Eetbare Bloemen

Niet iedereen weet dat er bloemen zijn die je kunt eten. Het zijn er ook veel meer dan je eigenlijk denkt. Als je goed gaat zoeken zijn er heel veel eetbare bloemen.

Overigens is niet elke bloem lekker – dat is weer een heel ander verhaal. Als ik het hier over een eetbare bloem heb bedoel ik daar uiteraard een eetbare bloem mee die ook nog smakelijk (of neutraal maar zeer decoratief) is.

Waarom zou je bloemen eten?

Dus voor de smaak en/of voor het uiterlijk. Sommige bloemen geven heel veel smaak, van kruidig, of pittig radijsachtig, of geurig of zoet. Anderen smaken dusvrij neutraal, bijna wat “poederig” of “zacht” en zijn daardoor bijvoorbeeld geschikt als eetbare garnering bij salades, in dat geval is het uiterlijk veel belangrijker dan de smaak. Er zijn ook nog grotere maat bloemen die daardoor zeer geschikt zijn om te vullen.

Welk gedeelte van de bloem eet je?

Bedenk dat jonge bloemen (net uit knop of zelfs nog half in knop) het lekkerst smaken, Oudere bloemen kunnen bitter gaan smaken. Ook de bloembodem is vaak hard en bitter (maar dus niet altijd – denk aan de Artisjokbodem). Het hart van de bloem kan ook minder smakelijk zijn, en tot slot het vaak bijna witte gedeelte aan het begin van de bloem (maar ook weer niet altijd, hangt af van de bloem zelf).

Over het algemeen kun je stellen dat je van bloemen uit de Asteraceae/composietenfamilie (alle chrysanth-achtige bloemen) alleen de bloemblaadjes eet, zorg er daarbij voor dat je het witte gedeelte dat uit de bloembodem komt verwijderd is. Eetbare lipbloemen eet je vaak in geheel, met alleen het steeltje verwijderd. Zo heeft een aantal groepen een bepaalde eetvorm.

Waarschuwing:

Niet alle bloemen kun je eten! Sommige bloemen kunnen giftig zijn (denk aan Digitalis, Aconitum, Datura, etc.). Neem geen risico en eet geen bloemen als je niet heel zeker weet dat ze ook eetbaar is. Bedenk ook dat het niet vanzelfsprekend is dat er meerdere delen van dezelfde plant eetbaar zijn (ook is dat regelmatig wel zo). Voorbeeld; van de Lonicera zijn de bloemen eetbaar, de bessen zijn echter giftig. Hieronder geef ik een lange lijst van bloemen (met indien bekend wat meer informatie) die bewezen eetbaar en niet schadelijk zijn. Bedenk ook dat als je van nature gevoelig bent voor allergieën (hooikoorts, astma, etc.) de kans wat groter is dat je een reactie krijgt op het eten van bloemen, wees dan dus voorzichtig.

Wees dan toch ook gerust:

Het klinkt door bovenstaande bijna alsof het eten van bloemen nog wel een hachelijke zaak is. Dat is niet nou ook weer niet helemaal waar hoor, het overgrote gedeelte van de bloemen is niet ongezond (ook al zijn sommige soorten niet lekker). 1 regel is al handig om te weten: van alle keukenkruiden (basilicum, salie, selderij, venkel, etc. kun je de bloemen eten (ze smaken ongeveer hetzelfde als het blad maar dan iets zachter, zoeter of juist sterker).

Verder: het is net als bij bessen of paddenstoelen; houd je gewoon aan de soorten die bewezen eetbaar zijn om vooral symptomen als buikpijn, misselijkheid en diarree (maar soms erger) te voorkomen.

