Broccoli

Eerst even dit, mocht je internationale informatie zoeken of bijvoorbeeld zaden van broccoli in een niet-Nederlandstalige webwinkel:

• Latijnse naam:     Brassica oleracea convar. botrytis var. italica
• Engelse naam:     Broccoli (en Sprouting broccoli)
• Duitse naam:     Brokkoli
• Franse naam:     Brocoli, Chou brocoli

Broccoli en bloemkool zijn zusjes, ze maken allebei een onvolgroeide bloemknop, dat is technisch gezien hetgeen wat we van bloemkool en broccoli oogsten en eten. Maar eigenlijk zijn alle bovengrondse delen eetbaar, dus ook de bladeren en de stelen. Het verschil tussen bloemkool en broccoli is dat bloemkool 1 grote vlezige bloemknop maakt en broccoli een wat kleinere met ernaast nog wat kleine/losse bloemknoppen. Bloemkool is vaak wit (al zijn er ook groene, paarse en zelfs oranje rassen), broccoli is vaak groen (maar kan ook paars of wit zijn).

Broccoli en bloemkool schieten even gemakkelijk door, maar broccoli (en dan vooral de sprouting broccoli) maakt wat makkelijker en sneller bloemen dan een bloemkool (die eerst vanuit de kool bloeistengels moet maken, broccoli maakt die wat sneller omdat ze al wat losser van vorm is). Ik zou dat hier natuurlijk niet moeten schrijven want deze pagina gaat over de teelt van broccoli voor de oogst van die bloemknop 🙂 , maar laat ergens in de tuin vooral ook eens een broccoliplant doorschieten en in bloei komen; ze wordt dan uiteindelijk ruim een meter hoog en bloeit met heel veel gele bloempjes die grote aantallen bijen, hommels en andere bestuivers aantrekken. Een bloeiende broccoli (en dat geldt trouwens voor elke koolplant) is in  de zomer, met alles wat er rond vliegt en zoemt, een feest om naar te kijken.

Broccoli bevat veel vitamines en mineralen, ze is wat pittiger van smaak dan de wat zachtere bloemkool, er zijn veel erg lekkere gerechten mee te maken, van koken tot roerbakken, ovenschotels, etc. Maar helaas………net als bloemkool is ook broccoli niet gemakkelijk te telen.

Wij telen de gewone groene broccoli (zoals je die in de winkel kunt kopen en waarvan je een foto bovenaan deze pagina ziet) niet heel vaak meer; simpelweg omdat de teelt regelmatig mislukt, er geen broccoli kwam, of slechts één kleine broccoliroosje, of omdat ze werden opgevreten door slakken, etc. De oogst per plant is ook relatief klein: 1 stronk en dan nog wat kleinere broccoliroosjes ernaast. Toch zijn er mensen die wel succes hebben en ze graag telen. Kijk vooral ook bij de Teeltwijzen want er bestaat dus ook een sprouting broccoli, zomer in een zomer- als wintervariant, en die vinden wij makkelijker te telen en zaaien die dus elk jaar wel.

TEELTWIJZEN EN RASSEN

Er is een groot verschil tussen de gewone broccoli en sprouting broccoli:

Broccoli

Deze teelt is eenjarig, of het nu om vroege-, zomer-, of herfstteelt gaat, de broccolistronk oogst je in dat jaar, vroeger of later. Deze broccoli is altijd groen en de planten hebben 1 stronk met wat zijroosjes.

