Nieuw-Zeelandse spinazie

Eerst even dit, mocht je internationale informatie/zaden/tips/foto’s zoeken over/van Nieuw-Zeelandse spinazie:

• Synoniemen:     Plukspinazie
• Latijnse naam:     Tetragonia tetragonioides (synoniem Tetragonia expansa)
• Engelse naam:     Tetragonia, New-Zealand spinach, Everlasting spinach
• Duitse naam:     Neuseeländer spinat
• Franse naam:     Épinard de Nouvelle Zélande, Tétragone cornue

Nieuw-Zeelandse spinazie komt oorspronkelijk inderdaad uit Nieuw-Zeeland (dat is bij planten niet perse altijd het geval, zoals bij Capsicum chinense die niet uit China maar uit Zuid-Amerika komt). Je kunt bij de oorspronkelijke herkomst uit Nieuw-Zeeland bedenken dat ze van een warm klimaat houdt. Ze is familie van ijskruid en heeft geen andere familieleden in de moestuin: ze is dus ook geen familie van echte spinazie (Spinacia oleracea).

Ze is onbekend voor mensen zonder moestuin: ik heb er in Nederland nog nooit blaadjes van in een groentewinkel of supermarkt gezien. Daarentegen is ze in de moestuin een bekende en geliefde plant: omdat je er over een lange periode blaadjes van kunt oogsten/eten.

De blaadjes zijn aan de plant heel stevig maar worden na het koken lekker zacht. Je gebruikt de blaadjes dan ook vooral op die manier. Ik vind de blaadjes zelf rauw iets te stevig om echt lekker te zijn (alleen heel kleine blaadjes gebruik ik wel eens in een salade), maar ze is gekookt/gestoofd heerlijk, en kan natuurlijk ook gebruikt worden in stoofschotels, curry, etc..

PLANT

De plant is eenjarig en doet het prima in de zomer in ons klimaat (ze kan geen vorst verdragen en wordt dus pas na half mei uitgeplant). Ze wordt niet hoog maar stoelt wel heel breed uit: uiteindelijk wordt ze ongeveer 45 centimeter hoog maar ze kan wel ruim 60 x 60 centimeter breed worden. Dat komt doordat de planten zich in de loop van het seizoen steeds meer vertakken.

De planten krijgen dikke waterige stengels (het heeft bijna het idee van vetplanten) en er worden daarlangs constant nieuwe groene bladeren gemaakt die ongeveer 5 tot 9 centimeter groot worden. In de zomermaanden bloeit de plant met kleine vrij onbetekenende gele bloempjes. Voor alle duidelijkheid, de roze bloempjes op de foto bovenaan deze pagina zijn niet van de Nieuw-Zeelandse spinazie maar van een eenjarige die ernaast bloeide. Op deze foto kun je de bloempjes wel zien (rechts onderin):

Je ziet in dezelfde hoek (een stukje onder de 2 gelige bloempjes) ook al 2 onrijpe zaden, het zijn daar nog groene vrij grote vruchtdoosjes die later drogen, bruin worden en vanzelf van de plant vallen.

Nieuw-Zeelandse spinazie is vooral zo geschikt voor de moestuin omdat ze vrijwel ‘probleemloos’ is: ze kan wel eens slecht groeien in een kille natte zomer, maar ze heeft heel weinig belagers (geen slakken, zelden luis, etc.) en ook weinig of geen last van ziekten of schimmels.

TEELTWIJZEN / RASSEN

Er zijn geen verschillende soorten of (bijvoorbeeld vroege of late) rassen; er is alleen deze originele soort. Je zaait haar in de lente of vroege zomer voor en vervolgens kun je er de hele zomer en een groot deel van de herfst van oogsten.

BODEM / BEMESTING

Nieuw-Zeelandse spinazie houdt van een zonnige standplaats. Ze kan goed tegen droogte: ik heb haar al vaak in een verhoogde bak geteeld en daar doet ze het prima. Ze is dan ook ongetwijfeld leuk in een grote pot waarbij ze in de loop van de zomer, naarmate ze meer vertakkingen maakt, over de rand van de pot zal gaan tuimelen. In de volle grond (mits die voldoende vocht bevat) zal de opbrengst wel iets groter zijn (omdat de bladeren van de planten die meer vocht krijgen iets groter worden). Ze houdt van een luchtige en vochtige maar niet kletsnatte grond; om die reden kun je voor het planten wat rijpe compost door de grond werken.

Ze heeft niet heel veel voeding nodig (maar uiteraard wel genoeg om nieuwe vertakkingen en blaadjes te maken); zelf harken we voor het uitplanten van de zaailingen een handje samengestelde organische meststof voor de moestuin door de grond. Hier groeien de planten daar prima op.

OPKWEEK

Zelf zaai ik Nieuw-Zeelandse spinazie graag eind maart in huis voor, of in april in de koude kas. De zaden hebben een fors formaat en zijn wel tot ruim 1 centimeter groot. Ik zaai de zaden 2 keer zo diep als dat het zaadje dik is, elk zaadje gaat hier in een eigen 7 of 9 centimeter potje met een mengsel van potgrond met wat grofzand erdoor. Ik dek de zaden af met hetzelfde potgrondmengsel. Je kunt haar ook buiten zaaien, in potjes voorzaaien of ter plaatse, wacht dan tot begin mei voor voorzaaien en tot half mei voor ter plaatse zaaien.

