Kropsla

Voor sla kun je altijd wel ergens een plekje vrijmaken; ze kiemt snel en groeit snel dus je kunt haar ook vrij snel oogsten en meerdere keren per jaar telen. Ze is dan ook bijna bekender als voor- en nateelt dan als hoofdteelt.

Dat komt ook doordat de meeste slasoorten het niet zo goed doen rond de langste dag (eind juni); sla is daglengtegevoelig, dat betekent dat ze rond 21 juni snel doorschiet (net als andijvie, Chinese kool, paksoi, etc.). Er worden wel steeds meer rassen gekweekt die minder gevoelig zijn voor doorschieten, maar sla die je vanaf mei zaait heeft meer kans op in een jong stadium doorschieten en kan dus een bloeistengel vormen.

Kropsla is erg lekker (eigenlijk zijn alle slasoorten erg lekker :-)), onmisbaar in salades, maar ook lekker als ‘gewoon sla….met een dressing’. Je kunt haar ook stoven, in een stamppot gebruiken, en ze is natuurlijk een mooie en lekkere garnering voor heel veel salades en andere gerechten.

Naast kropsla zijn er nog een aantal zeer verwante soorten die qua teelt (en ook gebruik/smaak) gelijkwaardig zijn, zie daarvoor een stukje naar onderen op deze pagina bij ‘Andere soorten Sla’.

Sla is tegenwoordig niet alleen maar meer lekker, er worden steeds vaker mooie rassen gekweekt en geteeld. Waar we in de supermarkt nog steeds vooral groene kropsla en Lollo Rosso kunnen kopen (en vergeet al die al gemixte gewassen blaadjes in een kant-en-klare zak niet waar vaak ook blaadjes van bieten, rucola, etc. in zitten), zo is de keuze aan zaden voor de hobbytuinder enorm. In heel veel kleuren, vormen, knapperig of zacht, noem maar op (zie de foto’s op deze pagina).

TEELTDUUR / OPKWEEK

Sla kan 8 tot 12 weken na het zaaien al klaar zijn om te oogsten (in koele seizoenen duurt het uiteraard iets langer dan in de warmere maanden). Je kunt haar bijna overal zaaien, ook dat is mede afhankelijk van de periode/temperatuur waarin je haar zaait en het ras.

Binnen voorzaaien heeft eigenlijk nooit onze voorkeur: zeker in het vroege voorjaar is het nog te donker en te warm in huis; je krijgt dan iele lange dunne sprieten die zwak zijn en lastig over te planten zijn (als 2 slablaadjes op een wiebelend steeltje terwijl een gezonde slazaailing een kort en gedrongen rozetje op de grond vormt). Op deze pagina heb ik daar eens iets over geschreven: zaailingen lang en dun

We zaaien sla in het voorjaar vaak voor in de koude kas, platte bak of in een tunneltje p(afhankelijk van het ras al vanaf begin maart voor de buitenteelt). Soms zaai ik zaadje voor zaadje in een tray (dat doe ik vooral bij dure/weinig zaden per zakje. Of ik zaai ze breedwerpig in een bakje met potgrond met wat grof zand erdoor (we hergebruiken er meestal bakjes uit de supermarkt voor waar bijvoorbeeld vlees, of ijs of zo in heeft gezeten – met wat gaatjes in de bodem voor de afwatering).

Bedek de zaden slechts heel dun, met wat zand of vermiculiet, slazaden hebben graag wat licht bij de kieming. Binnen 1 tot 2 weken kiemen de zaden en een paar weken later kun je de zaailingen al uitplanten. Door de grond goed nat te maken kun je de zaailingen met worteltjes en al voorzichtig van elkaar scheiden, en ze op hun definitieve plaats uitplanten. Wacht vooral tot de zaailingen een paar blaadjes hebben, dan hebben ze wat meer worteltjes zijn ze sterker en is de kans op overleven groter. Pas altijd op voor slakken, die vinden jonge slablaadjes erg lekker. En als er in maart nog niet veel in de tuin staat zien we hier ook wel eens eenden die in één hap een jonge slazaailing opeten :-). Alleen al om die reden planten we vaak meer sla uit (en ook op meerdere plaatsen) dan dat we nodig hebben.

