Watermeloen

De watermeloen is een typisch zomerfruit; in een warme zomer is ze koud het lekkerst: sappig, knapperig en friszoet van smaak. De watermeloen is geen familie van de meloen: de Latijnse naam voor een meloen is Cucumis melo en die van een watermeloen is Citrullus lanatus. Ze zijn dus wel familie van elkaar (want ze behoren allebei tot de komkommerfamilie) maar ze zijn niet heel nauw verwant, en dat betekent dat ze dus ook in principe ook niet met elkaar kruisen.

Op de foto bovenaan deze pagina zie je een watermeloen van het ras Moon & Stars.

Watermeloenen zijn heel bekend in Noord- en Zuid-Amerika; je kunt ze daar in veel vormen kopen, maar vooral ook in enorme afmetingen (tot wel meer dan 30 kilo per meloen). Die heel grote watermeloenen hebben veel warmte en een heel lang zomerseizoen nodig: ze zijn helaas niet geschikt voor ons gematigde klimaat. Als je in Nederland watermeloenen wilt kweken gebruik je daar bij voorkeur de kleinere rassen voor.

PLANT

De planten van watermeloenen kunnen klimmen (al is dat technisch gezien niet de juiste term, eigenlijk slingeren ze). Ze hebben er dan ook, zeker in het begin, wel wat hulp bij nodig. Dat klimmen is voor de grote rassen niet handig want die watermeloenen kunnen vrij zwaar worden waardoor er kans is dat te zware vruchten van de planten loslaten en vallen. Het beste laat je watermeloenplanten van grotere rassen gewoon kruipen. Zoals gezegd, kies geen extra-grote rassen, die hebben echt een te lang seizoen nodig, ze zijn vaak zelfs niet geschikt voor in de kas (tenzij die verwarmd en verlicht is).

Ik laat zelf watermeloenplanten wel klimmen, maar dan altijd de kleinvruchtige (icebox-sized) vruchten zoals de White Meated, Gold Baby, Sugar Baby, etc. (met vruchten van 1 tot 1,5 kilo). Ik maak er een rek van bamboestokken voor, tot zo’n 150 centimeter hoog, en dat gaat best goed. Ik bespaar daardoor ruimte in de kas want een kruipende (water)meloen neemt veel ruimte in beslag. Bovendien moet je bij de liggende/kruipende teelt oppassen dat je niet op de bladeren trapt, de bladeren worden nat met daardoor meer kans op meeldauw, etc.

Net als bij meloenen, komkommers, augurken, pompoenen en courgettes zijn ook bij de watermeloen de vrouwelijke en mannelijke bloemen goed te herkennen; de mannelijke bloemen hebben alleen een steeltje, de vrouwelijke bloempjes hebben tijdens de bloei achter hun bloem gelijk al een minivruchtje:

De bloemen zijn geel en wat groter dan de bloemen van de gewone meloen. Dat is handig want in de kas zul je ze vooral ook zelf met de hand moeten bestuiven, want er komen nu eenmaal veel minder insecten in de kas (te warm). Ik heb in de kas bij de watermeloenplant altijd een wattenstaafje liggen; ik kijk elke dag even en als ik mannelijke en vrouwelijk bloemen zie haal ik het wattenstaafje eerst even langs de mannelijke bloem/meeldraden en daarna langs de vrouwelijke bloem/stamper. Het helpt trouwens ook om de watermeloenplanten niet achterin de kas maar juist dichtbij de deur/ingang te planten, dan is de kans groot dat er toch wat bijen en hommels voor de bestuiving zorgen.

TEELTWIJZEN

Watermeloenen houden vaak nog meer van warmte dan gewone meloenen. In de kas of platte bak, met uiteraard de keuze voor een kleinvruchtige soort, gaat het meestal wel goed. Bij de buitenteelt is dat wel anders; als je watermeloenen buiten wilt telen zul je het warmste en zonnigste plekje in je tuin moeten kiezen, een vroeg en kleinvruchtig ras moeten gebruiken, op tijd zaaien en ook dan nog hopen op een mooie zomer.

Ik heb echter genoeg rijpe watermeloenen in de buitenteelt gezien om te weten dat het echt wel kan. Mocht er een slechte zomer zijn, zul je misschien wel wat kunstgrepen moeten toepassen: bij veel regen en koel weer is bijvoorbeeld een stukje perspex, glas of plastic op een paar paaltjes heel handig; het houdt de regen weg en de warmte vast.

