Stevia

De Stevia is een subtropische en dus niet winterharde vaste plant, in Nederland prima als éénjarige te telen, maar ook als kuipplant binnenshuis over te houden.

Het eetbare gedeelte is het blad: het is 10 x zo zoet als suiker (en dat is het echt!). Bij het kauwen op de blaadjes proef je eerst wat van het heel zacht behaarde blad, en daarna een zeer zoete smaak (zoals je dat ook proeft in bijvoorbeeld aspartaam en andere zoetstoffen, zoeter dan suiker dus). Stevia is een natuurlijk middel en levert geen calorieën en dat maakt deze plant erg gewild. Ik heb haar al een paar jaar en gebruik de blaadjes, zowel vers als gedroogd, in drankjes, thee, toetjes, lekkere garnering op fruitsalade, etc.

Tot 2010 mochten zoetstoffen die gemaakt waren van Stevia in Nederland niet worden verkocht omdat er nog niet genoeg wetenschappelijk onderzoek was gedaan naar eventuele bijwerkingen (die onderzoeken zijn overigens wel in bijvoorbeeld Japan gedaan en daar is Stevia als ongevaarlijk beoordeeld en is het al sinds de jaren 70(!) in de handel).

Sinds 2010 is echter nu ook in Nederland de verkoop van Stevia in producten toegestaan (als bijvoorbeeld “zoetjes’). En dat opent uiteraard ook deuren voor de plant Stevia; ik zag haar in maart 2010 voor het eerst, in een tuincentrum, stond er een plantje gewoon tussen de bieslook, basilicum, en kervel, voor dezelfde prijs als de andere kruiden. In het voorjaar van 2013 zag ik haar ook gewoon bij Intratuin en andere grotere tuincentra. En ik zie er ook regelmatig zoetstoffen van, van druppels tot poeder, etc.

Plant

Stevia maakt middelgroot blad dat dus zeer zoet van smaak is. Er is maar 1 soort, geen andere kleurtjes of Cultivars, alleen de botanische soort. Uiteindelijk gaat de plant ook nog bloeien (maar dat doet ze pas in het late najaar, wanneer de dagen korter worden). Ik heb zelf een plant in een pot; in de zomer staat ze buiten (zonnig en beschut), in de winter overwinter ik haar in de koude kas (met jute en plastic om de pot heen bevriezen alleen de bovengrondse delen).

De wortelstok overleeft zo al een paar winters. Begin april verwijder ik jute en plastic, geef ik water en voeding en gaat de plant weer uitlopen. In mei zet ik de plant in pot dan weer buiten. In een garage of schuur of op zolder overwinteren kan dus ook prima, als het er maar niet, of hooguit licht kan vriezen (want ze kan wel een paar graden vorst verdragen hoor).

Zelf zaden oogsten van Stevia is me tot nu toe nog nooit gelukt. De plant gaat pas bloeien wanneer de dagen korter worden (oktober). Wanneer de planten aan het einde van de bloei zijn (in november) is het ondertussen al zo koud dat de planten hier nog nooit zaden hebben kunnen maken maar tegen die tijd langzaam in elkaar zakken voor de winterrust.

Steviaplanten worden uiteindelijk zo’n 70-100 centimeter groot, afhankelijk van de omstandigheden (warmte) die je haar kunt bieden. Hier in pot blijft ze wat kleiner (60 centimeter). In een vroeg stadium toppen helpt de plant uiteraard om meer vertakkingen te maken en zo een vollere plant te worden.

Bodem en bemesten

Stevia is een bladplant en bladplanten houden over het algemeen van een goede bemesting. Ze moet relatief veel blad maken en daarvoor is stikstof nodig. Naast een goede basisbemesting (spit voor de vollegrondsteelt wat oude stalmest of compost onder in het voorjaar), is een extra gift van bijvoorbeeld wat koemestkorrels wenselijk. Als je de Stevia in pot hebt kan het handiger zijn om een “potplantenmest voor groene planten” te geven. Je hebt die in verschillende vormen; soms in korrelvorm, soms vloeibaar, er zijn kunstmestvormen maar ook organische meststoffen. Vaak moet je dat soort meststoffen per schepje of dopje in water oplossen en eens per 2 of 4 weken in het gietwater geven (lees de gebruiksaanwijzing op de verpakking want de dosering verschilt per merk).

Opkweken

Stevia heeft een vrij lange aanloop nodig. Zaai haar vroeg in het voorjaar, liefst in februari, bij minimaal 20 graden, de kiemduur bedraagt dan 2 tot 4 weken. Houd de zaailingen ook na het kiemen lekker warm en zo licht mogelijk (in een zonnig en warm raamkozijn op het Zuiden). De zaailingen groeien de eerste 3 tot 4 weken langzaam maar eenmaal op gang en voldoende daglichturen gaat ze steeds sneller groeien.