Min of meer giftige planten en dus niet eetbaar zijn:

• Aconitum
• Actaea (de vroegere Cimicifuga)
• Adonis
• Anemone
• Arisaema
• Aristolochia
• Arum
• Asclepias
• Atropa
• Azalea
• Buxus
• Calla
• Caltha palustris
• Canna
• Clematis
• Colchium
• Convallaria
• Datura
• Delphinium
• Digitalis
• Dolichos
• Euphorbia
• Gloriosa
• Hedera
• Helleborus
• Hyacinthus
• Hydrangea
• Ipomoea
• Iris
• Lantana
• Lathyrus
• Lobelia, vrijwel alle species
• Mirabilis
• Narcissus
• Nerium oleander
• Nicotiana tabacum
• Papaver
• Phytolacca
• Polygonatum
• Rhodondendron
• Ricinus
• Sanguinaria
• Solanum, vrijwel alle species
• Taxus
• Viburnum
• Vinca minor en major
• Wisteria

Eet van bovenstaande soorten dus vooral geen bloemen. Daarbij nog even de opmerking over de Solanum (waaronder bijvoorbeeld Tomaat en Aubergine vallen): alle delen van deze planten zijn lichtgiftig behalve de vruchten (gelukkig maar). En bij de aardappelen (Solanum tuberosum) zijn alle delen van de plant lichtgiftig behalve de knollen (die dan nog wel heel lichtgiftig zijn direct na de oogst en vlak onder de schil).

Zo, dan hebben we het negatieve gedeelte gelijk maar gehad en kunnen we het nu over het leuke van het eten van bloemen hebben.

In heel veel landen is het eten van bloemen vrij gewoon. In Nederland echter worden er heel weinig bloemen gegeten. Ook, of misschien wel ‘zelfs’ in restaurants kom je op het bord weinig bloemen tegen. Maar bedenk dan wel dat je eigenlijk al regelmatig bloemen eet; zowel bloemkool als broccoli zijn een soort van onvolgroeide bloemknoppen, en de Artisjok is een bloem waarvan de blaadjes en de bloembodem in de keuken gebruikt worden. Wist je trouwens dat je van de rabarber niet alleen de friszurige stelen kunt eten maar mocht de plant in bloei schieten, kun je bloemen ook eten (en die smaken dan een beetje naar bloemkool).

De bekendste eetbare bloemen zijn eigenlijk Tropaeolum (Oost-Indische Kers) en de Borago (Bernagie of Komkommerkruid). Maar zoals gezegd zijn er heel veel eetbare bloemen (zie de lijst hieronder).

Waar moet je op letten bij het gebruik van eetbare bloemen:

• Eet dus alleen de bloemen waarvan je zeker weet dat ze eetbaar en niet giftig zijn
• Eet geen bloemen uit boeketten, etc. Vaak zijn gekochte bloemen bespoten met bijvoorbeeld insecticiden. Eet ook geen bloemen uit de berm langs de weg, deze zijn vaak letterlijk vergeven van de autogassen. En sla vooral ook de bloemen maar over die in langs randen in parken bloeien (in het kader van plassende honden). Eet vooral onbespoten bloemen, uit eigen tuin, of de tuin van vrienden of familie (of eventueel uit een park waar je mag plukken (dat is zeker niet overal toegestaan of “gepast”) en waar geen gevaar voor schadelijke of vieze stoffen is).
• Pluk de bloemen bij voorkeur in de ochtend; na de dauw maar voor de zon erop schijnt.
• Bewaar ze dan in een papieren zakje in de lade van de koelkast
• Fris de bloemen voor de maaltijd weer op door ze een half uurtje in ijswater te leggen
• Maak ze daarna schoon: verwijder (afhankelijk van de soort) kroontje, bloembodem, het witte gedeelte van de bloemblaadjes, hartje, stamper, en de kelkbladeren (ook wel sepalen genoemd, dat zijn de bloemblaadjes onder de echte bloemblaadjes (die petalen worden genoemd). Van niet alle maar zeker wel van de Chrysanth-achtige soorten eet je dus alleen de petalen (de echte bloemblaadjes).
• Droog ze daarna heel voorzichtig op een stukje keukenpapier, dep ze voorzichtig wat droog en laat ze even nadrogen.

Naast op dezelfde dag van plukken als bloem te eten kun je er nog meer mee doen…..