Vanaf eind maart kun je ook buiten zaaien, hoewel ook dan in een bakje of tray zaaien nog steeds onze voorkeur heeft. In de volle grond gezaaid is het lastiger om de zaailingen weer te verspenen en elders uit te planten. Bovendien groeit het onkruid altijd sneller dan welke groente dan ook, en dat moet je dan weer voorzichtig tussen de slazaailingen uit vissen. En dan zijn er nog de slakken die een minuscuul slazaailingetje tot op de grond kunnen opvreten. Met het voorzaaien in een bakje of tray kun je dat strategisch op bijvoorbeeld een tafel zetten zodat slakken er niet of moeilijk bij kunnen.

Slazaden kiemen bij 20 graden binnen een week, bij koelere temperaturen duurt het een paar dagen tot een weekje langer. Bedenk dat niet alleen de luchttemperatuur belangrijk is maar vooral ook de grondtemperatuur: in een koud voorjaar blijft de grond langer koud en dat zorgt ervoor dat zaden minder snel kiemen (nog een reden om in een bakje of tray voor te zaaien want de grond daarin warmt op een zonnige dag veel sneller op dan de volle grond).

Pas bij het uitplanten weer op voor slakken, in een jong stadium kunnen ze in 1 nacht een heel rijtje uitgeplante slazaailingen opvreten. Hoe groter de zaailingen (en hoe groter het aantal verspreid over je tuin), des te groter is de kans dat een aantal slazaailingen het overleeft. Bij een flinke slakkenplaag helpen helaas alleen nog maar rigoureuze maatregelen (zoals in de schemeravond zoveel mogelijk slakken vangen, een bordje met droge kattenbrokjes of paneermeel lokt ze waardoor je niet hoeft te zoeken).

ZAAITABEL

RASSEN

Er bestaan héél veel slarassen. Zorg dat je altijd het juiste ras voor de juiste periode gebruikt: er zijn rassen die wel of niet snel doorschieten in de zomer, soorten die juist geschikt zijn voor vroege kasteelt, voor zomer- en herfstteelt, etc.: lees vooral de beschrijving op het zakje en van een ras.

Een paar rassen:

• Emerald (erg lekkere frisgroene (bijna mintgroene) kleine kropsla, die echter wel snel doorschiet in de volle zomer, maar heerlijk voor voorjaar en najaar.
• Arctic King (de naam zegt het al; deze kropsla kan zeer lage temperaturen verdragen en is zeer geschikt voor extra vroege- en extra late teelt (onder koud glas kun je haar zelfs in de winter nog blijven oogsten).
• Jacobine (een sla die groen met veel rood is, glanzend en een zeer zachte structuur en smaak heeft, bijna ‘boterig’, erg lekker)
• Australian Yellow (felgekleurd, bijna geelgroen van kleur, met open blaadjes die gekruld zijn, extra mals en zacht)
• Mottistone (ook een looseleaf type, waarbij de blaadjes eerder los in het hart van de plant groeien en niet zozeer een kropje vormen, geweldig mooi door het sterkte contrast van groen, rood en opvallende vlekken)
• Flame (een heel zachte, boterige kropsla in groen met wat rood)

Maar er zijn dus enorm veel rassen. Er zijn nog tientallen rassen die we nog nooit gezaaid hebben. We vinden het zelf erg leuk om zoveel mogelijk verschillende rassen te zetten en letten dan niet echt meer op het soort sla, juist die verschillende kleuren en structuren van kropsla, krulsla, eikenbladsla, etc. zijn mooi en lekker in gemengde salades.

ANDERE SOORTEN SLA

Dit hoofdstuk gaat over kropsla, maar er zijn dus nog heel veel aanverwante slasoorten. Een aantal daarvan zijn duidelijk anders en hebben ook een andere manier van opkweken of verzorgen. Die soorten hebben daarom een eigen pagina:

• ijsbergsla
• pluksla
• bindsla
• veldsla (eigenlijk ook helemaal geen familie van kropsla)
• stengelsla (een pagina die ik nog moet schrijven, het is een slaras dat driehoekig blad maakt langs een eetbare stengel (geschild kun je het ‘merg’ eten)

De andere soorten, die dus qua zaaien, verzorgen, oogsten, bereiden, etc. identiek is aan de kropsla vind je nog in het lijstje hieronder:

Eikenbladsla:

Deze sla maakt geen krop maar de bladeren zijn wat karakteristiek ingesneden en liggen losjes vanuit de plant in een waaier naar buiten. De smaak is prima, idem als kropsla, de structuur is wat minder zacht (simpelweg omdat de gesloten krop van kropsla beschermd wordt tegen weersinvloeden, eikenbladslabladeren liggen open en zijn dus blootgesteld aan regen, wind, zon, etc.). We vinden het zelf een lekkere sla om te mengen met verschillende andere soorten. Lekker rassen vinden wij: Bronze Arrow (met donkerroodbruin aangelopen blad), Radichetta (met frisgroen blad en de eigenschap dat ze niet zo snel doorschiet in de zomer).

