs nog wat langer hangen voor de aubergines rijp genoeg zijn voor de oogst van zaden.

Als je twijfelt, laat de vruchten dan gewoon hangen, liever 2 weken langer laten hangen dan 2 dagen tekort. Als je aubergines niet oogst worden de vrucht eerst heel hard, dan verkleuren de vruchten en worden ze juist zacht (soms zelfs rimpelig).

Ik snijd de aubergine voor de oogst van zaden voorzichtig doormidden. Dan leg ik ze in een bak met water en knijp er een paar keer in en laat ze vervolgens een kwartiertje staan. Het vruchtvlees neemt nu vocht op en wordt zacht en sponzig. Ik druk vervolgens half onder water met duim en wijsvinger de zaden uit de aubergines.

Soms lees je nog wel iets over de vruchten in een keukenmachine  doen maar dat moet ik toch afraden: auberginezaden bevatten geen kiemremmende gelei zoals tomaten en kunnen dus makkelijk beschadigd worden (als ik met een schilmesje de aubergine voorzichtig halveer snijd ik altijd al per ongeluk een paar zaden doormidden).

Gezonken zaden zijn (mits van rijpe aubergines geoogst) de kiemkrachtige zaden, drijvende zaden en velletjes gooi je gelijk weg. Spoel de geoogste zaden nog even goed en laat ze dan een week op een schoteltjes drogen. De zaden blijven ongeveer 3 tot 4 jaar kiemkrachtig.

Tot slot: kijk vooral ook even op de recepten– en inmaakreceptenpagina voor leuke recepten met aubergines.