Laat de bloemen volledig drogen: een aantal dagen, op keukenpapier, op een warme, luchtige plaats, niet in de zon (want dan verkleuren de bloemen), tot je de bloemen zou kunnen “verpulveren” (wat je uiteraard niet moet doen). Je kunt de volledig gedroogde bloemen dan in olie of azijn inleggen (smakelijk en ook nog eens mooi), of er een heerlijk geurige suiker van maken.

Doe eens 1 eetlepel volledig gedroogde lavendelbloempjes (van welke soort dan ook, alle lavendelsoorten zijn eetbaar, uiteraard wel allemaal weer net iets anders van smaak) in een pond kristalsuiker en laat dit minimaal een week of 4 staan voor gebruik, tot de smaken goed zijn ingetrokken. Bijna onbeperkt houdbaar en heerlijk om over desserts of bijvoorbeeld cake te strooien. Het is extra mooi als je kristalsuiker gebruikt die je zelf eerst met behulp vaneen vijzel of de keukenmachine nog iets fijner van korrel hebt gemaakt.

Ook erg lekker is suiker met rozenbloemblaadjes, suiker met viooltjes, en suiker met de bloempjes van Salvia elegans, een Salviaspecies met het aroma en smaak van ananas.

Handig, is een maceraat: doe verse bloemen in een sterke neutrale alcohol, zoals gin, wodka of jenever. Laat een aantal weken intrekken. De kleur trekt langzaam van de bloem in de alcohol zodat je een lichtgekleurde alcohol krijgt (afhankelijk van de soort). Onbeperkt houdbaar en heel gemakkelijk te gebruiken in warme gerechten (de alcohol vervliegt dan) of in koude (bedenk dan dat het gerecht wel wat alcohol bevat). Geschikt voor bijvoorbeeld rozen of viooltjes.

Dan is er nog siroop; breng daarvoor 250 cc water met 750 gram suiker aan de kook. Voeg de bloemen toe waarvan je siroop wilt maken en laat dit 10 minuten zachtjes koken. Zeef dan de siroop en doe ze in schone flessen, ongeveer 2 weken in de koelkast houdbaar. Erg geschikt voor bijvoorbeeld vlierbloesem, maar ook rozenblaadjes, Salvia, kruidenbloemen, etc.

Hier volgt dan de lijst met soorten waarvan de bloemen eetbaar en/of mooi en decoratief zijn. Van de soorten waarvan ik de smaak of andere bijzonderheden kon vinden, heb ik dat er uiteraard bijgeschreven.

Eetbare bloemen

Agastache: smaak: als het aroma; zachtzoet, anijsachtig, lekker in salades en bij fruit. Er zijn verschillende cultivars die allemaal een wat eigen smaak hebben (soms wat meer muntachtig, soms wat meer anijs, soms wat meer droppig).

Alcea rosea: smaak: poederig, neutraal, eet alleen de bloemblaadjes, zonder het witte gedeelte, in salades maar ook goed om te vullen.

Allium schoenoprasum (bieslook): smaak; lichte frisse uiensmaak, mooi in salades

Allium tuberosum (knoflookbieslook): smaak: lichte zachte knoflooksmaak, mooie witte bloempjes

Allium ursinum (daslook): smaak: duidelijke knoflooksmaak, mooie witte bloempjes

Aloysia triphylla (citroenverbena): smaak: citroenachtig fris

Anchusa azurea / capensis / officinalis: neutrale poederige smaak, mooi in salades door de blauwe bloempjes

Anethum graveolens (Dille): smaak; als Dilleblad, bloemschermen vaak gebruikt in zoetzure inmaak

Angelica archangelica: smaak: selderij-achtig

Anthriscus cerefolium (kervel)

Artemisisa dracunculus sativa (Dragon)

Antirrhinum majus: smaak: neutraal, iets bitter

Basilicum: als van het blad; zacht, zoetig warm, anijsachtig

Begonia tuberosa: smaak: fris, citroenachtig, knisperig, lekker in salades. Eet er niet heel veel van aangezien omdat ze een relatief hoog oxaalzuur bevat.

Bellis perennis: bijzonderheden: eet alleen de bloemblaadjes zonder wit, salades. Smaak: zacht, vrij neutraal, met een hint van munt.