Lollo-achtige rassen:

Deze rassen (Lollo Rossa is nog wel bekend in de winkel) hebben ook geen krop, maar losse bladeren die in het hart qua structuur een beetje ijsbergachtig lijken maar aan de buitenkant heel gefranjerd zijn. Ze zijn er in geelgroen (Lollo Bionda), en verschillende tinten groen of rood.

Op de foto hieronder zie je het ras Lollo Rossa Soltero (een verbeterde Lollo Rossa met extra donker blad), in een rijtje tussen stokbonen (altijd handig, zolang de bonen nog klein zijn is het een zonnige loze langwerpige ruimte die je zo optimaal kunt gebruiken, op het moment dat de bonenplanten vol en groot zijn en het licht gaan wegnemen zijn de slaplanten groot genoeg om te worden geoogst).

Overige slasoorten;

In het Engels hebben ze er een algemene term voor: ‘loose leaf’ genoemd. Ook deze soorten maken geen krop maar meer losse bladeren, er zijn vrij veel verschillende vormen, en hierin vind je ook de gespikkelde slasoorten. Onze favorieten: Australian Yellow (geelgroen), Mascara (met een mooie rode kleur), Rubin (met een nog intensere rode kleur).

En zo kan ik er nog heel veel noemen. Er bestaan tegenwoordig zoveel rassen dat het soms lastig is ze nog in te delen bij een groep. Wat dacht je bijvoorbeeld van deze geweldige sla:

Dit is het ras Red Triangle; één van onze favorieten (omdat ze niet zo snel doorschiet, en prachtige diepdonkerpaarse bladeren heeft). Bijna niet meer te zien welke soort sla dit nu is, geen krop, bijna driehoekige bladeren in een ‘loose leaf’ vorm, maar lijkt bijna ook wel wat op bindsla, maar maakt geen gesloten krop in het hart.

Geeft ook allemaal niks, we noemen het maar een tussenvorm maar dan wel een heel welkome, want makkelijk te telen, neemt niet veel plaats in en levert heel veel grote malse donker bladeren.

Ik schreef ook eens een blog over al die verschillende soorten sla en wanneer je ze kunt telen, met foto’s ter illustratie: Het hele jaar door sla

BODEM

Sla stelt hoge eisen: om te voorkomen dat ze doorschiet moet eigenlijk alles zo gematigd en stabiel mogelijk zijn; niet te warm, niet te koud, niet te nat maar zeker ook niet te droog, ze wil graag gestaag en zonder onderbrekingen groeien. In de zomer staat ze graag niet te zonnig (want de grond droogt dan sneller uit en ze schiet sneller door), in de andere seizoenen staat ze juist wel zonnig (zodat ze genoeg licht krijgt om te groeien, omdat het dan minder warm is en vaker regent is de kans op groeistoornissen en daardoor doorschieten kleiner.).

In onze kleigrond heeft ze vaak wat langer nodig om te groeien (doordat de grond in het voorjaar vaak nog lang koud blijft) maar krijgt kropsla wel een mooie krop. Op zandgrond groeit ze vaak sneller, omdat de grond sneller opwarmt, en dan wordt de krop vaak wat losser en kleiner. Uiteraard zijn er rassen en weersomstandigheden die voor uitzonderingen zorgen.

BEMESTING

Sla heeft redelijk veel voedingsstoffen nodig (zoals alle bladgewassen). Compost of stalmest onderwerken of toevoegen in de winter is het begin, het zorgt voor een luchtigheid en veel humus. En we geven dan in het voorjaar wat organische mest in de vorm van korrels (zoals bijvoorbeeld Culterra. koemestkorrels of Pokon biologische moestuinmest). Pas op met stikstofhoudende meststoffen: teveel daarvan zorgt voor een verhoging van het nitraatgehalte in het blad (wat vervolgens wordt omgezet in nitriet, en dat is in grotere hoeveelheden schadelijk voor de gezondheid).