De teelt onder glas blijft uiteraard een stuk zekerder. Daar zit je dan echter wel met het probleem van bestuiven. Bestuif dus met de hand en laat vooral in de zomer zo vaak mogelijk de deur van de kas open staan zodat insecten vrij naar binnen kunnen vliegen (en weer naar buiten want het is er op een zonnige dag overdag eigenlijk veel te warm voor ze). Als je een platte bak gebruikt kun je het raam een stukje open laten staan door een stuk hout of steen tussen raam en onderstel te zetten.

OPKWEEK

Ik zaai zelf watermeloenen altijd zo rond begin to half april voor. Ik zaai ze graag in huis voor: bij een temperatuur van 20 tot 22 graden in een zonnige vensterbank. Ik zaai ze het liefst in potjes zodat je gelijk al een flinke zaailing hebt die je niet meer hoeft te verspenen en later makkelijk uitgeplant kan worden. Ik gebruik er potgrond door die ik luchtiger maak door er wat grof brekerzand en/of perliet door te mengen (zo loopt een teveel aan water makkelijker weg en wordt de grond niet (te vast). Geef de zaaisels zeker niet teveel water, de grond mag matig vochtig zijn (maar mag natuurlijk ook niet uitdrogen): de zetmeelrijke zaden rotten makkelijk in te natte grond. Bij kamertemperatuur kiemen de zaden binnen één tot anderhalve week. Plant de zaailingen niet te vroeg uit; te kleine wortels, te koude grond of te nat en koel weer zorgen voor iele planten die lastig weer verder groeien.

Plant de zaailingen, mits ze groot genoeg zijn, vanaf half mei uit. In een platte bak hou je een afstand van 1 plant per raam aan, in de kas moet je afhankelijk van de soort eerst bedenken of ja haar wilt laten klimmen of wilt laten kruipen. Zorg voor voldoende ruimte als je de planten wilt laten kruipen, en natuurlijk een klimsteun als je de planten omhoog wilt leiden.

Je kunt buiten ook op ‘broeimest’ telen: stort redelijk verse stalmest (waar veel stro in zit) in een heuvel op de grond. Dek dat heuveltje af met grond. Plant de zaailingen op het heuveltje, in een ruim plantgat dat je vult met potgrond. De potgrond zorgt voor de voeding en de mest onder de laag grond composteert en geeft daarbij warmte af waar de wortels van de planten, zeker in mei en april, veel baat bij hebben. Ik heb ook wel eens gezien dat mensen ongeveer 3 weken voor het planten van (water)meloenen een stuk zwart plastic over de grond spannen; zo warmt de grond op voor je gaat planten.

RASSEN

Er zijn watermeloenen in enorm veel maten/rassen, en wat minder bekend, ook in wat verschillende kleuren. Kies in Nederland vooral kleinvruchtige rassen. Als je zaden in het buitenland koopt (of op internet naar rassen zoekt) vind je soms de term ‘Icebox’ of ‘Icebox-sized’, dat zijn altijd rassen die kleinere vruchten geven en dus dus geschikt zijn voor koelere klimaten en vroeg genoeg zijn om daar ook een leuke oogst te geven. De buitenschil is vaak groen, van licht tot donker, en al dan niet met een tekening op de schil. Het vruchtvlees kan lichtrood tot donkerroze zijn, maar bijvoorbeeld ook geel, oranje en zelfs crème.

Mijn persoonlijke favorieten zijn:

• White Meated (ook wel White Wonder – crèmekleurig vruchtvlees, erg lekker
• Sugar Baby (roze vruchtvlees)
• Golden Midget (extra klein, gele schil, roze vruchtvlees)
• Gold Baby
• Blacktail Mountain (maatje groter dan voorgaande rassen, rozerood vruchtvlees)
• Moon & Stars (met gele spikkels op het blad en ook op de donkergroene schil zitten er kleinere en grotere gele vlekjes)

BODEM / BEMESTING

Watermeloenen houden van een vochtvasthoudende grond, een watermeloen bestaat tenslotte voor meer dan 90% uit water. Het overtollige water moet echter wel weg kunnen, een kletsnatte grond geeft een grotere kans op schimmelziekten (zoals meeldauw) en rottende wortels. Een goede hoeveelheid compost onderspitten helpt de grond te verluchtigen. Zelf geven we geen buitensporige bemesting; bij teveel stikstof maakt de plant veel blad en stengels maar dat gaat ten koste van de vruchtvorming. Wat koemestkorrels is vaak voldoende, en een handje patentkali kan zorgen voor een goede vruchtzetting, een lekkere smaak en een goede houdbaarheid.

