Spinazie

Eerst even dit, mocht je internationale informatie/zaden/tips/foto’s zoeken over/van spinazie:

• Latijnse naam:     Spinacia oleracea (oleracea betekent ‘eetbaar’)
• Engelse naam:     Spinach
• Duitse naam:     Spinat
• Franse naam:     Épinard

Spinazie is een snelgroeiende en kortlevende plant die het vooral in het voorjaar en najaar goed doet. In de zomer schiet ze heel snel door. Spinazie is een bladgroente die rijk is aan mineralen, maar ook aan nitraat en oxaalzuur (stoffen die in grotere hoeveelheden schadelijk zijn voor de gezondheid).

We vinden spinazie heel erg lekker, maar het is ook een groente die we tegenwoordig in de zomer vooral in de winkel kopen. Het zelf telen van spinazie is in de warme maanden van het jaar gewoon heel lastig. Na heel veel teleurstellingen zaaien we haar tegenwoordig eigenlijk alleen nog maar in het voorjaar en najaar. En zelfs dat geeft soms wisselende resultaten, er zijn soms problemen met slecht groeien, of verkleuring van het blad, rotting van de bladeren na veel regen, soms worden ze opgevreten door slakken, of de zaden worden opgevreten door muizen, en niet te vergeten het doorschieten). Ik wil je niet ontmoedigen hoor 🙂 . En zelf geteelde spinazie is wel ontzettend lekker, het is altijd de moeite van het proberen waard!

Mocht de teelt van spinazie niet lukken, bedenk dan dat er leuke alternatieven met minder problemen zijn (en die het in een warme zomer ook gewoon goed doen), zoals snijbiet, tuinmelde, boomspinazie, etc.). Maar spinazie blijft spinazie, en al die andere lekkere vervangers hebben net niet die zachte structuur of smaak die spinazie heeft.

En dus blijven we het zelf ook gewoon elk jaar weer proberen, om geen enkele andere reden dan dat we het zo lekker vinden. Maar ik zaai zelf de laatste jaren dus alleen nog maar in voor- en najaar, met scherpzaad, in februari en in september in de kas. Dat is in onze tuin en kas en omstandigheden in ieder geval de meest zekere teelt. En dan oogsten we respectievelijk in maart/april en in oktober/november erg lekkere, malse blaadjes.

PLANT

Spinazie is éénjarig, ze wordt zo’n 20 tot 25 centimeter hoog. Ze heeft een dunne penwortel die heel diep in de grond kan komen. Het blad is heel zacht en mals als het wordt gekookt/gestoofd. Het blad is trouwens ook rauw lekker (zeker de vroege voorjaarsspinazie eten wij vaak rauw in een salade). Omdat spinazie snel groeit en een penwortel heeft kun je haar niet voorzaaien en moet je haar dus ter plaatse in rijtjes zaaien.

Nog even iets over de 2 licht giftige stoffen die in mindere of meerdere mate in spinazie voorkomen:

Oxaalzuur in hoge concentraties is bijtend en kan diarree en braken veroorzaken. Als je na het koken van spinazie het kookwater weggooit is het grootste gedeelte van oxaalzuur verdwenen.  Ik kreeg deze link waarin de ‘ongezondheid’ van deze stof in de hoeveelheid zoals wij die binnen krijgen ter discussie wordt gesteld: Oxaalzuur

Nitraat is een natuurlijk stofwisselingsproduct dat in elke plant aanwezig is, spinazie bevat echter vaak meer van deze stof dan andere planten. Vooral als ze gemakkelijk veel stikstof uit de grond kan opnemen, en vooral tijdens de donkerdere dagen in het jaar (vroege voorjaar en late herfst).

Om een te hoog nitraatgehalte in spinazie te voorkomen moet je er dus voor zorgen dat de grond niet teveel stikstof bevat (en dat is lastig want stikstof is wel nodig voor de ontwikkeling van bladeren). Je zult dus een balans moeten zien te vinden tussen net voldoende stikstof om te zorgen dat de spinazie groeit en malse bladeren maakt maar niet zo veel dat ze nitraat op gaat slaan. Nitraat wordt omgezet in nitriet; als je zorgt dat je de spinazie zo kort mogelijk voor het bereiden oogst beperk je de hoeveelheid van deze licht giftige stof. Warm haar ook niet op na te hebben gekookt. Je kunt er op de website van het Voedingscentrum ook wat informatie over vinden.

