Geneeskrachtig

Eén van mijn favoriete nieuwe recepten (dit jaar voor het eerst gemaakt) is de Oxymel (het mengsel van verse salie, gember, zelfgemaakte appelazijn en koud geslingerde honing dat ik gebruik als spoel- en gorgelmiddel bij keelpijn, hoesten maar ook bij pijnlijk tandvlees, als ik op mijn lip heb gebeten, etc.). Het staat hier nu al enkele maanden in de koelkast en is nog steeds prima houdbaar, en ik heb ook het idee dat het goed werkt. Ik heb het recept deze week op de website geplaatst: Oxymel

Een andere favoriet is de smeerwortelolie die we bij allerlei kleine ongemakken gebruiken; bij droge ruwe handen, spier- en gewrichtspijn, oppervlakkige schaafplekjes, etc. Ik gebruik het ook bij droge lippen, en Ruud gebruikt het op schrale of schilferige plekjes op zijn kale hoofd als het koud en nat op de tuin is geweest. En zo kan ik nog wel even doorgaan – mijn eigen haarlemmerolie 🙂

Ik heb vorig jaar smeerwortelolie van het blad van smeerwortel gemaakt. Ik schreef al eens een uitgebreid blog over de fijne eigenschappen van smeerwortel en over de voordelen van de Russische smeerwortel Bocking 14 ten opzichte van gewone smeerwortel (de gewone smeerwortel is ook al geweldig hoor, de Bocking 14 is daar de overtreffende trap van). Dat blog, met informatie over de eigenschappen ervan en hoe het je in de tuin kan helpen in bijvoorbeeld een gier, mulchlaag, gefermenteerde plantenvoeding, etc. en hoe je het kunt drogen om in olie te leggen, kun je hier vinden: Smeerwortel

Dit jaar wilde ik de wortel gebruiken, dat zou volgens kenners/herboristen/ervaringesdeskundigen nog veel beter/krachtiger zijn dan het blad. Er is dan wel een verschil in oogsttijd: als je het blad wilt gebruiken oogst je die vooral in het begin van de zomer; wanneer de sapstroom sterk is en het relatief jonge blad vol nuttige/geneeskrachtige stoffen zit. Als je de wortels wilt gebruiken wacht je juist tot het najaar, wanneer het blad afsterft en alle geneeskrachtige stoffen zich in de wortels hebben teruggetrokken voor de overwintering.

En dus groef ik half oktober een smeerwortel-wortel op (maar dat kan nu ook nog prima, eigenlijk zelfs beter want nu zijn de planten hier bovengronds pas echt afgestorven. Ik gebruikte een plant/wortel van een Bocking 14-plant maar gewone smeerwortel is dus ook prima.

Je kunt zien dat de plant behoorlijk fors is (1 jaar geleden vanuit een wortelstek opgekweekt). En je kunt ook zien dat ik het wortelgestel niet volledig uit de grond heb kunnen halen; er zijn wat wortels afgebroken. Een deel van die kleine achtergebleven stukjes wortel zullen de winter waarschijnlijk wel overleven en in het voorjaar voor nieuwe planten zorgen. Want misschien is smeerwortel ondertussen zo belangrijk in onze tuin dat ik het geen onkruid meer noem, maar ze blijft een buitengewoon sterke plant met een sterke wil om te overleven en uit te breiden 🙂

Bovenaan deze pagina zie je trouwens hetzelfde wortelgestel maar dan zonder het blad.

Ik heb de wortels op de volkstuin in een emmer water uitgespoeld om zoveel mogelijk grond te verwijderen. En vervolgens heb ik die in een emmer mee naar huis genomen en in de gootsteen nog wat beter schoongespoeld. En zo zag dat er uit:

Daarna werd het tijd om de wortels te gaan snijden. Ik zie trouwens op internet ook wel wat recepten waarbij de wortels eerst worden geschild, maar het is me dan niet helemaal duidelijk waarom. Met het idee dat er in de schil vast ook gezonde stoffen zitten besloot ik de wortels niet te schillen en heb ik die alleen in kleine/dunne plakjes gesneden. Ik kwam er toen ook gelijk achter waarom smeerwortel zo heet; de wortels geven bij het snijden een wat slijmerig vocht af, niet veel maar het glibbert een beetje. Het leek me verstandig om dat er niet af te spoelen maar lekker te laten zitten (ook daar zitten vast gezonde stoffen in).

Het drogen bleek best gemakkelijk te gaan: ik droogde de wortelstukjes 6 uur lang op 40 graden in de voedseldroger, en toen waren ze echt kurkdroog. Op hoge temperatuur (boven de 65 graden) drogen is niet aan te raden want daardoor kunnen geneeskrachtige stoffen wellicht verloren gaan. Ik denk dat het drogen van stukjes wortel ook prima op een warme plek kan, zoals op de vloerverwarming of op een modem of ander apparaat dat altijd aan staat en warmte afgeeft. Wellicht zelfs gewoon bij de verwarming en overdag in een zonnig raamkozijn. Het duurt dan natuurlijk wel langer maar de kans dat het gaat schimmelen lijkt me heel klein. Kleine stukjes en dunne plakjes wortel drogen natuurlijk makkelijker dan dikke wortels en grote stukjes dus daar kun je ook nog een keuze in maken. En spreid de stukjes vooral goed uit en leg ze op een droog bordje.

