Koolraap

Eerst even dit, mocht je internationale informatie zoeken of bijvoorbeeld zaden van koolraap in een niet-Nederlandstalige webwinkel:

• Synoniem:   Knolletjes (maar voor anderen betekent dit juist (knol)raap in plaats van koolraap)
• Latijnse naam:  Brassica napus var. napobrassica
• Engelse naam:   Swede
• Duitse naam:     Steckrübe, Kohlrübe, Wruke
• Franse naam:     Chou-navet

Ik heb er wel 10 jaar over gedaan maar ik lijk het nu te gaan leren. Maar het blijft verwarrend, al die verschillende benamingen: koolraap, koolrabi, raap, knolraap, knolletjes, tuinraap, meiknol, keukenraap. Het duizelt me af en toe, zoveel benamingen voor slechts enkele koolsoorten.

De reden dat ik zo lang heb gewacht met het schrijven over koolraap is mijn jeugdtrauma 🙂 . Wij aten koolraap vaak, heel vaak. Van oktober tot ver in maart aten we ze zeker eens per week. Mijn ouders noemden koolraap ‘knolletjes’. Ik noemde koolraap ‘dooie vingers’. Want daar leken ze op, van die ellenlang gekookte geelbruinige langwerpige reepjes (als patatjes). Ze werden heel, héél lang gekookt en er ging heel, héél veel nootmuskaat over.

Begrijp me niet verkeerd, ik lustte ze wel, en ik at ze dus braaf maar tegelijkertijd met heel veel tegenzin. En ik heb ze nadat ik op mezelf ben gaan wonen nooit meer gegeten (en dat geldt ook voor de nootmuskaat, ik kreeg er als kind zoveel van binnen, over koolraap, op de sperziebonen, door de bloemkool, zelfs over worteltjes, etc. dat het een wonder is dat ik geen nootmuskaatvergiftiging heb opgelopen 🙂 ).

Het is dus zo lang geleden dat ik koolraap at dat ik op een gegeven moment eigenlijk niet eens goed meer wist hoe ze smaakte. Een beetje weeïg zoet, kan ik me herinneren. Ik zou ze nu wellicht kunnen vergelijken met aardperen, pastinaken, de smaak zit ergens in die hoek. Ik lust ze ondertussen weer, maar heb soms wel moeite om er wat lekkers van te maken. Want 2 uur lang gekookt en rijkelijk bestrooid met nootmuskaat: dat nooit meer! Gelukkig zijn er op internet ondertussen lekkere recepten te vinden, van soep en puree tot stamppot, gratin, spaghetti, ovenschotels, stoofschotels, roosteren, etc.

PLANT

Eerst nog even over die benamingen: de naam koolrabi lijkt wel wat op de naam koolraap maar is echt heel iets anders (al is het wel ook kool). Koolrabi zijn vrij kleine ronder kooltjes in wit of lilapaars, met een zachte frisse smaak, je kunt hier de teeltpagina vinden: Koolrabi

Raap wordt ook wel knolraap, knol, keukenraap, boterraap of meiknol genoemd, en dat is een koolsoort die een rond of juist langwerpig knolletje vormt. Ze worden in de lente of juist in de nazomer geteeld. Ze zijn kleiner, frisser van smaak en de teelt gaat veel sneller. De teeltpagina van Raap vind je hier.

Koolraap is dus iets heel anders, het is een koolsoort die een wat grotere knol vormt (al hangt dat ook af van het ras en de omstandigheden). En het is een echte herfst- en wintergroente (omdat je haar dan oogst maar ook omdat ze dan die typische zoetige smaak heeft gekregen).

Koolraap groeit half boven en half onder de grond. Er zijn rassen die van buiten een beetje okergeelbruin (al dan niet met een paarse bovenkant) en van binnen geelachtig zijn, en er zijn rassen die van buiten crème en/of paars en van binnen crèmekleurig zijn.

TEELTWIJZEN / RASSEN

Je zaait koolrapen rond de maand juni (iets ervoor en iets erna kan ook nog, mede afhankelijk van het ras). De oogst valt officieel tussen oktober en december. Maar zelf hebben we ervaren dat koolrapen die in januari in een milde winter nog in de tuin staan ook nog prima eetbaar zijn. Langer dan januari laten we ze niet staan want we hebben ervaren dat ze dan houtig.vezelig kunnen worden.

Koolraap kan goed tegen kou en ze kan zelfs wat vorst verdragen. Maar als het écht gaat vriezen (bijvoorbeeld langer dan enkele dagen of meer dan 6 of 8 graden) wordt het tijd om de koolrapen die dan nog in de tuin staan te oogsten en in bijvoorbeeld een koude schuur op te slaan (zie bij de alinea ‘Oogst en Bewaren’).

Voorbeelden van rassen:

• Friese Gele (geel)
• Helenor (geel)
• Hollandse Roodkop (paars/crèmewit)
• Wilhelmsburger Gele (geelvlezig)
• Tyne F1 (paars/crèmewit)
• Champion (paars/crèmewit)
• Ruby (paars van buiten, crèmegeel van binnen)
• Collet Vert (iets afwijkend doordat ze onder de grond wit is en bovengronds groen (in plaats van paars), ook witvlezig)

Alle bestaande rassen hebben ronde of bijna ronde knollen (soms loopt ze in een punt naar onderen).

