Salvia stekken

Salvia’s stekken heel gemakkelijk. Ongetwijfeld niet alle Salvia’s, het plantengeslacht Salvia is enorm groot en bevat meer dan 1000 soorten heesters, vaste planten en eenjarige bloemen. Maar ik heb zelf bijvoorbeeld in de afgelopen jaren Salvia microphylla gestekt, en Salvia x jamensis, Salvia Amistad, Salvia coahuilensis, Salvia officinalis, Salvia Amante, Salvia guaranitica Black & Blue en Salvia involucrata. En zoals ik Salvia’s stek, probeer ik ook vaak andere planten met ongeveer dezelfde eigenschappen (dus groene makkelijke groeiende stelen) te stekken.

De stekken die ik neem zijn van verse groene plantdelen (en dus niet van de meer houtige delen onderin de plant of halfheester). Ik zoek er een paar stelen van die op dat moment geen bloemen hebben gedragen (want die stelen zijn enigszins uitgeput), of die nu bloeien (want die stelen gebruiken hun energie voor die bloei), of die een bloemknop hebben (al is dat van de 3 de minst bezwaarlijke want er is nog weinig ‘verspilde energie). De lengte van de stelen doet er op dat moment nog niet toe, als een steel lang is kun je bijvoorbeeld wel 2 of 3 stekken uit 1 steel halen.

Dan nog even over wanneer je stekt: wanneer de planten in hun volle kracht zijn en de sapstroom sterk is. Ook buiten die periode kun je stekken maar zul je wat meer stekken moeten nemen dan je nodig hebt (want waarschijnlijk zullen niet alle stekken het dan overleven). De beste periode is wat later in het voorjaar, wanneer de sapstroom het sterkst is, de planten nog gezond en groeikrachtig, en er voldoende groei is, voor nieuwe planten (voor jezelf of om weg te geven). Maar je kunt ook nog in de zomer of nazomer stekken, bijvoorbeeld de minder winterharde soorten waarvan je niet zeker durft te zeggen dat ze de winter overleven (dus als een soort van back-up). Deze stekken wortelen voor of in de herfst en kun je bijvoorbeeld makkelijk in huis overwinteren.

Over de benodigdheden: naast uiteraard potjes, een mesje en een gieter water is het belangrijk om na te denken over de grond waarin je stekt: die mag niet te vast en nat zijn (maar ook nooit droog!). Je kunt er speciale zaai- en stekgrond voor kopen, of het zelf samenstellen. Een luchtig mengsel maak ik zelf van 5 delen potgrond en 1 deel brekerzand. Bij soorten die van een extra luchtige grond houden (zoals mediterrane kruiden) meng ik er vaak ook nog wat perliet door.

STEKPOEDER

Dan is er nog stekpoeder. Stekpoeder bestaat uit talkpoeder en planthormonen die voor een snellere/betere groei van nieuwe wortels zorgt en schimmelinfecties tegengaat. Je kunt ook stekken zonder stekpoeder. De meeste stekpoeders zijn synthetisch gemaakt maar ondertussen zijn er ook wat biologische varianten (googel dan even op ‘biologisch stekpoeder’ of op ‘biologische wortelstimulator’. En je vindt op internet ook een aantal ‘natuurlijke vervangers’ voor stekpoeder. Een voorbeeld daarvan is wilgenwater (waarbij je een fijngesnipperde tak met bladeren van een wilg een week laat trekken in een liter water). De planthormonen die na het trekken en zeven in het water zitten zouden ook helpen bij het wortelen (door de stek in het wilgenwater te dopen voor je die in het potgrondmengsel steekt). Je kunt in de periode daarna ook af en toe nog een slokje van het water geven.

Op internet vind je nog een optie: de stek in honing dopen, zoals je op deze foto ziet:

Daar kan ik kort over zijn, ik zou het niet doen. Ik heb zelf een paar jaar geleden een test gedaan en 15 Salvia microphylla planten gestekt. Op dezelfde dag, onder dezelfde omstandigheden:

De 5 stekken met stekpoeder overleefden het allemaal. Van de 5 stekken zonder hulp overleefden 4 het (ook niet slecht, lijkt me). En tot slot overleefden van de 5 stekken die ik in honing doopte er uiteindelijk slechts 2. Bij die laatste groep kon ik duidelijk zien dat de steel na verloop van tijd langzaam bruin werd en verdorde (misschien kan een stek geen water opnemen door het laagje honing, dacht ik toen). Ik weet het niet zeker, ik weet alleen dat het hier geen succes was en dat ik dan nog beter zonder iets kan stekken dan met honing.