Sprouting broccoli:

Deze teelt zie je steeds vaker en lukt hier een stuk beter. Er zijn ondertussen rassen te vinden die je voor de oogst in de zomer, herfst en voor het voorjaar (waarbij de planten in de tuin overwinteren) kunt gebruiken. Er worden voor deze teelt vaak nog steeds de Engelse termen gebruikt: summer sprouting broccoli en winter sprouting broccoli. Voor de teelt van sprouting broccoli is het belangrijk om wat meer planten te zetten, De planten maken over een langere periode telkens weer nieuwe losse broccoliroosjes. De opbrengst is prima maar omdat die verdeeld is kun je vaak per plant slechts enkele roosjes tegelijkertijd oogsten. Door meerdere planten te zetten kun je toch per keer voldoende broccoliroosjes oogsten voor een complete maaltijd. Omdat deze teelt steeds bekender wordt, er meer en meer rassen verkrijgbaar zijn en je haar ook al in de groentewinkel en supermarkt ziet (soms onder de naam aspergebroccoli of bimi) heb ik er een aparte teeltpagina over geschreven: Broccolini

Het zal al wel duidelijk zijn dat onze voorkeur uitgaat naar de teelt van sprouting broccoli. Het lukt hier simpelweg beter dan de teelt van gewone broccoli (die lang duurt, veel ruimte inneemt en zelfs als het lukt een beperkte opbrengst van 1 broccolistronk met zijroosjes geeft). Sprouting broccoli heeft hier ook wat minder last van slakken, waarschijnlijk omdat de roosjes verdeeld in de plant zitten.

Voorbeelden van broccolirassen:

• Groene Calabrese (groen)
• Marathon F1 (groen)
• Red Fire F1 (paars)
• Imperial F1 (groen)
• Burgundy F1 (paars)
• Calabria (groen)
• Atlantis F1 (groen)

STANDPLAATS / BODEM / BEMESTING

Broccoli is iets minder veeleisend dan bloemkool, maar toch moet ook bij de broccoliteelt de grond behoorlijk vruchtbaar zijn (eigenlijk geldt dat altijd voor alle kolen – het zijn allemaal schrokoppen). De grond moet vochtig zijn maar liever niet kletsnat. Zorg dus voor veel organisch materiaal maar ook voor een goede afwatering. Broccoli houdt ook niet van een al te warme en zonnige plaats en dat is fijn. Want zo kun je tomaten, courgettes, bonen, etc. fijn in de zon planten en geef je broccoli een mooi plekje in de halfschaduw. Hoe meer zon ze krijgt, des te meer vocht zal ze nodig hebben.

Om de grond te verbeteren is het onderwerken van oude stalmest of rijpe compost een goed idee. Hier storten we vaak op de plaats waar koolplanten komen te staan wat kruiwagens stalmest in de herfst, en die werken we in het voorjaar met een grelinette door de grond. Soms gebruiken we zelfs ook wel wat mest waar veel stro in zit als bodembedekking tussen de planten (houdt onkruid tegen, houdt vocht vast, verbetert de grond, stimuleert het bodemleven).

Wij bemesten de grond waar een week of 2 later broccoli wordt geplant met wat samengestelde organische meststof (zoals bijvoorbeeld wat groene Culterra of iets vergelijkbaars). Wanneer de planten eenmaal halverwege in de groei zijn geven we de planten dan nog wat extra kali. Bij de teelt van winter (sprouting) broccoli geven we wat voeding voor het planten, maar geven we nogmaals wat samengestelde moestuinvoeding wanneer de planten na de overwintering vanaf maart verder groeien en broccoliroosjes willen gaan produceren.

ZAAITABEL / PLANTAFSTAND

OPKWEEK

Je kunt natuurlijk buiten op een zaaibed zaaien, maar ik zaai liever voor. Ik zaai dan in een tray, in de kas of buiten, afhankelijk van het ras en dus de zaaiperiode (in het voorjaar in de kas, in vroege zomer en zomer liever buiten). Zaai liever niet in huis, kool kan behoorlijk veel kou verdragen en bij het zaaien in huis (waar het altijd relatief donker en warm is) is de kans groot dat de zaailingen heel lang en dun en iel worden.