TEELTWIJZEN

Spinazie zaai je dus niet voor maar je zaait haar ter plaatse, dicht in rijen zonder uit te dunnen. Op die manier krijg je kleine, malse, frisgroene blaadjes die je ook rauw in salades kunt eten. Bij uitdunnen of ruimer zaaien wordt het blad wat groter, stugger en donkerder en is het vooral geschikt om te stoven. Zelf zaaien wij vrij dicht op elkaar; de eerste jonge, frisgroene kleine blaadjes eten we rauw in salades, en alles wat daarna nog groeit is voor warme bereidingen.

Je kunt het hele jaar spinazie telen (maar pas dus op in de donkere tijd van het jaar – zie hierboven de informatie over nitraat/nitriet).

Vroege lenteteelt

Deze vroege teelt is vooral geschikt voor lichtere (zanderige) gronden die geen wateroverlast kennen. Niet geschikt voor onze tuin dus, onze vette klei kan kletsnat zijn en vaak kiemden hier de zaden niet eens, of de jonge zaailingen rotten weg. Vorst stoort spinazie overigens niet.

Wij zaaien onze vroege voorjaarsspinazie rond eind januari/ begin februari in de koude kas (daar is het niet nat, de grond is er losser door elk jaar compost en oude stalmest toe te voegen, en de grond is natuurlijk warmer dan buiten). En deze teelt vinden we erg handig, want in februari in de kas gezaaide spinazie kunnen we rond eind maart/begin april oogsten, en dat is ruim op tijd voor de tomaten de kas in moeten (dus erg handig als voorteelt in de kas).

Lente- en herfstteelt

Deze 2 teeltwijzen voor buiten kennen de minste problemen: de dagen zijn nog niet zo lang en de temperatuur is nog vrij laag. Dat betekent dat er dus nog geen kans op snel doorschieten is.

Zomerteelt

Deze teelt is het lastigst. Spinazie schiet heel snel door in deze periode. Je kunt hopen op een koele zomer (maar bijna alle andere groenten (en ook wij zelf) willen juist graag een warme zomer 🙂 ). Zaai daarom voor deze teelt vooral in een vak dat niet in de volle zon ligt en in grond die vochtvasthoudend is. En zaai uiteraard het juiste ras (rondzaad, geschikt voor zomerteelt met minder kans op doorschieten).

Winterteelt

Voor deze teelt zaai je het liefst op een beschut plekje. In een milde herfst zoals we die de laatste jaren kennen kun je vaak nog voor de winter oogsten. Op onze vette klei lukt ook deze teelt echter slecht, vaak door te veel regen = kletsnatte grond). Maar sinds we haar in verhoogde bakken zaaien gaat het een stuk beter en kunnen we in de herfst vaak nog volop oogsten.

Op lichtere gronden kun je soms zelfs na de winter ook nog een keer heel vroeg spinazie oogsten. In de winter sterven de planten bovengronds af maar in het vroege voorjaar lopen ze weer met frisgroene blaadjes uit. Bij strenge vorst kun je de rijen spinazie afdekken met vliesdoek of stro.

Teelt onder koud glas

Dit gaat heel goed (mits je geen last hebt van muizen, we hebben ook wel eens een jaar gehad dat alle zaden vakkundig werden uitgegraven en zelfs door het beschermende vliesdoek heen werden opgevreten 🙂 ).

Gebruik ook hiervoor weer scherpzaad, het geeft (mits de muizen er dus vanaf blijven) een zeer goede oogst van kwalitatief goede spinazie.

RASSEN

Er bestaan heel veel spinazierassen die allemaal in 2 groepen verdeeld kunnen worden:

Scherpzadige rassen:

Deze planten groeien snel, kunnen goed tegen koele tot koude weersomstandigheden, en schieten snel door; ze zijn dus geschikt voor herfst-, winter- en vroege lenteteelt. De planten hebben wat smallere/spitse opgerichte bladeren.

rondzadige rassen:

Deze planten groeien trager, kunnen wat meer warmte verdragen en schieten minder snel in het zaad; daardoor zijn ze geschikt voor late lente-, zomer – en vroege herfstteelt. Het blad is ronder en groeit wat dichter bij de grond. Let bij het kiezen van een ras op de resistentie tegen ‘valse meeldauw’ en ‘Wolf’. In catalogi staat de weerbaarheid hiertegen vaak vermeld, en ook de geschikte zaaiperioden.

Bekende rassen zijn:

Scherpzaad, voor koele periodes:

• Breedblad Scherpzaad
• Vroeg Reuzenblad
• Winterreuzen
• Butterflay

Rondzaad, voor warmere periodes:

• Bazaroet
• Columbia F1
• Nores
• Turkse spinazie
• Polydane F1
• Tirza F1

BODEM / BEMESTING

Spinazie stelt hoge eisen aan de bodem, zeker als het om de structuur gaat. Ze wil graag een luchtige bodem die wel vochtvasthoudend is maar niet kletsnat. Ze houdt ook niet van zure grond, dus op wat zuurdere gronden moet je wel wat kalk strooien.