Ik heb zelfs ergens gelezen dat je de wortelstukjes ook zonder drogen op olie kunt leggen door de wortelstukjes eerst een langere tijd op lagere temperatuur te verhitten maar dat zou later wel wat risico’s geven bij de bewaring (het vocht in de wortels zullen, als het vocht niet voldoende is verdampt, voor het schimmelen van de olie kunnen zorgen). Als mensen ervaring hebben met het gebruiken van de rauwe wortels voor olie, dan hoor ik graag hoe je dat hebt gedaan! Ik las op deze website/pagina (van Anne Tanne) dat het ideaal is om de wortelstukjes 7 dagen lang constant op 45 graden te verwarmen. Dat is meer dan 150 uur en dat is natuurlijk amper haalbaar. Als optie wordt gegeven om in plaats daarvan elke dag de wortelstukjes in de olie een uur lang tot 50 à 60 graden te verwarmen en dan weer af te laten koelen tot de dag erop. Maar eerst drogen leek me gewoon fijner en minder risicovol.

Na het drogen heb ik de wortelstukjes in olie gelegd, zodat de goede stoffen daarin kunnen trekken. Ook daar vind ik wel wat verschillende meningen en manieren over; over de soort olie, over wel of niet verwarmen en over het aantal weken waarin de wortelstukjes moeten macereren (’trekken’) in de olie. Ik heb er amandelolie voor gebruikt maar je kunt elke olie die je fijn vindt gebruiken (denk aan avocado-olie, druivenpitolie maar ook jojoba-olie, olijfolie of zonnebloemolie (in het blog over smeerwortel schreef ik meer over de keuze die je daarin kunt maken).

Ik heb de gedroogde wortelstukjes afgewogen en in een pannetje gelegd en vervolgens 4 keer zoveel olie afgewogen (dus 100 gram wortelstukjes + 400 gram olie) erop gegoten. Dit heb ik in een pannetje 4 uur lang op 50 graden laten trekken. Ik vond het handig om dat in het droogapparaat te doen want die kan ik nauwkeurig op 50 graden zetten en kost weinig stroom. Maar zonder droogapparaat zou je kunnen denken aan een oven of au bain marie op een heel laag vuurtje. De temperatuur mag niet hoger dan 70 graden worden omdat de gezonde stoffen dan verloren kunnen gaan. En daarna heb ik de olie met wortelstukjes in een weckpot gedaan en die nog 5 weken bij kamertemperatuur (niet in de zon) laten trekken. Dat is een soort tussenvorm die me wel fijn leek; er zijn ook mensen die niet verwarmen maar de gedroogde stukjes nog een paar weken langer laten trekken. En er zijn mensen die juist alleen maar meerdere dagen of uren verwarmen en het dan gelijk zeven.

Maandag heb ik eindelijk het eerste kleine beetje gezeefd. Maar we hebben dus al een paar keer wat olie uit de pot gehaald om te proberen. Waar je het voor kunt gebruiken heb ik al genoemd. De stoffen in smeerwortel stimuleren de celdeling en het vormen van nieuw weefsel. In de middeleeuwen werd het gebruikt bij botbreuken, nu kun je denken aan het gebruik bij bot- en gewrichtsproblemen als reuma, artrose, artritis, verstuikingen, verrekkingen, maar ook het herstel na een wond, bij littekens, etc.. Het wordt ontraden om het op open wonden te gebruiken (omdat er ook ongezonde stoffen in zitten en omdat het een wond zou kunnen helpen genezen die echter nog niet schoon is (met een potentieel abces tot gevolg). Ook het gebruik door zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven wordt afgeraden. Lees over de gezonde en ongezonde stoffen (bij inname) vooral meer op deze pagina: Pluk Geluk. Je vindt er ook gelijk wat recepten voor de koude en warme manier van maken. Ook hier vind je nog wat uitleg en een recept: Hortus vitae. En je kunt nog veel meer informatie en recepten vinden hoor, googel bij meer interesse vooral zelf ook nog even op ‘smeerwortelolie recept’.

Dus voor alle duidelijkheid nog even: smeerwortel geneest, als je iets zoekt wat je juist op open wondjes kunt gebruiken om te voorkomen dat het gaat ontsteken kun je beter kiezen voor een olie van goudsbloemen

Hier gebruiken we de olie ondertussen vrijwel elke dag; Ruud op zijn hoofd en de rode plekjes in zijn gezicht, nu het zo koud is. En ik wrijf, als ik thuis kom van de tuin, een paar druppels in mijn handen. En ik smeer het op blauwe plekken, en op de knokkel van mijn linker pink die ik ooit brak en die altijd een beetje dik en stijf en pijnlijk is in de wintermaanden. En ik heb 3 delen olie met 1 deel bijenwaskorrels gemengd, au bain marie verwarmd tot de bijenwas was gesmolten en dat in een potje gedaan. En daarmee heb ik mijn eigen lippenbalsem gemaakt, heerlijk bij koud en nat weer en een stevige wind. Ik schreef het al; mijn eigen haarlemmerolie 🙂

Tot slot van dit blog nog een reden om smeerwortel te koesteren, in het voorjaar en vroeg in de zomer bloeit ze met mooie lipbloempjes. Bij de witte en de paarse ‘gewone’ smeerwortel kun je de uitgebloeide bloempjes beter weghalen voor ze zich uitzaait. De Bocking 14 bloeit meer roze tot rozelila en zaait zich niet uit want is steriel, maar levert blijkbaar wel genoeg nectar want ze wordt net zo druk bezocht door hommels. Ik krijg van dat soort foto’s gelijk al weer zin in het voorjaar 🙂