OOGST

Sla kun je niet lang bewaren, oogst haar op de dag van eten. Als we de sla niet dezelfde dag kunnen eten oogsten we haar door het hele kluitje wortels uit de grond te trekken: ik zet de hele krop sla met wortels en een restje grond eraan in een koele schuur in een emmer met een bodempje water. Zo kunnen de wortels nog wat blijven drinken en blijven de blaadjes dus langer eetbaar.

Ik vraag me eerlijk gezegd altijd af hoe dat gaat in de beroepsteelt. Als je in de supermarkt een krop sla koopt (die dan al een aardige weg, van kweker in vrachtwagens via verpakker naar winkel heeft af moeten leggen), ligt die daar misschien al 2 dagen, en ook in mijn koelkast blijft ze nog wel 3 dagen goed. Geen idee hoe dat kan, want dat lukt met zelf geteelde sla echt niet, hoor, ook niet als je haar al in de vroege ochtend oogst (officieel de beste tijd).

De laatste jaren oogsten we eigenlijk nog maar zelden een hele krop sla. Vaak plant ik meerdere rassen naast elkaar (voor vrolijke kleurencombinaties en meerdere structuren). En dan oogsten we elke week van de verschillende kropjes alleen de buitenste bladeren. Het hart van de plant blijft dan dus intact en de plant blijft ook doorgroeien. Op die manier oogsten we niet 1 krop sla en moeten we elke 3 weken weer nieuwe zaaien maar kunnen we (afhankelijk van het ras en het weer) wel 4 tot 8 weken lang blijven oogsten.

Ik doe de geoogste bladeren gelijk in een plastic zak en bind die dicht, dan blijven ze op een koele plaats (het liefst in de koelkast) ook altijd nog wel enkele uren stevig. Je kunt blaadjes trouwens ook altijd nog wel wat opfrissen door ze een poosje in ijskoud water te leggen voor je ze wast en er een salade mee maakt.

Op de foto hierboven zie je verschillende slarassen in een heel grote kuip. Door telkens van meerdere planten alleen de buitenste bladeren ‘af te pellen’ houd je dus slanke planten over die telkens weer nieuwe binnenbladeren maken. Uiteindelijk kan zo’n plant er bijna als een ‘palmboom’ uitzien, waarbij er een toef bladeren op een stammetje staat.

Het blad van andijvie wordt bitterder als de plant doorschiet, je kunt de bladeren dan nog wel eten maar ze zijn minder lekker. Dat geldt niet voor sla. Als sla doorschiet kun je nog steeds de bladeren langs de uitschietende bloeistengel oogsten en eten, de smaak is dan nog steeds goed. Als de plant daadwerkelijk gaat bloeien (zie de foto’s hieronder) wordt de kwaliteit van het blad uiteindelijk wel slechter, omdat alle energie naar de bloei en vorming en rijping van zaden gaat wordt het blad geel en slap en het sterft tenslotte ook af. Ik schreef ook eens een blog over het oogsten van losse slabladeren: Sla pellen

ZAADTEELT

Je kunt zelf prima zaden winnen uit kropsla; ze is eenjarig en ze is een zelfbestuiver (hoewel kruisbestuiving uiteraard wel mogelijk blijft, dus houd voor de zaadteelt altijd voldoende afstand tussen 2 rassen). De bloeistengel van sla wordt wel ongeveer 1,5 meter hoog, zet er een stok bij zodat ze niet om kan waaien/vallen. Ongeveer 4 weken na de bloei zijn de zaden rijp. Er is 1 mogelijk probleem: regen. De planten bloeien in de late zomer en de rijpen rijpen dus in de herfst, Als het juist in die periode veel regent is de kans groot dat de uitgebloeide bloemen en zich ontwikkelende zaden in hun hoesjes klonteren en schimmelen. Maar in een mooie en niet te natte herfst kan de opbrengst van 1 bloeiende slaplant wel enkele honderden zaden zijn.

Als de zaadpluizen zijn gevormd, kun je de hele bloemstengel afsnijden en ondersteboven boven een krant of doek laten drogen tot de zaden droog zijn en je ze uit de hoesjes kunt ‘wrijven’ (waarbij de lichtbeige of donkerbruine langwerpige zaden ook vanzelf van hun ‘parapluutjes’ loslaten. Slazaden blijven minimaal 3 jaar kiemkrachtig (mits koel, droog en donker bewaard).