Borago officinalis: bijzonderheden: eet de hele bloem maar zonder de stekelige kelkblaadjes, smaakt fris, naar komkommer, lekker in en op een salade. Ook is 1 blauwe bloem in een glas bubbelwijn (zoals cava, prosecco, etc.) erg feestelijk! Er bestaat ook een witbloeiende Cultivar die uiteraard ook eetbaar is.

Brassica nigra (zwarte Mosterd)

Calendula officinalis: smaak: kruidig, peperig. “Poor Man’s Saffran” wordt ze ook wel genoemd omdat ze haar kleur goed afgeeft. Gebruik alleen de bloemblaadjes zonder wit. Leuk is om goudsbloemblaadjes bijvoorbeeld mee te koken met aardappelen en er dan een feestelijke kruidige oranje aardappelpuree van te maken.

Cardamine pratensis

Carthamus tinctorius: bijzonderheden: neutraal en poederig in smaak. Wordt net als de Calendula “Poor Man’s Saffran” genoemd omdat je er gerechten mee kunt kleuren.

Centaurea cyanus: smaak: kruidig, lookachtig

Chrysanthemum coronarium / morifolium: smaak: eet alleen de bloemblaadjes zonder wit. Blancheer de bloemblaadjes enkele seconde en dan in ijswater, daarna in salades.

Cichorium intybus: smaak: iets bitter, fris (als de cichorei waar ze familie van is), lekker in salades

Citrus (de bloesem van limoen, sinaasappel, citroen en grapefruit)

Coriandrum sativum (Koriander): smaak: hetzelfde als het blad van koriander maar dan iets minder sterk. De zaden zijn trouwens ook eetbaar (Ketoembar)

Cosmos sulphureus (alleen de sulphureus is eetbaar en dus niet de bipinnatus!)

Cucurbita pepo (courgettebloem): smaak: zacht, zoet. Zowel de mannelijke als de vrouwelijke zijn eetbaar maar laat de vrouwelijke gewoon courgette worden. tenzij je een courgette met bloem eraan wilt bereiden)

Dianthus barbatus /caryophyllus: smaak: kruidig, pepperig, soms wat lookachtig

Eruca sativa (rucola)

Foeniculum vulgare (venkel)

Fuchsia x hybriden: smaak: friszurig (de bessen zijn overigens ook eetbaar). Verwijder voor consumptie wel de meeldraden en de bloembodem want die zijn niet lekker, eet dus vooral de bloemblaadjes

Galium odoratum

Gardenia jasminoides: smaak: zoet, zacht

Gladiolus: smaak: groenig, zachtfris

Helianthus annuus: smaak: groen, iets bitter. Eet de bloemblaadjes, verwijder wel het onderste (wittige) gedeelte. Je kunt de jonge knoppen koken als Artisjok. Ook de zaden zijn eetbaar.

Helichrysum angustifolium: als van het blad, geurt naar kerrie, smaakt ook licht naar kerrie (maar wordt meer gebruikt voor het aroma dan voor de echte smaak)

Hemerocallis: bijzonderheden: eet de hele bloem, in salades, heeft een fijne smaak en is lekker knapperig (eet geen bloemknoppen, die zijn bitter)

Hibiscus: smaak: friszurig

Hyssoppus officinalis (Hysop, foto)

Impatiens: smaak: neutraal, poederig

Inula helenium

Jasminus

Lamium album

Lavendula: smaak: kruidig, spaarzaam gebruiken in salades, erg mooi en lekker als garnering op een gerecht met varkensvlees of lamsvlees en in toetjes (denk aan lavendel-ijs)

Lonicera: smaak: “zoals ze ruikt”

Malus (appelbloesem): smaak: bloemig, zacht

Malva sylvestris: smaak: zoet, zacht, delicaat

Matricaria chamomilla/Matricaria recutita: smaak: zacht, mild, ook lekker in thee

Melissa officinalis

Mentha (alle soorten)

Monarda didyma en fistulosa: bijzonderheden: gedroogd in thee (Earl Grey) maar vers ook erg lekker in salades (alleen de bloemblaadjes)