Planten

Plant de planten niet uit voor 12 mei (IJsheiligen) en kies het warmste en meest beschutte plekje, het hoeft niet perse het zonnigste plekje te zijn want Stevia groeit ook prima in de halfschaduw. Hier staat ze meestal achter de koude kas (met de warmte van de kas in de rug, een beetje beschut tegen de zilte westenwind, van vanaf 2 uur in de middag zon, tot die ondergaat, en dat lijkt hier in ieder geval een ideale plaats voor haar.

Als je de Stevia in de volle grond wilt planten: warm dan de grond van te voren wat op door een week of 3 voor het planten zwart plastic over de grond te spannen. De zaailingen mogen natuurlijk ook in een kas worden uitgeplant, daar doet de Stevia het in ieder geval heel goed. En ze is dus ook nog een leuke potplant voor op een warm terras (voordeel daarvan is dat je haar snel naar het warmste plekje kunt verhuizen en naar binnen kunt halen of beschut kunt zetten bij storm of kou).

Teeltzorgen

Top de planten na een centimeter of 25, dat zorgt voor de maak van veel zijscheuten = een grotere opbrengst aan blaadjes en het maakt de plant wat voller. Pluk regelmatig de verse blaadjes zodat ze weer nieuwe blaadjes kan maken. Vanaf oktober gaat de plant bloeien met heel kleine witte bloempjes, maar ook dan kun je de blaadjes nog steeds oogsten. Als je de plant niet over wilt houden als kuipplant zal ze ergens in de late herfst, wanneer de eerste koude nachten komen, langzaam ineen zakken, maar tot die dag kun je blaadjes blijven plukken.

Oogst en bewaren

De blaadjes blijven helaas niet heel lang goed, maar in een doosje of in een keukenpapier gerold kan ze in ieder geval wel 1 of 2 dagen in de koelkast houdbaar blijven. Pluk ze in ieder geval zo laat mogelijk en je kunt de blaadjes ook nog wel opfrissen door ze een kwartiertje in wat ijskoud water te leggen.

Voor de langere termijn: je kunt de blaadjes invriezen, slecht voor de structuur maar de smaak blijft even zoet. En gedroogd blijven de blaadjes heel lang houdbaar (en ook weer even zoet). In de lucht drogen gaat niet zo goed omdat het blad veel vocht bevat, maar in een droogapparaat gaat het prima. Ook in een oven: op 60 graden (de deur op een kier houden zodat de vochtige lucht weg kan) kun je de blaadjes op een open rooster leggen en dan een uur of 4 laten drogen. Daarna enige dagen na laten drogen (tot ze knisperend droog zijn) op een goed geventileerde plaats (maar niet in de zon want dan verkleurt het blad!). De gedroogde blaadjes zijn (donker, droog en bij kamertemperatuur bewaard) ongeveer een jaar houdbaar. Je kunt ze verkruimelen en dan in desserts of taart verwerken, maar ook 1 of meer gedroogde hele blaadjes in een pot thee doen.

Zaadteelt

Stevia kruist niet met andere planten. Helaas is het groeiseizoen in ons land te kort om in een normale zomer zelf zaden te kunnen oogsten. Als kuipplant overgehouden, extra vroeg gezaaid of een bijzonder warme lange zomer kun je wel proberen zaden oogsten, maar daarvoor zul je de planten dus direct na de bloei naar binnen moeten halen zodat eventuele zaden binnen kunnen rijpen (buiten is het dan al te koud geworden). Je oogst ze heel gemakkelijk door de uitgebloeide bloempjes aan de plant te laten drogen en de “parapluutjes” te oogsten wanneer ze helemaal droog en rijp zijn. Laat ze dan nog een paar dagen nadrogen. De zaden zouden slechts kort kiemkrachtig blijven (enkele maanden) maar ik heb zelf zaden van 3 jaar oud gezaaid en ook die kiemden hier nog redelijk goed.

Extra tip:

Zoals gezegd, ik heb zelf geen zaden, maar onder andere onderstaande zaadhandels verkopen zaden van de Stevia rebaudiana (soms onder de naam de naam Stevia, soms onder de naam Honingkruid):

• De Nieuwe Tuin
• Tabernal Zaden
• Het Vlaams Zaadhuis
• 123-zaden
• Zaadhandelvanderwal.nl

Bedenk dat het zaaien voor onervaren telers niet echt heel erg makkelijk is (de zaden zijn duur en weinig zaden per zakje, de kieming vaak onregelmatig), terwijl je tegenwoordig heel gemakkelijk stekken van kunt kopen (ik kocht in voorjaar 2013 een goede stek in 9 centimeter pot bij Intratuin voor nog geen 2 euro). Ervaren telers zou ik dus van harte zaaien kunnen aanraden (omdat je voor iets meer geld wel meerdere zaailingen op kunt kweken), niet ervaren zaaiers kan ik van aanraden een plantje bij een goed tuincentrum te kopen, dan ben je in het eerste jaar al verzekerd van een goede oogst.