BODEM / BEMESTING

Alle koolsoorten houden van een vruchtbare en humusrijke grond die voldoende vocht en voeding bevat. Ze groeit goed in de zon maar groeit ook heel goed in de halfschaduw. Koolraap wordt niet zo groot als de koolsoorten zoals bloemkool, spruiten, savooikool, boerenkool, etc. Om die reden heeft ze wat minder ruimte nodig maar heeft ze dus ook wat minder voeding nodig. Omdat je het ondergrondse gedeelte eet is wat extra kali belangrijk en is teveel stikstof niet goed (want veel stikstof geeft veel blad en weinig knol).

Wij geven koolraap een week of 2 voor het uitplanten van de zaailingen wat organische samengestelde meststof voor de moestuin, en in de nazomer geven we nog wat kali. Door de grond te bedekken met rijpe compost of stro zorgen we ervoor dat de grond rijk aan bodemleven is, het onkruid wordt tegengehouden en de bodem vochtig maar niet kletsnat is.

ZAAITABEL / PLANTAFSTAND

ZAAIEN

Je kunt koolraap ter plaatse zaaien en later uitdunnen, of ze op een zaaibed zaaien en later uitplanten. Maar dat vind ik zelf niet prettig (omdat je er dan onkruid tussenuit moet vissen maar vooral omdat de duiven hier de jonge zaailingen al opvreten wanneer ze pas 2 kiemblaadjes hebben. Ik zaai dus zelf liever voor, in een tray met potgrond, elk zaadje een eigen vakje. Ik zet de tray in de kas of buiten op een tafel, afhankelijk van het weer. De zaden kiemen binnen ongeveer een week.

Ik verspeen de zaailingen wanneer ze hun eerste echte blaadje na de 2 kiemblaadjes hebben, naar een 9-centimeter potje met potgrond. Zodat ze daarin nog goed kunnen groeien en een sterk wortelgestel kunnen ontwikkelen (als de zaailingen groot genoeg zijn (als er meerdere worteltjes onderuit het potje komen) planten we de zaailingen uit, op een afstand van ongeveer 40 centimeter afstand van elkaar. En we zorgen direct voor een bescherming tegen vogelvraat (zie hieronder bij de alinea ‘Verzorging’).

VERZORGING

Houd een afstand van minimaal 35 tot 40 centimeter tussen de planten aan zodat de knol goed kan groeien en de bladeren zich goed kunnen ontwikkelen. Verwijder onkruid, en geef water in droge perioden.

Bescherm de planten tegen vogelvraat . Wij doen dat, als we een vak vol met kool planten door een ‘kooi’ van elektriciteitsbuizen te maken en een net daarover te spannen (en hermetisch af te sluiten zodat er geen vogels in verstrikt kunnen raken). Steeds vaker planten wij koolplanten midden tussen bloemen of andere groenten, en we ervaren dat de kans op onherstelbare schade dan veel kleiner is. Dat neemt niet weg dat vogels in één avond alle koolplanten tot op de nerf op kunnen vreten. Kijk dus vooral goed naar je tuin en de vogels die daarin op zoek zijn naar voedsel en bedenk of en waarmee je het best je jonge planten mee kunt beschermen.  Onze ervaring is dat in de nazomer (wanneer de planten volwassen worden) de kans op schade steeds kleiner wordt, de koolplanten worden dan steeds minder interessant.

In een vruchtwisseling hoort koolraap uiteraard in het vak van de kolen met een pauze van 1 op 6 jaar.

OOGST / BEWAREN

Je oogst de knollen wanneer de groot genoeg zijn, vanaf ongeveer oktober. Wij laten ze het liefst in de tuin staan, tot we er één of twee nodig hebben voor een maaltijd, of tot het matig of streng gaat vriezen. Na het oogsten verwijder je het blad, je kunt ze daarna in een vorstvrije schuur ook nog wel een paar weken bewaren.

Net als bij boerenkool, palmkool, aardperen en pastinaken smaakt koolraap wat zoeter als het kouder wordt en heeft gevroren (door de omzetting van zetmeel in suikers).

Pas wel op wanneer je de kolen heel lang in de tuin wilt laten staan (tot in het nieuwe jaar): als de knollen volwassen zijn maar niet worden geoogst kunnen ze uiteindelijk houtig en vezelig worden (dat is mede afhankelijk van het ras, de temperatuur, en de vochttoestand van de grond).

Je kunt koolraap prima invriezen (geschild, in plakjes, geblancheerd), ze is dan nog prima voor bijvoorbeeld stamppot, pure of soep.

ZAADTEELT

Dat is niet gemakkelijk omdat ze tweejarig is. Je zult dus de knollen in het begin van de winter moeten oogsten, de hele winter in een kistje zand vorstvrij moeten bewaren en vervolgens in maart weer uit moeten planten. Op de foto hieronder zie je een koolrabi die ik tot februari in de tuin kon laten staan, omdat het toen nog nauwelijks echt had gevroren, dus in een zachte winter kun je de kool eventueel ook in de tuin laten staan en met wat stro of blad beschermen als het meer dan enkele graden gaat vriezen.

In de lente gaan de planten doorschieten, in de zomer volgt de bloei en in de herfst rijpen en drogen de zaden. En dan heb ik het nog niet over de mogelijke ziekten en plagen waar koolplanten door getroffen kunnen worden voor ze in hun tweede jaar gaan bloeien. En van F1-hybriden is het minder handig om zaden te oogsten omdat de tweede generatie een aantal afwijkende eigenschappen krijgen. Ik heb het zelf in ieder geval nog nooit geprobeerd want koolraapzaden zijn over het algemeen makkelijk verkrijgbaar en niet duur.

Tot slot: kijk vooral nog even op deze pagina voor recepten met  groenten, fruit of kruiden. En zowaar, daar kun je ondertussen ook een lekker recept met koolraap vinden :-).