Monarda citriodora: smaak: zachtkruidig, citrusachtig

Myrrhis odorata: (roomse kervel)

Nepeta catarica

Origanum majorana

Origanum vulgare

Osmanthus fragrans

Pelargonium: bijzonderheden: vooral de geurgeranium, afhankelijk van de geur (appel, sinaasappel, rozen, munt, etc.), in verschillende salades te gebruiken)

Phaseolus coccineus (Pronkboon): smaak: boonachtig, zoete nectar

Pimpinella anisum: smaak: anijsachtig, gebruik in salades

Primula veris / vulgaris: bijzonderheden: neutraal, iets zoetig, lekker en mooi in salades

Pulmonaria officinalis

Raphanus sativus (radijs): smaak: pittig, nootachtig, peperig

Rosa: bijzonderheden: alle soorten kunnen gegeten worden, zowel wild als gekweekt, al is er uiteraard wel smaak- en kwaliteitsverschil. Eet alleen de bloemblaadjes zonder het onderste “wit”. Smaak: zoet, aromatisch, delicaat. Hoe sterker de geur, des te sterker ook de smaak. In salades maar ook gesuikerd, rozensuiker, rozenolie, maceraat.

Rosmarinus: smaak: kruidig, warm, zoet

Salvia: smaak: kruidig, afhankelijk van de species. Voor salades en garni. De elegans geurt en smaakt bijzonder naar ananas, de microphylla, x jamensis en greggii zijn fruitig en mooi in salades.

Sambucus (vlierbes):     bijzonderheden: geurige bloesem, lekker in salades. Vooral niet wassen, dan gaat aroma verloren. Ze worden ook wel muggenwolkjes genoemd. Ook lekker in siroop en limonade.

Satureja hortensis / montana:

Sanguisorba minor: smaak: zachtfris, komkommerachtig

Sesbania

Sinapsis alba (gele Mosterd)

Syringa vulgaris: smaak: fris, limoen, bloemig

Tagetes lucida: smaak: kruidig, anijssmaak, voor salades en gerechten met varkensvlees. Ook lekker in thee.

Tagetes minuta: smaak: sterk, zeer kruidig, iets bitter, maar ook een sterke citrus/sinaasappel-smaak

Tagetes tenuifolia: smaak: kruidig, iets bitter

Tanacetum parthenium

Taraxacum officinale (Paardebloem): bijzonderheden: de jonge knoppen kun je in boter bakken, lijkt dan iets op champignons. Smaak van rauwe bloemen is iets bitter, lekker in pittige salades.

Thymus

Tilia cordata lindebloesem

Tragopogon porrifolius: bijzonderheden: bloemknoppen koken, afkoelen en in salades gebruiken, maar ook rauwe blaadjes (zonder wit) in salades

Trifolium pratense:

Tropaeolum: smaak: pittig, radijsachtig, lekker in salades, de hele bloem of de blaadjes. Ook erg lekker met guacamole geserveerd.

Tulbaghia violacea:  smaak: zeer milde knoflooksmaak, mooi in salades

Verbascum thapsus

Viola cornuta: smaak: neutraal, iets zoet

Viola odorata: maak: zacht, iets zoet, voor salades maar ook in suiker, essence, gesuikerd, desserts

Viola tricolor: smaak: zacht, neutraal

Viola x wittrockiana

Yucca filimentosa: smaak: fris, knapperig, lekker in salades. Eet alleen de petalen (bovenste bloemblaadjes), de overige delen van de bloem bevat saponinen (en dat is bitter).

Ik ben vast nog wel iets vergeten, zeker in de groep tuinkruiden. Bedenk dat je van alle gangbare tuinkruiden de bloemen kunt eten.