Zoals al eerder gezegd viel het telen van spinazie in onze vette klei niet altijd mee, vaak mislukte het of was de oogst klein. Maar sinds we haar in een verhoogde bak telen, de grond luchtiger en toch vasthoudend door heel veel compost, oude stalmest, gaat het veel beter.

Spinazie houdt van voldoende voeding (door de relatief snelle en sterke groei), maar pas op met hoge stikstofgiften in verband met nitraatopslag in de plant. Zelf werken we compost en/of oude stalmest onder in de winter. En we harken vervolgens vlak voor het zaaien een ruime hoeveelheid samengestelde organische meststof voor de moestuin (zoals groene Culterra of iets vergelijkbaars) door de grond.

STANDPLAATS

Spinazie hoort thuis in het vak van de bladgewassen met een minimale vruchtwisseling van 1 op 3 jaar. Ze heeft bij vroege en late teelt graag een zonnig plekje, maar tijdens de zomerteelt juist vooral wat meer schaduw en koelte.

ZAAITABEL

ZAAIEN

Zaai spinazie altijd ter plaatse. Je kunt breedwerpig zaaien (maar dat werkt hier niet – veel te veel onkruid tussen de zaailingen uit peuteren waarbij je de zaailingen vaak ook beschadigt). Handiger vinden wij het om in rijen te zaaien.

Ik zaai spinazie op dezelfde manier als worteltjes; een lang stok op de goed losgemaakte grond leggen en die zachtjes met je voet 2 centimeter diep in de grond drukken. In de lange geul die je nu hebt leg je de zaden. De zaden bedek ik vervolgens met wat zand (is gelijk een mooie markering van de zaairij).

Je kunt veel spinazie in rijen zaaien, en dus veel tegelijkertijd oogsten. Maar je kunt er ook voor kiezen om niet teveel tegelijkertijd te zaaien maar over een langere periode wat vaker 1 of 2 rijtjes: daarmee spreid je de oogst, en verse blaadjes zijn altijd het lekkerst (ook al kun je spinazie, gekookt en gehakt, goed invriezen).

TEELTZORGEN

Geef voldoende water tijdens droge perioden, vooral net na het zaaien en bij de jonge zaailingen. Geef water vooral direct naast de planten , niet op het blad (om smetten te voorkomen).

Pas op voor vogels en muizen, beide vinden spinaziezaden erg lekker. Om die reden kan het handig zijn je spinaziezaaisels met gaas of netten te beschermen.

OOGST / BEWAREN

Snijd spinazie op tijd af (zodra ze oogstrijp is). Zelf knip ik graag met een huishoudschaar de wat grotere bladeren af door die een beetje bij elkaar te bundelen. Als je een paar dagen te lang wacht wordt het blad geel (en slaat de plant ook nitraat op).

Snijd of knip niet te dicht langs de grond; als het hart van de plant intact blijft kan er nog een tweede (kleine) oogst komen.

Spinazie kun je niet bewaren. Invriezen kan wel (geblancheerd) maar dat verhoogt het nitriet/nitraatgehalte wel, er wordt geadviseerd niet te vaak spinazie uit de vriezer te eten. Aangezien je het hele jaar door spinazie kunt telen is invriezen in principe ook niet nodig, maar wij doen dat af en toe wel (want weggooien is zonde, en je kunt ook diepvriesspinazie kopen, het lijkt mij dus niet zo heel erg om ook  zelf geteelde spinazie in te vriezen, mits je het met mate eet).

ZAADTEELT

Spinazie is tweehuizig (er zijn mannelijke en vrouwelijke planten en je hebt dus beide planten nodig voor zaadteelt). Kies voor de teelt van zaden planten uit die veel en groot blad vormen. De mannelijke planten bloeien het eerst; laat ze staan tot ook de vrouwelijke planten bloeien. Oogst de zaden wanneer de vrouwelijke plant afsterft en de zaden rijp zijn.

Zelf heb ik nog nooit geprobeerd om zaden van spinazie te winnen, spinaziezaden zijn niet duur (en je krijgt heel veel zaden in een zakje). En daarnaast vinden we zelf geteelde spinazie altijd zo lekker dat we die bij voorkeur opeten voor ze door kan schieten. Je hebt ook relatief veel zaden nodig om er volgend jaar weer van te kunnen zaaien. Spinaziezaden blijven ongeveer 3 tot 4 jaar kiemkrachtig (dat wordt het kiemvermogen genoemd).

Tot slot nog even; kijk voor leuke en lekkere recepten met spinazie op de receptenpagina in het menu. Je vindt daar bijvoorbeeld deze: