Plantennamen

Ook wel “Nomenclatuur” genoemd.

Alleen de naam is al moeilijk 🙂

De meeste mensen hebben geen idee wat de naam van een plant of bloem betekent. En dat is ook niet nodig, wat mooi is, is mooi, en dan is het helemaal niet noodzakelijk om dan te weten waarom een plant heet zoals hij heet.

Op de foto zie je Coleus scutellarioïdes Palissandra, Coleus is de geslachtsnaam, scutellarioïdes ken ik zelf niet maar zou best eens kunnen verwijzen naar ‘lijkt op Scutellaria’, want zowel de vorm van lipbloempjes als de vorm van het blad lijkt daar inderdaad wel iets op, en Palissander is een zeer donkere houtsoort. Mooi!

Maar toch is het soms wel grappig en interessant, en ook wel nuttig om er iets van te weten; voor als je nog eens verder wilt kijken wat je mooi, handig of passend in je tuin vindt. Uit de namen kun je al informatie halen. Vooral de soortnaam (het woord achter de geslachtsnaam) kunnen informatie geven over de plant.

Ik ging er altijd vanuit dat de namen van planten Latijnse namen waren. Ik hoorde echter van iemand dat er ook Grieks in sommige namen zit, sommige namen schijnen zelfs een mengelmoes van Latijn en Grieks te zijn. Geen idee hoe dat zo is gekomen; ik weet wel dat Carolus Linnaeus (een Zweedse arts/bioloog) in de 18e eeuw het eerst een wetenschappelijk boek heeft geschreven waarin planten hun namen kregen (de botanische nomenclatuur). Dat boek, en zijn boeken daarna zijn de oorsprong van de namen die planten nu nog hebben (en nieuwe soorten die benoemd worden, worden ook weer op die manier herleid en benoemd).

Dat gaat niet altijd zonder slag of stoot. En het is mooi dat er aan die al gegeven namen niet getornd kan worden zonder regels, anders werd het een rommeltje in plantenland. Ik heb jarenlang de Cimicifuga gekend als Cimicifuga, maar nu wordt ze officieel Actaea genoemd. Geen idee waarom maar er zal een heel wat aan vooraf zijn gegaan voor die naamsverandering doorgevoerd mocht worden. Voor mij is de Capsicum chinense 1 van de bekendste ‘fouten’; door iemand is ooit die naam gegeven – chinense betekent ‘afkomstig uit China’ en het is al lang duidelijk dat de Capsicum chinense helemaal niet uit China afkomstig is maar uit Zuid-Amerika 🙂

Latijn (met blijkbaar iets van Grieks erin) is een erg moeilijke taal. Zou je zeggen, dan……. Zelf vind ik het uiteindelijk wel meevallen, simpelweg omdat je er al veel van gebruikt, zonder dat je je daar nou erg van bewust bent. Even voor alle duidelijkheid; verder dan 2 jaar Latijn op de middelbare school ben ik niet gekomen hoor, maar de taal boeit me wel erg. Latijn is erg herkenbaar, zeker als je eenmaal weet wat uit het Latijn komt (en dat is erg veel!!). En na de middelbare school de gezondheidszorg ingegaan. En wat kom je dan als verpleegkundige tegen?; juist, Latijn. En weer wel leuk om te leren dat alle woorden redelijk in- en uit elkaar te zetten zijn.

Voorbeeld:

Alles wat op itis eindigt, is een ontsteking. En alle woorden met tomie heeft met “verwijderen” te maken:

• Chole = gal
• Cyste = een bal of zak
• itis duidt op een ontsteking
• Dus wat is dan een cholecystitis? Een ontsteking aan de galblaas

Wat is een cholecystectomie? Het operatief verwijderen van de galblaas. En dat klonk erg ingewikkeld, maar valt toch wel mee als je eenmaal weet uit welke delen een woord bestaat, en wat die delen van woorden dan betekenen.

 

Op de foto zie je Lagurus ovatus Bunny Tails. Lagurus is de geslachtsnaam, ovatus betekent ‘ovaal/eirond’. En je kunt aan de zijdezachte ovale aartjes zien (en waarschijnlijk nog beter voelen) dat een Konijnestaartje of Hazestaartje wel een goede Cultivar-naam voor haar is.

Nog een voorbeeld van hoe een plantennaam werkt: Cosmos atrosanguineum:

Cosmos is weinig aan te doen, dat is nou eenmaal een gegeven naam. Die moet je gewoon leren. Vaak zijn het namen die door ontdekkers van planten aan die planten zijn gegeven. Of worden die planten later door wetenschappers vernoemd naar de ontdekker van een plant. Voorbeeld: Lonicera is naar Johan Lonitzer, de ontdekker van de Lonicera genoemd. Maar vaak worden er ook door ontdekkers zelf namen aan planten gegeven, en wat is dan mooier om je kind of vrouw te vernoemen: daar komen dus de namen als Daphne, Erica, etc. vandaan.

Hoe dan ook, daar doe je niet veel aan, die zul je gewoon moeten leren, en dat leer je vanzelf met de tijd, hoewel ik er ondertussen wel achter ben dat er wel heel veel geslachtsnamen bestaan. En dus heb ik het uit mijn hoofd gezet om Nederlandse benamingen te leren. Soms is dat wel eens jammer, want ik ben erg trots op onze Nederlandse taal, maar uiteindelijk past er maar een bepaalde hoeveelheid informatie in je hoofd, en dan moet je keuzes maken. Want de mogelijkheid om informatie op te slaan in je hoofd wordt met de jaren alleen maar minder, dus spring zuinig om met de ruimte daarbinnen 🙂

En dus leer ik alleen nog maar de Latijnse benamigen (soms ook Griekse trouwens) van planten. En dat is prima, want Latijn is een wereldwijde wetenschappelijk taal. Zoek maar op Google naar het Nederlandse woord Sleutelbloem: bijna 30.000 hits en dat is erg veel. Maar nu de Latijnse benaming van sleutelbloem: Primula: nu zijn het er ineens 1.870.000. Dat is wel iets meer. En dan hebben we het over een zeer bekende plant, waar je in het Nederlands meer dan voldoende informatie over kunt vinden.