Zoals bij elke soort al beschreven zie je vaak dat bloemen geschikt zijn als eetbare garnering, mooi en lekker in salades, etc. Om toch een idee te geven wat je nog meer kunt doen met bloemen in de keuken nog 3 kleine receptjes:

Gegrilde zalm met een Tropaeolum-vinaigrette:

Ingrediënten (4 personen):

• 0,75 deciliter witte wijnazijn
• 1 gesnipperd sjalotje
• 1 eetlepel honing
• zout, peper
• 1 deciliter olijfolie
• 1 eetlepel dragon
• 1 eetlepel bieslook
• 125 gram Tropaolumbloemen (foto)
• 4 zalmfilets

Meng azijn met sjalotje, honing, zout en pepers en klop er de olijfolie door tot er een mooi gebonden dressing ontstaat. Grill ondertussen de zalmfilets zoals je dat gebruikelijk doet (onder de grill of bijvoorbeeld 20 minuten in de oven – afhankelijk van de dikte, of op de grillplaat). Snijd ondertussen de dragon en bieslook klein en meng het door de dressing. Hak 100 van de 125 gram Tropaeolumbloemen grof en meng dit op het laatste moment door de dressing (leuk is het als je wat gele, oranje, rode kleuren mengt). Doe de zalmfilets op de borden, schep er wat dressing over en garneer tenslotte met de hele bloemen die je nog over hebt. Lekker met een frisse salade en gebakken aardappeltjes met rozemarijn en zeezout.

Gesuikerde bloemen:

Ingrediënten:

• 1 eiwit (het eidooier wordt niet gebruikt)
• 200 gram fijne kristalsuiker
• bloemen, afhankelijk van de soort, heel of alleen de petalen

Was de bloemen voorzichtig of “stof ze voorzichtig af”. Laat ze op keukenpapier goed drogen. Roer met een garde het eiwit zo los dat ze niet meer “aan elkaar hangt”, maar ook nog niet helemaal stijf geslagen is. Maak met een vijzel of keukenmachine de kristalsuiker wat fijner dan ze is (staat mooier). Gebruik een nieuw klein verfkwastje en bestrijk daarmee met het losgeslagen eiwit (niet te dik!) de bloemen. Doop de bloemen daarna in de zeer fijne kristalsuiker en laat drogen op keukenpapier. Beetje priegelwerk maar geweldig mooi! Zeker rozenbloemblaadjes zijn hiervoor geschikt, maar ook viooltjes, en andere neutraal, zacht of iets zoet smakende bloemen zijn geschikt. De bloemen krijgen na het “kristalliseren” een mooi “frostachtig” effect waar je de eigen kleur nog wel doorheen ziet. Prachtig bij desserts, cake, etc.! Ze zijn, na het goed drogen, ook wel wat langer houdbaar, in de koelkast soms wel een paar dagen (hangt af van de soort bloemen)

Lavendellimonade

Ingrediënten:

• 1 eetlepel lavendelbloemen
• 200 cc kokend water
• 1,5 liter goede kwaliteit sap of limonade
• limoenplakjes
• wat extra lavendelbloempjes

Giet het kokende water op de bloemen en laat 10 minuten staan. Zeef dan het water en laat het goed afkoelen. Meng het water door het sap of de limonade. Laat het in de koelkast door en door kloud worden. Schenk het in glazen of een mooie karaf, doe er ijsblokjes bij, wat limoenschijfjes en tot slot wat lavendelbloempjes ter garnering.

Andere erg leuke recepten met bloemen vind je bijvoorbeeld op Homecooking. Of google op de Engelse term ‘Edible Flowers’ (want dan vind je veel meer pagina’s dan wanneer je in het Nederlands zoekt).

Nog 1 voorbeeld (en zo gemakkelijk):

Rooster wat boterhammen zonder korst of neem eventueel goede kwaliteit crackers. Meng een kuipje verse roomkaas of Philadelphia of zoiets met 1 eetlepels verse fijngesneden kruiden (bieslook, peterselie, kervel bijvoorbeeld, maar maak zelf vooral een lekkere mix van soorten). Smeer dit op de geroosterde boterhammen of crackers.

Leg op elke boterham/cracker wat kleine blaadjes van de kruiden die je hebt gebruikt, en daarnaast een schone eetbare bloem. Zeer geschikt (door hun pittige smaak) zijn Tropaeolum, maar ook mosterdbloemen, rucolabloempjes, radijsbloemen, borage (lekker fris), etc.