De zaden van alle koolsoorten kiemen behoorlijk snel, bij temperaturen rond de 10 tot 15 graden al binnen 1 tot 2 weken (middenin de zomer vaak binnen een dag of 6). Zelf verspeen of plant ik de trayplugjes met koolzaailingen na het kiemen (als ze hun 3e blaadje en dus 1e echte blaadje na de 2 kiemblaadjes krijgen) uit in 9-centimeter potjes uit. Dat hoeft niet perse maar de zaailingen kunnen in de potjes met potgrond in enkele weken uitgroeien tot forse, sterke zaailingen die na het uiteindelijke uitplanten de beste start hebben.

Plant de zaailingen vervolgens vrij diep (net als bij bloemkool), en geef ze de eerste tijd regelmatig water. En, uiteraard mede afhankelijk van de plaats waar je de zaailingen uitplant, zul je ze direct moeten gaan beschermen tegen vogelvraat, want vooral duiven zijn gek op de malse blaadjes en kunnen koolzaailingen in één avond tot op de nerf opvreten waardoor de zaailingen niet meer kunnen groeien en dood gaan. Zie daarover meer hieronder bij de alinea ‘Verzorging’.

VERZORGING

Naast de algemene verzorging als wieden, en water geven bij droogte, is het, vooral op zandgronden, handig om koolkragen te maken en te gebruiken: je knipt dan van rubber of plastic rondjes of vierkantjes van 10 x 10 centimeter, met aan één zijde een inknipping tot de helft en een klein rond gaatje in het midden. Deze lapjes vouw je om de voet/steel van de koolplant. Op deze manier voorkom je dat de koolvlieg eitjes legt, net onder de grond, bij de voet van de koolplant (waarna de larven aan de wortel van de koolplant gaan vreten). Wij hebben dit jaren lang gedaan maar zijn er op een gegeven moment mee gestopt omdat we bij tuinburen zonder koolkragen zagen dat er geen problemen met koolvliegen waren. Later lazen we dat de koolvlieg een flinke voorkeur heeft voor koolplanten in losse zandgrond en niet zo snel eitjes legt in de vette klei waarom wij tuinieren. Kort geleden hoorde ik van een tuinbuurvrouw die in verhoogde bakken teelt dat die kolen ook last hadden van koolvliegaantastingen: in een verhoogde bak is de grond vaak wat losser dan vette volle kleigrond, dus daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Kijk dus goed naar je grond en bedenk of je koolkragen wilt gebruiken en hoe je dat wilt gaan doen (die van plastic of rubber gaan bijvoorbeeld jaren mee, maar je kunt ze bijvoorbeeld ook van karton maken en dan gaan ze 1 tuinseizoen mee).

Hier is het heel belangrijk om de planten (van alle koolsoorten) direct na het uitplanten te beschermen tegen vogelvraat. Hier hebben we vooral last van duiven maar er zijn zeker ook andere vogels die van de jonge koolblaadjes houden en de zaailingen heel kort na het uitplanten al om zeep kunnen helpen.

Er zijn meerdere manieren om de zaailingen te beschermen, bijvoorbeeld door bewegende mobielen rond de planten te zetten. Of plastic kraaien. Of door de zaailingen tussen allerlei andere groenten te planten waardoor ze minder opvallen.

Zoals je op de foto ziet hielpen zelfs 2 plastic kraaien hier niet eens om wat koolrabizaailingen te beschermen 🙂 . Uiteindelijk is de meest zeker manier het afdekken van de zaailingen door een ‘kooi’ te bouwen, bijvoorbeeld van electriciteitsbuizen, en de zaailingen vervolgens af te dekken met een net of gaas.