Maar wat is de Nederlandse benaming van Astrantia (10 keer zoveel “hits” op Astrantia dan op de Nederlandse naam “Zeeuws Knoopje). En sommige Latijnse namen hebben niet eens een Nederlandse naam, of een zeer onbekende. Hoe heet Strobilanthes in het Nederlands, of Lepechinia, of Eustachys? Oftewel, in het kader van zoeken naar informatie, en dan ook nog in alle landen, is Latijn een veel makkelijkere manier om aan veel informatie te komen.

Goed, nu terug naar de Cosmos atrosanguineum. Cosmos moet je dus gewoon onthouden. Maar wat betekent atrosanguineum?

atro betekent zwart en sanguineum betekent rood. Dus atrosanguineum betekent zwartrood = heel donkerrood.

En niet alleen Cosmos heeft een atrosanguineum kleur; er zijn heel veel donkerrode bloemen. Dus elke keer als je één van deze twee woorden óf de samenvoeging van de twee woorden tegen komt weet je dat het om zwart, rood of donkerrood gaat. Handig.

Tot slot de Cultivar; hoogstwaarschijnlijk ook weer gewoon uit je hoofd leren omdat er vaak een naam aan wordt gegeven door de kweker die deze cultivar als eerste heeft gekweekt. En dat kan van alles zijn, maar heel vaak is het toch ook gericht op een uiterlijke vorm van plant.

Voorbeeld:

Trollius chinensis Golden Queen

Geslachtsnaam: Trollius. Helaas, moet je die gewoon uit je hoofd leren. Ik weet niet of het een verzonnen of vernoemde naam is.

Soortnaam: chinensis. chinensis betekent “oorspronkelijk uit China afkomstig”.

Cultivar: Golden Queen

Dus gaat het hier om een plant of bloem die oorspronkelijk uit China afkomstig is, goudgeel is (Golden) en de kweker vond blijkbaar dat de bloem een nogal koninklijke uitstraling had, vandaar de naam Golden Queen.

Ik hoop dat ik een klein beetje duidelijk heb kunnen maken hoe de naamgeving van een plant in elkaar zit. En misschien vind je het nog wel leuk om even via de link onderaan  te kijken in de (lange) lijst met soortnamen en hun betekenis. Heus, je kunt er veel informatie uithalen!

En ik vond het zelf ook wel leuk om de soortnamen bij elkaar te zoeken, ik ben zelf zo nog namen en betekenissen ervan tegengekomen die ik nog niet kende, maar wel erg herkenbaar vond toen ik ze eenmaal in verband bracht met planten die in mijn tuin staan. En gewoon leuk om te weten waarom een plant een bepaalde naam heeft. Oh, het is makkelijk te begrijpen waarom Fargesia nitida zo heet als je weet dat nitida glanzend betekent en je in je eigen tuin kunt zien hoe glanzend het blad van deze Bamboe is (niet lang meer want ze zijn in grote getalen aan het bloeien geslagen en zullen dan spoedig sterven).

Op de foto zie je Brunnera macrophylla Variegata. heel logisch; Brunnera is de geslachtsnaam, macrophylla betekent dat ze grootbladig is, en dat klopt. En Variegata duidt op bont blad, klopt ook.

Tot slot; Latijn is de taal van de vele naamvallen. In de lijst met namen hieronder heb ik over het algemeen de vrouwelijke vervoeging gebruikt (zoals alba, microphylla, superba, coccinea, etc.), maar let er dus bij het gebruik van de lijst op dat er ook mannelijke vervoegingen mogelijk zijn. Dus alba kan ook album zijn, of albus, grandiflroa kan grandiflorus of grandiflorum zijn, etc. Over het algemeen kun je stellen dat het einde van de naam vaak bepaalt welke vervoeging er achter komt (maar dus niet altijd!). Voorbeeld: Salvia microphylla (Salvia met kleine bladeren). De SalviA eindigt op A, dus microphyllA ook. Mannelijke en onzijdige woorden eindigen vaak (maar dus ook weer niet altijd) op UM of US. Voorbeelden:

• Althaea cannabina (vrouwelijk)
• Campanula lactiflora (vrouwelijk)
• Dictamnus albus (mannelijk)
• Echinacea purpurea (vrouwelijk)
• Tropaeolum speciosum (mannelijk)
• etc.

Vreemd dat het dan Ballota pseudodictamnus is, en Dierama pulcherrimum, etc. 🙂 Geen idee waarom, er zullen zo redenen voor zijn. En er zijn ook nog namen als Digitalis, mannelijk of vrouwelijk?

Hoe dan ook, bedenk dat het woord achter een naam niet alleen alba, maar ook albus of album kan zijn, het belangrijkste is dat de betekenis helemaal hetzelfde is (in dit geval “wit”).

En hier vind je dan de lijst met betekenissen van woorden, misschien herken je er namen van de planten uit je eigen tuin in….. De lijst, onderverdeeld in een aantal groepen en op alfabetische volgorde, om het zoeken te vergemakkelijken.