Koolrabi

Eerst even dit, mocht je internationale informatie zoeken of bijvoorbeeld zaden van koolrabi in een niet-Nederlandstalige webwinkel:

• Latijnse naam:   Brassica oleracea var. acephala var. gongylodes
• Engelse naam:   Kohlrabi, German Turnip, German Neep
• Duitse naam:   Kohlrabi
• Franse naam:   Chou-rave

Ik raak zelf altijd een beetje in de war van alle benamingen rond alle koolsoorten waarvan je de knol of bol eet: er zijn witte raapjes, rapen, meiknolletjes, koolraap, knolletjes, meiknolletjes 🙂

Maar de koolrabi is echt iets heel anders. Koolrabi is vrij klein (al is er één uitzondering, zie bij de alinea ´Rassen´). Ze groeit net boven de grond en niet (zoals bij bietjes, knolselderij, etc.) er half onder, ze is dan ook eigenlijk helemaal geen knol of bol. Er zijn 2 kleuren: groenwit (foto bovenaan deze pagina) en paarsblauw (hieronder).

De smaak van koolrabi is helemaal niet zo sterk koolachtig maar juist fris, zacht en vrij neutraal. Daardoor is ze veelzijdig en kun je er heel veel lekkere gerechten mee maken: van stamppot en een gratin tot roerbakgerechten, je kunt haar stoven tot ze zacht wordt of juist knapperig rauw in plakjes of lucifertjes in een salade eten. Ze neemt gemakkelijk smaakmakers als kruiden, een saus of een dressing in zich op.

PLANT

Zoals gezegd kan koolrabi groenig wit of blauwviolet zijn (je kunt dat ook al aan het blad zien want lilapaarse koolrabi heeft grijsgroen blad met paarse nerven en groenwitte koolrabi heeft grijsgroen blad met witte nerven). Van binnen zijn ze trouwens allebei wit.

De ‘knol’ is overdekt met een mooie waslaag. En al ziet ze eruit als een knol, plantkundig gezien is ze dat niet, dat wat we oogsten/eten is eigenlijk een verdikking van de steel. Een koolrabiplant is voor koolbegrippen vrij klein, veel groter dan zo’n 25 tot 30 centimeter wordt de plant niet, de koolrabi zelf is ongeveer 6 tot 8 centimeter groot (afhankelijk van het ras).

TEELTWIJZEN

Koolrabi is enigszins gevoelig voor doorschieten. Zorg daarom voor een zo stabiel mogelijk opkweek, pas op voor grote verschillen in voeding, temperatuur en vocht. Dit helpt ook voorkomen dat de koolrabi barst (als er na een periode van droogte een week met veel regen komt kan dat nog wel eens gebeuren). En een gestage groei en op tijd oogsten helpt ook voorkomen dat de koolrabi van binnen vezelig/houtig wordt.

De herfstteelt is vaak de makkelijkste teelt – doordat na de langste dag er niet heel grote verschillen zijn in dag- en nachttemperatuur. Pas wel op voor droogte in de nazomer en als je haar als nateelt zaait/plant zul je ervoor moeten zorgen dat de planten weer nieuwe voeding krijgen. Er zijn ondertussen flink wat rassen die beter bestand zijn tegen schieten, vaak zijn dat F1-hybriden.

Je kunt het doorschieten ook helpen voorkomen door bij voorjaarsteelt op een zo licht mogelijke plaats in huis voor te zaaien (of liever nog in een kas). Voor de zomer- en herfstteelt kun je prima buiten voorzaaien. Je kunt bij de latere herfstteelt de zaailingen ook onder glas planten; zo kun je zelfs eind november nog verse koolrabi oogsten. En in 2020 ga ik eens experimenteren met de winterteelt onder glas, in de tegenwoordig steeds vaker voorkomende milde winters is het wellicht zelfs mogelijk om in de herfst in de kas te zaaien en in de winter of in het voorjaar te oogsten. Daarover hoop ik na de winter van 2020-2021 meer te kunnen vertellen.

RASSEN

Er zijn witte (eigenlijk bleekgroene) en lilapaarse rassen. De lilapaarse rassen zouden volgens kenners lekkerder zijn en een betere opbrengst geven. Zelf merk ik daar niet veel van maar dat heeft ongetwijfeld ook te maken met het ras en de omstandigheden als grondsoort, standplaats, voeding, vocht, etc. De teelt van de lilapaarse rassen duurde vroeger wat langer, om die reden werden de groenwitte rassen vaak voor voorjaars- en zomerteelt gebruikt en de lilapaarse rassen juist voor nazomer- en herfstteelt. De laatste jaren zijn er zoveel nieuwe rassen bijgekomen dat dat nu niet meer standaard is en je vooral goed de beschrijving op het zakje zaden moet lezen. Je kunt daarop ook vinden of een ras snel doorschiet, langzaam of snel groeit, en of ze meer of minder bestendig is tegen barsten en ‘vezelig’/ ‘houtig’ worden.