Dit afdekken kan vrij lang nodig blijven. Wanneer de zaailingen ondertussen jonge planten zijn geworden en een centimeter of 30 groot zijn verwijderen wij het net (maar laten het geraamte/kooi/bouwsel voor alle zekerheid nog even staan). Als de dag erop er vraatschade aan de planten te zien is waren we te vroeg en gaat het net er weer overheen. Als er geen schade is halen we ook het geraamte/kooi/bouwsel weg. Er zijn jaren dat de koolplanten al in het jonge planten-stadium niet meer worden aangevreten maar er zijn ook jaren dat zelfs volwassen planten nog moeten worden beschermd. Het hangt allemaal af van de soorten kool, de hoeveelheid vogels, het weer, storende factoren (waardoor de vogels zich niet veilig genoeg voelen, denk aan bewegingen of katten, etc.), het seizoen (er is meer kans op vraat in het voorjaar dan in de zomer), en natuurlijk wat er verder aan voedsel in de omgeving te vinden is.

En tot slot: wij houden al enige jaren geen volledige vruchtwisseling meer aan maar maken voor 2 soorten een uitzondering: aardappelen en koolgewassen, omdat deze 2 soorten extra gevoelig zijn voor ernstige ziekten (zoals knolvoet bij kool en aardappelziekte/phytophthora bij aardappelen). De vruchtwisseling bij koolgewassen is 1 op 6 jaar (waarbij je dus na het telen van koolgewassen 6 jaar wacht voor je weer kool in dat vak plant).

OOGST / BEWAREN

Het is belangrijk om broccoli op het juiste moment te oogsten; wacht je 2 dagen te lang, dan kan ze al tegen doorschieten aanzitten en dat maakt haar uiteraard minder lekker (ze verkleurt dan van donkergroen naar lichter groen en uiteindelijk geel). Controleer rond de oogsttijd daarom elke dag even of je haar al kunt oogsten. De hoofdstronk kun je als eerste oogsten, een week of 2 tot 4 later ontstaan er dan nog een aantal zijroosjes.

Van zelf en vers geoogste broccoli kun je ook wat meer van de steel eten, ook die is mals en zacht (van gekochte broccoli doe ik dat ook wel maar meestal schil ik die dan, of ik snijd het in blokjes en maak er soep van, niks mis mee! Grappig dat ik bij zelf geoogste groenten altijd meer mijn best doe om nog iets van restjes, doorgeschoten soorten, etc. iets te maken, heeft toch vast te maken met het feit dat ik het zelf heb gezaaid en geplant en verzorgd :-).

Eet broccoli vooral dezelfde dag, dan is ze het lekkerst. Je kunt haar wel een paar dagen in de koelkast bewaren maar naarmate je langer wacht zie je de kleur lichter worden en wordt ook de smaak minder lekker.

ZADEN OOGSTEN

Zaad telen van de meeste koolsoorten, en dus ook van broccoli, is niet moeilijk maar wel riskant. Ze is een kruisbestuiver en kruist met bloemkool, maar ook met nog wat andere koolsoorten. Bovendien zijn er een aantal F1-hybriderassen waarvan je beter geen zaden oogst omdat ze in de volgende generatie andere eigenschappen laat zien. En tot slot zijn de meeste koolgewassen tweejarig en is het dus een langdurige kwestie, waarbij je de kool niet oogst maar laat staan, de kool vaak moet overwinteren en dan in het voorjaar door gaat schieten, gaat bloeien en je uiteindelijk in de zomer/herfst de zaden kunt oogsten. Dat is niet het geval bij broccoli en bloemkool omdat die twee na het ontstaan van de onvolgroeide bloemknop (de kool die je eet) gaat doorschieten en dus vaak al in het eerste jaar gaat bloeien. Mocht je het willen proberen, zorg dan dat je dus een zaadvast ras gebruikt en dat er geen andere koolsoorten in de buurt bloeien. En dan zie je dat na de vrolijke gele bloempjes (die veel bestuivers lokken) er langwerpige ‘stokjes’ worden gevormd. Als die peultjes droog en dor zijn kun je er de donkerbruine ronde zaadjes uit oogsten. Broccoli-zaden blijven 4 jaar kiemkrachtig, mits donker en droog en koel bewaard.

Tot slot: kijk vooral nog even op deze pagina voor recepten met broccoli (of andere groenten, fruit of kruiden): Recepten