Ik wil het wilgenwater zeker ook eens proberen maar in 2021 ga ik eerst eens een testje doen met zeewiermeel (want ook daarin zitten plantenhormonen en het levert wat fosfor (en dat is altijd goed voor de ontwikkeling van jonge wortels). Ik hoop daar in de loop van 2021 iets over te kunnen melden.

En tot slot: neem sowieso altijd iets meer stekken dan je nodig hebt (of je nu wel of niet iets als stekpoeder of wilgenwater gebruikt). Ook in het meest gunstige geval kun je er vanuit gaan dat 1 of enkele van het aantal stekken dat je neemt het uiteindelijk niet overleeft (mede afhankelijk van de gezondheid van de plant, het weer, de kwaliteit van de potgrond, etc, etc.

HET STEKKEN

Ik schreef al eerder over het stekken van rozen, en over het stekken van citroenverbena (dat enigszins vergelijkbaar is met het stekken van Salvia’s).

Het allerbelangrijkst is dat je alles van te voren klaar zet. Bedenk dat als je een steel van een plant knipt, deze direct begint met dood gaan want je onderbreekt de doorvoer van voedingsstoffen, etc. maar vooral van vocht (en misschien kun je, als je dat net als ik handig vindt, dat heel in de verte enigszins vergelijken met het ademhalen van een mens). Het levert de steel veel stress op, en elke minuut langer wachten met stekken verkleint de kans op succes. Om die reden zet je alvast potjes klaar en vul je die met het potgrondmengsel. Prik er met je vinger alvast een smal maar diep gat in, zo kun je later de stek gemakkelijk in het gat laten zakken. Zet een gieter met water klaar, en uiteraard een schoon en scherp mesje. En het stekpoeder als je dat wilt gebruiken. Als je kleine stelen afknipt kun je die in een afgesloten plastic zakje doen voor je kunt stekken (er is dan minder verdamping en dus minder stress). Zelf vind ik het prettiger om een gieter of emmertje met water te vullen waar ik de stelen, direct na het afknippen, in kan zetten (dat doe ik trouwens ook als ik bloemen voor in een vaas pluk, het zorgt ervoor dat bloemen zeker 2 tot 3 dagen langer mooi in een vaas blijven dan wanneer ik bloemstelen afknip, er enkele minuten mee loop en ze dan pas in een vaas met water zet).

Ik leg de steel vervolgens plat op het werkblad. Ik verwijder bij Salvia microphylla vrijwel altijd de top zodat de zijscheuten worden gestimuleerd om uit te lopen en de plant dus vertakt. Ik doe dat niet als een steel geen duidelijke top heeft, en natuurlijk bij soorten die vanuit de top verder groeien. Als er een bloemknop is verwijder ik die ook (want de stek moet zich concentreren op het maken van worteltjes en heeft niet genoeg energie om ook nog te gaan bloeien om wel of geen zaden te maken).

Op de foto hieronder zie je bovenkant van de steel zoals ik die afsneed (van Salvia Amistad):

Er is geen duidelijke top, waarschijnlijk omdat ze zich op de plaats van de bloemknop toch al zou gaan vertakken) dus die kan/hoef ik ook niet weg te snijden. Ik heb alleen met een scherp mesjes de bloemknop zo dicht mogelijk bij de steel afgesneden.

Dan de onderkant van de stek. Ik wil dat de stek ongeveer 10 tot 20 centimeter lang is. Ze gaat nog zo’n 4 tot 5 centimeter onder de grond en dan houd ik dus boven de grond nog zo’n 5 tot 15 centimeter steel over. Als het gedeelte boven de grond langer is zorgt het vaak voor meer verdamping van grotere bladeren, de stekken kunnen makkelijker omvallen, de wind kan ervoor zorgen dat de stek wat beweegt waardoor heel kleine worteltjes onder de grond af kunnen breken, etc.. Als je een lange steel hebt kun je dus soms meerdere stekken van 1 steel nemen, zo lang er in ieder geval 1 bladknop is (maar het liefst 2 want dan kom je aan ongeveer de lengte van 5 tot 15 centimeter).

Dit is de onderkant van de steel. Voor wie nog nooit heeft gestekt: de bladknop is het verdikte paarsige gedeelte waar je nieuwe bladeren ziet. En belangrijker nog: je ziet dat daar ook een zijscheut wordt gevormd. Het is dus een sterk gedeelte van de steel, van daaruit gebeurt er heel veel. Want nu is het de bedoeling dat ze vanuit dat punt worteltjes gaat maken.

Ik snijd met een mesje schuin onder de knop. En ik verwijder die onderste bladeren en zijscheut (want dat gedeelte komt onder de grond). Zie ook de foto bovenaan deze pagina. En in close-up ziet dat er zo uit:

Het schuin snijden heeft als voordeel dat je een groter snijvlak hebt, er is dus meer kans dat er op dit aantal vierkante millimeters wat worteltjes groeien dan wanneer je de steel recht afsnijdt (en daardoor een minder aantal vierkante millimeters hebt).

En dit is dan de stek. Zoals gezegd doe je dit snel, terwijl de steel nog vochtig is, en je gebruikt er natuurlijk een schoon en zo scherp mogelijk mesje voor. Als je stekpoeder, of wilgenwater of wat dan ook gebruikt kun je de stek daar nu een klein stukje in dopen, een teveel aan stekpoeder tik je er altijd voorzichtig vanaf want een te dikke laag verstikt en werkt juist averechts. Steek de stek nu in het gat in het potgrondmengsel in het potje, zorg dat eventueel stekpoeder er niet door de potgrond vanaf wordt gewreven.

Geef dan direct en ruim water, zodat je zeker weet dat de onderkant van de stek volledig ‘omspoeld’ is door potgrond. Label de stek en zet ze dan op een koele plek in de schaduw. Dat mag op een koele kamer zonder zon in huis zijn maar het is vanaf half mei ook prima als je de stek op een beschaduwd plekje buiten zet. De stek mag nooit uitdrogen, dus zul je elke paar dagen even moeten controleren en zo nodig water geven.

En dat is eigenlijk alles. Nu is het wachten op groei, die kun je soms na een week al verwachten maar soms duurt het ook wel 3 weken (afhankelijk van de soort, de kwaliteit van de stek en de temperatuur). Zodra je nieuwe groei ziet is de kans groot dat het gaat lukken maar je mag de stek zeker nog niet verplanten of verpotten, dat duurt nog enkele weken. Er is een heel makkelijke manier om te bepalen wanneer je de stek kunt verpotten naar een grotere pot of buiten uit kunt planten: til het potje op en kijk eronder: als er meerdere worteltjes onderuit het potje komen zijn er genoeg worteltjes om haar te verpotten/verplanten. Zo zag het er na het stekken uit (na de foto uiteraard in de schaduw gezet).

Soms is het handig om bijvoorbeeld 3 stekken in 1 potje te zetten (voor later een mooie bossige vaste plant), soms is het handiger om 1 stek per potje te zetten (zeker bij soorten die niet vanuit zijscheuten maar vanuit de top doorgroeien). En soms kan het handig zijn om in een later stadium de zijscheuten die ondertussen groeien te toppen, zodat je een wat voller, compacter plantje overhoudt, maar dat hangt ook weer van de soort en je eigen wensen af.

Op de foto hieronder zie je gekochte Salviastekken: mooi, stevig, sterk en goed geworteld:

En nog een klein voorbeeld waar ik foto’s van vond: ik stekte ook eens Salvia officinalis. Net gestekt:

Ik stekte haar eigenlijk veel te vroeg, in februari, toen ik zag dat de moederplant er niet gezond uitzag, met slappe bladeren (en die enkele weken erna inderdaad ook echt doodging, uiteindelijk was een verstopte pot en dus kletsnatte grond en daardoor rottende wortels de oorzaak). Ik heb, toen ik het zag, snel wat steeltjes afgeknipt, niet getopt want daarvoor waren de stelen nog te kort (en het gedeelte boven de grond dus te kort om er ook nog iets vanaf te knippen). Maar dit was het resultaat 2 maanden later:

Ondertussen een gezonde sterke jonge plant die in mei uitgeplant kon worden.

Zoals ik al eerder aangaf, deze manier van stekken is niet alleen geschikt voor Salvia’s, ik stek op deze manier bijvoorbeeld ook Dahlia’s (maar dan zonder de top te verwijderen). En citroenmelisse, rozemarijn, etc. En ook citroenverbena:

En ook Brugmansia’s kun je op die manier stekken (ook weer de top intact latend want van daaruit gaat ze groeien):

Er zijn natuurlijk veel meer manieren van vermeerderen (denk aan het delen van een plant, een wortelstek, zaaien, bladstek, broedbolletjes, etc., maar ik hoop deze pagina je wellicht op ideeën brengt om mooie planten ook eens op deze manier te proberen te stekken!