STANDPLAATS

Houd rekening met een vruchtwisseling van 1 op 4 jaar, in het vak van de vruchtgewassen. In de kas kun je elk jaar een andere hoek van de kas gebruiken. Zo voorkom je overwintering en daardoor een herhaalde aantasting door bijvoorbeeld bodemschimmels. Vermijd om dezelfde reden ook een te natte plaats (schimmels houden van vocht en warmte). Uiteraard staat ze buiten zo zonnig, warm en beschut mogelijk.

VEZORGING

Watermeloenen hoef je niet te snoeien; ze maakt niet zo’n heel grote plant en uiteindelijk zorgt elke zijscheut weer voor nieuwe bloemen (met potentiële vruchten). Zelf zorg ik dat ze niet erg slordig wordt, als ze in de kas de neiging heeft om niet alleen te klimmen maar ook door andere planten heen te gaan kruipen leid ik de stengels een andere kant op, of ik kort de stengels wat in. Ik help de planten (zeker in het beginstadium) door stengels aan de klimrek op te binden en of ik drapeer zijscheuten of de stokken zodat ze zelf verder de goede weg kunnen vinden. Zeker als er eenmaal watermeloentjes aan de planten groeien richten de planten hun energie vaak duidelijk meer op de groei van die meloenen dan op de groei van de plant zelf.

Geef water bij de wortels en niet op het blad (om schimmelziekten te voorkomen). Giet voldoende maar niet te veel water en zorg dat een eventueel teveel aan water weg kan. Het kan ook handig zijn, als de grond nog koud is, om het water eerst iets te verwarmen tot het lauw (uiteraard niet warm!) is voor je het geeft.

De ramen open zetten in kas en platte bak is zoals eerder gezegd nodig om bestuiving door insecten te bevorderen. En je kunt dus ook met de hand bestuiven, ik doe dat zelf elke dag dat ik op de tuin kom (eerste werk: kas open zetten, tomaten tikken en meloenen/watermeloenen bevruchten :-)).

Het is handig om de meloenen die zich ontwikkelen op een plankje of tegel te leggen: zo blijft ze droog en rotten ze niet. En we hebben ook wel eens gezien dat slakken en pissebedden een bijna rijpe watermeloen belaagden, als ze op iets droogs en hards liggen is de kans daarop ook wat kleiner. Als watermeloenen eenmaal groot genoeg zijn geef dan niet zo vaak en veel water meer, voldoende voor de plant om te leven en te groeien maar de watermeloenen zelf zijn groot genoeg; die hoeven alleen nog maar te rijpen.

OOGST / BEWARING

Het lastigst van alle groenten/vruchten: wanneer is een watermeloen rijp? Dat is best lastig :-). Bij meloenen is het heel gemakkelijk; die verkleuren min of meer bij het rijpen, de meeste rassen gaan dan ook nog geuren en er komen scheurtjes rond de vruchtsteel. Dat allemaal gebeurt niet bij de watermeloen.

Toch zijn er wat tekenen: je kunt het horen als je zachtjes op de watermeloen klopt: een rijpe watermoeloen maakt een wat meer hol geluid dan een jonge en nog niet rijpe watermeloen. Bovendien zit er bij een watermeloen een soort ‘krulletje’, als dat verdroogd is is de watermeloen rijp. Ik vond op internet nog een handige veelvoorkomende tabel met eigenschappen, ook voor wat de lekkerste watermeloenen zouden zijn:

Als je zaden koopt wordt er wel eens het aantal dagen van uitplanten tot oogst genoemd (de vroegheid in dagen). Zelf tel ik bij een volwassen meloen zo ongeveer 2 maanden op en dan oogst ik, met wat kloppen en kijken, de watermeloen wanneer ik denk dat die rijp of bijna rijp is, en ik laat ze dan nog 1 of 2 weken in huis narijpen. 

ZZELF ZADEN OOGSTEN

Zoals al eerder gezegd schreef; watermeloenen kruisen in principe niet met meloenen. Uiteraard kunnen verschillende rassen watermeloenen onderling wel kruisen, zorg dus dat je maar 1 ras kweekt voor zaadteelt (of houd een flinke afstand tussen 2 rassen aan maar mijn ervaring is dat 20 meter daarvoor echt niet voldoende is, het moet echt een heel ruime afstand zijn en je zet dan ook nog het liefst een aantal planten van dezelfde rassen bij elkaar zodat de kans op kruisen van watermeloenen van hetzelfde ras het grootst is). Laat de watermeloen aan de plant volledig rijpen. Haal dan de zaden uit de watermeloen (en eet de meloen zelf vooral op :-)). Was de zaden en laat ze een aantal dagen goed drogen. Watermeloenzaden blijven wel ruim 5 jaar kiemkrachtig.