Eigenlijk is een zaadje van de Nieuw-Zeelandse spinazie geen zaadje maar een vruchtdoosje; net als bij rode bietjes en snijbiet komen er gemiddeld 2 tot 4 zaailingen uit 1 vruchtkluwen. Je kunt overwegen om na het kiemen de sterkste zaailing te laten staan en de kleinste weg te halen maar zelf laat ik het altijd maar gaan zoals het gaat (met het idee dat de sterkste vanzelf wint en dat er soms ook wel 2 zaailingen uitgroeien tot samen een extra grote plant met een flinke opbrengst).

De kiemduur bedraagt in huis bij kamertemperatuur ongeveer 2 weken (bij wat koeler zaaien in koude kas of buiten kan dat nog een weekje langer duren). De zaailingen kunnen uitgeplant worden wanneer ze groot genoeg zijn, vanaf half mei.

STANDPLAATS

Nieuw-Zeelandse spinazie is een bladgewas, maar ze heeft wat minder voeding nodig dan de meeste bladgewassen. Bovendien heeft ze geen familie in de moestuin. En dat betekent dat je in een eventuele vruchtwisseling met geen andere plant rekening hoef te houden dan met haarzelf (je zoekt dus elk jaar een ander plekje voor haar). Handig want zo zet ik haar zelf dus vaak op een plekje in de tuin dat nog vrij is of soms zelfs in een verloren hoekje (mits de zon er wel schijnt). Omdat ze vrij laag blijft maar wel breed wordt vind ik het ook leuk om haar tussen eenjarige bloemen te planten; het frisse groen bij de grond staat leuk bij bloemen die daarboven in felle kleuren bloeien.

Zoals gezegd houdt ze van een zonnig plekje in luchtige en lichtvochtige grond. Houd een ruime plantafstand aan, uiteindelijk kan elke plant wel een vierkante meter ruimte in beslag nemen. Ik plant ze zelf op een afstand van 60 x 60 centimeter zodat ze lekker vol over elkaar heen hangen, er minder onkruid tussen groeit en ik er veel van kan oogsten. Mocht een stengel over een plant die ernaast staat groeien kun je die gewoon wegknippen.

TEELTZORGEN

Naast het gebruikelijke wieden moet je de jonge planten nog regelmatig water geven tot ze ‘zelfredzaam’ zijn. In het begin groeit Nieuw-Zeelandse spinazie vrij langzaam (omdat de grond dan nog relatief koud is). Vanaf juli (wanneer grond en lucht warm genoeg voor haar zijn) begint de groeispurt. Als je regelmatig topjes plukt (die je trouwens net als de bladeren kunt stoven of koken) stimuleer je de plant om te vertakken (en dat zorgt uiteindelijk voor meer stengels = grotere plant = meer bladeren = meer opbrengst). Zoals al eerder gezegd kun je stengels (als die in de weg liggen of over een pad groeien) zonder probleem terug knippen.

OOGST / BEWAREN

Doordat de bladeren van Nieuw-Zeelandse wat dikker en steviger zijn dan van de meeste andere bladgewassen, zijn ze ook wat langer houdbaar. Uiteraard oogst ik de bladeren het liefst zo kort mogelijk voor ik ze in de keuken wil gebruiken, maar als ik de bladeren pluk en in een afgesloten plastic zak doe kan ik ze in de koelkast ook zeker nog wel enkel dagen bewaren. De topjes zijn ook eetbaar. Oudere stengels zijn taai en gebruik je liever niet. Bovendien worden daar de bloemen en vervolgens de harde zaden gemaakt.

Die bloei begint in juli en gaat de hele zomer door. De bloei en de vorming en rijping van zaden hebben echter geen invloed op de plant en de opbrengst: de planten kunnen bloeien, zaden maken, zaden laten rijpen en tegelijkertijd ook gewoon nieuwe bladeren maken. De bloei heeft dus geen invloed op de oogst/opbrengst (en ook niet op de smaak).

De oogst gaat door tot in de herfst de eerste koude nachten verschijnen. Ik kan me jaren herinneren dat de planten begin oktober werden geveld door veel regen en een eerste koude nacht, maar er zijn ook jaren geweest dat ik er in een relatief warme en droge verhoogde bak tot in november van kon blijven oogsten (al groeien de planten in de herfst wel steeds langzamer).

ZAADTEELT

Bij Nieuw-Zeelandse spinazie is het oogsten van zaden heel gemakkelijk: ze heeft geen familie in de moestuin, kan dus niet kruisen met andere soorten, en de zaden zullen dus soortechte planten geven.

En je hoeft er ook heel weinig voor te doen: aan het einde van het seizoen ruim je de planten op waar je de hele zomer en herfst van hebt geoogst. En dan vind je op de plaats waar de planten stonden de rijpe gevallen zaden; ze zijn vrij groot, makkelijk herkenbaar en je kunt ze zo oprapen. Laat de zaden op een warme luchtige plaats in huis nog een weekje drogen.

Mijn eigen ervaring is dat er na een niet te strenge en/of natte winter soms in mei wat zaailingen opkomen (vooral wanneer de planten in een verhoogde bak stonden, in de vette klei heb ik nog nooit zaailingen gevonden). Ze zaait zich dus soms ook uit (maar niet vaak genoeg om erop te gokken, raap vooral ook wat zaden in de herfst om zelf weer te kunnen zaaien).

Mits donker, droog en koel bewaard blijven de zaden ongeveer 4 jaar kiemkrachtig.