Bekende rassen zijn:

• Lanro (wit, wordt niet snel houtig/vezelig)
• Blaro (paarsblauw, niet gevoelig voor barsten)
• Delikatess witte (groenwit, groeit snel, oogst jong voor de houtig worden)
• Delikatess blauwe (lilapaars, oogst jong voor ze houtig wordt)
• Azur Star (lilapaars, een extra vroeg ras)
• Quickstar F1 (groenwit, wordt niet snel houtig, kan ook goed tegen kou en daarom geschikt voor extra vroege en extra late teelt)
• Superschmelz: dit is een reuzenkoolrabi, heeft meer tijd en ruimte nodig, kan goed tegen kou en schiet niet snel door. De koolrabi’s kunnen wel ruim 1 kilo zwaar worden en een doorsnede krijgen van ruim 15 tot 20 centimeter. Wij zaaien dit ras vaak en gebruiken het graag om er bijvoorbeeld groentespaghetti van te maken of voor een gratin of in blokjes in curry of andere stoofschotels. Andere XXL-koolrabirassen zijn ‘Giant White’ en Kossak F1

STANDPLAATS

Koolrabi kun je op alle normale, niet al te zware of te zure tuingronden telen. bedenk dat ze niet heel groot wordt en mede daardoor ook maar een klein en oppervlakkig wortelgestel maakt. En dat betekent dus dat je extra goed moet letten op voldoende voeding en vocht. Zorg dat de grond goed los is gemaakt en verluchtigd is met bijvoorbeeld wat rijpe compost. Strooi op wat zuurdere gronden vooral wat kalk voor je gaat planten.

ZAAITABEL EN PLANTAFSTAND:

OPKWEKEN

Ik zaai koolrabi zelf graag voor in een tray, 1 zaadje per vakje, en na het kiemen verspeen ik de zaailingen naar potjes (7 centimeter) zodat ze eerst nog wat kunnen groeien voor we ze in de tuin planten. Koolzaden kiemen ook bij water lagere temperaturen vaak al binnen 1 tot 2 weken. Wij zaaien haar in de lente in de koude kas voor, koel maar tegelijkertijd beschermd tegen vogelvraat. In de zomer (voor herfstteelt) zaaien we vaak buiten voor Als je haar in huis wilt voorzaaien kies dan een koele en vooral zo licht mogelijke plaats zodat de zaailingen gedrongen zijn en niet te lang en dun worden.

Als de zaailingen uitgeplant kunnen worden (dan zijn ze ongeveer zo groot als op onderstaande foto van toevallig eens gekochte zaailingen), zorg dan voor een plekje waar de zaailingen voldoende zon krijgen en geef de eerste 2 tot 3 weken regelmatig water. En bescherm de planten tegen vogelvraat als dat nodig is (hier is dat zeker nodig, duiven, kauwen, etc. zijn verzot op jonge malse koolblaadjes).

VERZORGING

Zoals al eerder genoemd is het bij de relatief kleine koolrabi belangrijk om, zeker in het begin, regelmatig water te geven. Als de planten regelmatig te droog staan kan dat leiden tot vezelige en taaie koolrabi’s. Als ze dan vervolgens een flinke plens water krijgen kunnen de koolrabi’s dat niet goed opnemen en dan zie je dat ze kunnen scheuren of splijten. Geef in droge periodes dus liever regelmatig een beetje water dan af en toe een hele gieter.

Bij alle kolen is het beschermen tegen vogels belangrijk. Wij gebruiken er een blauw net voor dat we hermetische afsluiten zodat vogels er niet in verstrikt kunnen raken. Als de zaailingen eenmaal wat groter zijn worden ze minder aantrekkelijk voor vogels, maar dat hangt ook altijd af van wat er verder voor voedsel voor ze te vinden is, hoeveel vogels er in de tuin zijn, etc., wanneer je moet beschermen en wanneer die bescherming weg kan worden gehaald hangt dus af van de tuin en de vogels.

OOGST EN BEWAREN

Als wij koolrabi’s oogsten trekken we de hele plant uit de grond. We knippen het blad eraf want dan blijft de koolrabi zelf wat langer hard/stevig. Het blad is trouwens ook eetbaar, je kunt het stoven als bladkool of er bijvoorbeeld stamppot van maken (als er een wat dikkere nerf in zit kun je die beter wegsnijden). De koolrabi snijden we na de oogst van de stronk; de stronk gooien we weg (op de grote algemene verenigingscomposthoop) want die verteert zo langzaam dat we die liever niet op onze eigen composthoop gooien.

Laat de koolrabi’s niet te groot en te dik worden want dan worden ze vezelig en droog (het ras Superschmelz is de uitzondering). Een normale diameter bij de oogst is 6 tot 9 centimeter.

Je kunt geoogste koolrabi’s (zonder loof) nog wel een paar dagen in de koelkast bewaren. Zelfs de knollen die gescheurd of gespleten zijn kun je nog prima eten hoor, mits je de lelijke plekken wegsnijdt.

ZAADTEELT

Koolrabi is tweejarig. Kruisen is bij alle koolsoorten een probleem, zeker rassen onder elkaar maar soms ook soorten onderling. Voor zaadteelt zaai je in juni, overwinter je de planten vorstvrij en plant ze weer uit in april van het volgende jaar. Al snel zullen de planten gaan bloeien en vervolgens in het zaad schieten. Houd per knol 3 bloeistengels aan en oogst de zaden als die bruin en droog zijn. Al met al vind ik dit teveel gedoe en risico m.b.t. kruisen, ik heb daarom zelf nog nooit zaden van koolrabi geoogst.

Tot slot; kijk ook even in het menu op de receptenpagina, daar vind je bijvoorbeeld het recept van deze o zo simpele maar lekkere vegetarische ‘carpaccio’ van rauwe koolrabi: