Amarant

Eerst even dit, mocht je internationale informatie, of bijvoorbeeld zaden van Amaranthus in een niet-Nederlandstalige webwinkel zoeken:

• Nederlandse naam:     Kattenstaart, Amarant
• Engelse naam:     Amaranth, Love Lies Bleeding
• Duitse naam:     Amaranth, Fuchsschwanz
• Franse naam:     Amarante
• Eenjarig, vorstgevoelig

Deze pagina maak/plaats ik voor alle zekerheid twee keer op mijn website (in de database van eenjarige bloemen en op deze pagina onder de bladgewassen). Zo kun je haar niet missen. En dat wil je ook niet. Want ze is niet alleen mooi maar ook heel lekker. Ze is dus net zo goed een eenjarige sierplant/bloem als een eenjarig bladgewas. En er zijn nog veel meer voordelen. Zie hieronder.

Amarantus is mooi: er zijn soorten en rassen  met groen blad maar ook met rozerood met groen blad en zelfs ook met donkerpaars blad. De bloemen kunnen overeind staan of juist hangen. En eigenlijk kan ik het beter geen bloemen noemen maar bloeiaren, want de heel kleine bloempjes zijn afzonderlijk bijna te klein om mooi te zijn, maar bij elkaar zijn het bijna imposante bloeiaren, ze zijn er in het groen, geelgroen, donkerpaars, roodpaars, goudgeel, oranje, brons en aanverwante kleuren. 2 voorbeelden om het verschil tussen de ´staande´ en ´hangende´ vorm aan te geven:

Er zijn niet alleen verschillende rassen maar ook soorten, die allemaal wel vrij veel op elkaar lijken, denk aan:

• Amaranthus caudatus (de meest gangbare soort die eetbaar is)
• Amaranthus hypochondriacus (kleinere vorm, vaak voor de sier)
• Amaranthus cruentus
• Amaranthus gangeticus (wordt ook wel ‘Elephant Head’ genoemd)
• Amaranthus tricolor (ook wel Tampala genoemd

En dan zijn er nog flink wat hybriden. En ‘Klaroen’ is bijvoorbeeld ook een Amaranthus, en ook ‘Bayam’, en ‘Calaloo’ (hoewel ‘Callaloo’ vaker wordt gebruikt). En er is een Amaranthus die Chinese spinazie wordt genoemd (maar het is me niet helemaal duidelijk of dat Amarantus tricolor of Amarantus viridis is).

Er zijn dus zoveel verschillende soorten Amaranthus dat ik zelf door de bomen het bos niet altijd goed zie. En ik heb ook het idee dat ze heel makkelijk onderling kruisen (behalve de Amarantus tricolor). Er  zijn lage planten (tot 40 centimeter) en hoge planten (tot ruim 2 meter) en alles daartussenin. Lees vooral bij de aankoop van zaden de beschrijving, en let daarbij op wat je wilt: wil je haar voor de oogst van bladeren, voor de oogst van de zaden, voor sier, om bloemen van te plukken, hoge of lage planten, etc.?

Het mooie van Amaranthus beperkt zich niet alleen tot de tuin, de bloemen kunnen ook geplukt worden en blijven minimaal 5 dagen mooi in een vaas (mits direct na het afsnijden in water gezet tot je de bloemen in hun vaas gaat schikken). En de bloemen kunnen ook worden gedroogd (mits fris en vers en jong geplukt).

En tot slot bloeien de planten niet alleen heel lang (tot ver in de herfst) maar krijgen de bladeren van sommige soorten/rassen ook nog een mooie herfstkleur (afhankelijk van het ras).

En dan over het eetbare van Amaranthus: de jonge blaadjes zijn lekker (en afhankelijk van het ras dus ook nog kleurig), bruikbaar in bijvoorbeeld salades. Wat oudere/grotere bladeren kun je nog prima stoven (zoals spinazie of snijbiet). Bedenk wel dat het blad van Amaranthus (net als van spinazie en biet) nitraten op kan slaan, zorg dus voor een niet te forse (stikstofrijke) bemesting en eet haar vooral in de zomermaanden. Zie op de pagina van Spinazie meer uitleg over nitraten in bladgroenten.

Ook de zaden zijn eetbaar; het is officieel geen graan maar de zaden worden wel als zodanig gebruikt, je kunt ze rauw verwerken (zoals chia-zaden, al hebben die uiteraard weer andere eigenschappen), of koken of poffen. Maar het wordt ook wel gemalen en dan in deegsoorten, cake, etc. gebruikt. De zaden kunnen in kleur variëren van bijna wit of beige tot bijna oranjerood en glanzend zwart (tricolor en groene rassen hebben vaak crèmewitte zaden, rassen met oranje bloeiaren hebben vrijwel altijd beige tot oranjerode zaden en donkerrode rassen hebben zwarte zaden. Ik proef zelf geen verschil in smaak.

En tot slot kan zelfs het kaf (de zaadhoesjes) worden gebruikt. Bij het oogsten van zaden wordt het kaf opgevangen en dat kan als een natuurlijke kleurstof/verfstof worden gebruikt. Van bijvoorbeeld het ras Hopi Red Dye (de naam zegt het al) werd het donkerpaarse kaf rond de zaden door de Hopi indianen gebruikt in een paarsachtig  deeg. Ditzelfde ras geeft trouwens de mooiste donkerpaarse zaailingen en is op die manier ook heel geschikt als kleurige microgroente.

Het zijn eenjarige planten, ze kunnen wel een nachtvorstje verdragen maar zeker niet te veel of te lang. Om die reden zaai je haar niet te vroeg want de zaden kiemen snel en de zaailingen groeien vlot. Bij kamertemperatuur, voorgezaaid in april (maar mei en zelfs begin juni kan ook nog) kiemen de zaden binnen een week. De zaailingen groeien vlot en mogen uiteindelijk vanaf begin tot half mei (kijk nog even goed naar de weersverwachting) worden uitgeplant.

Ik heb wel eens gelezen dat Amaranthus niet graag wordt voorgezaaid. De reden zou zijn dat Amaranthus gevoelig is voor ‘Omvalziekte’ (in het Engels ‘Damping-Off’). Dit is een ziekte/aandoening waarbij meerdere organismen betrokken zijn en die zorgen voor het in een vroeg stadium omvallen (en dus doodgaan) van zaailingen. Dit gebeurt vaak in koele en natte omstandigheden. Ik geef eerlijk toe dat ik Amaranthus al jaren wel voorzaai (nog voor ik hoorde dat ze liever ter plaatse wordt gezaaid), en ik heb er nooit problemen mee gehad. Maar ik zaai dan ook niet te vroeg, en ik zaai (in april) in een zonnig raamkozijn, en ik zaai nooit te nat want dat is voor het overgrote deel van soorten niet goed (denk aan het rotten van zaden in te natte grond).

Mocht je haar net als ik liever voor willen zaaien gebruik er dan ruime potjes of een tray met grote vakjes voor en houd de zaaisels dus vooral lekker warm en vochtig maar niet te nat. Plant de zaailingen uit wanneer ze groot genoeg zijn en de kans op nachtvorst heel klein is geworden (begin tot half mei, kijk altijd nog even goed naar de weerberichten). Zelf breng ik de zaailingen die in april in huis zijn gekiemd ergens in die maand alvast naar de kas, om af te harden, voor ik ze begin tot half mei buiten uitplant.

Als je Amaranthus liever ter plaatse zaait, wacht dan tot eind april/begin mei.

Amaranthus houdt van een zonnige plek maar doet het ook in de halfschaduw nog prima (maar hoe minder zon, des te ‘fletser’ wordt de kleur van blad en bloem (en de herfstkleur), voor de mooiste en meest intense kleur is zon nodig (misschien niet het belangrijkst als je haar voor de oogst van blad en zaden teelt maar wel als je haar voor sier, pluk of drogen teelt).

Amaranthus houdt van een losse grond die niet te droog mag zijn. Om die reden werken we wat compost door de grond voor het uitplanten. En afhankelijk van de soort en het ras geven we haar voor het uitplanten wat meer of minder van een organische meststof (kleine planten van 40 centimeter hebben uiteraard wat minder voeding nodig dan planten van ruim 2 meter hoog).

De planten bloeien van  begin juli tot ver in de herfst, soms wel tot in november (afhankelijk van het weer). Zoals al eerder gezegd zijn er een aantal soorten/rassen die in de herfst een mooie verkleuring van vooral het blad en de stengels geven.

Ze is niet alleen zeer geschikt voor de volle grond, vooral de lagere soorten zijn zeker ook geschikt voor de teelt in pot. Zorg dan wel voor een losse potgrond (meng er bijvoorbeeld wat grof zand en/of vermiculiet door) en geef na 6 tot 7 weken voeding (want dan is de voeding in de potgrond op).

Soms heeft ze in de nazomer/herfst wat steun van een stok plus aanbinden nodig (vooral bij de hogere soorten/rassen). Wellicht is daar minder behoefte aan in het binnenland maar hier aan de kust kan een herfststorm er nog wel eens voor zorgen dat de planten omwaaien (die dan juist zo mooi in herfstkleur zijn).

Het is heel gemakkelijk om zaden van Amaranthus te oogsten, en ze geeft heel veel zaden (dat is ook logisch want je kunt haar telen voor de eetbare zaden). Mijn ervaring is dat er wel grote verschillen zijn: de Amaranthus Red Aztec (vooral gekweekt voor de oogst van blad en zaden) gaf enorm veel zaden. De Amaranthus Green Towers (vooral een sierplant) gaf hier amper zaden, en dat gold ook voor de Amaranthus tricolor (die ook geen grote bloeiaren maakt maar slechts tussen het blad verstopte witte bloeitrosjes van slechts enkele centimeters groot).

De verschillende Amaranthussoorten en -rassen lijken gemakkelijk met elkaar te kruisen. Voor de oogst van zaden die je het jaar erop weer wilt zaaien is het dus aan te raden om slechts 1 soort/ras te telen. Voor de oogst van zaden voor in de keuken maakt het uiteraard niet uit als je meerdere rassen/soorten teelt. Amaranthus tricolor verschilt wezenlijk van de andere Amaranthus-soorten en kruist niet met de andere soorten (is vooralsnog mijn ervaring).

De zaden kunnen crème, bruin, rood of zwart van kleur zijn. Als je ze wilt oogsten schud en wrijf je eens voorzichtig met je ene hand langs de bloeiaar terwijl je die boven je andere hand houdt: als de zaden rijp zijn vallen ze samen met het kaf in je hand. De zaden zijn klein en rond en vaak (maar dus niet altijd) zeer glanzend.