Knolselderij

Wij ervaren al 30 jaar dat knolselderij niet zo gemakkelijk te telen is. Dat geeft niet, het is elk jaar weer een leuke uitdaging :-). Maar ik geef eerlijk toe dat selderijknollen hier nog wel eens klein blijven. Ook dat nemen we graag voor lief, want de smaak van zelf geteelde kleine selderijknollen is zoveel sterker dan van van gekochte exemplaren. Ik zag ooit een recept van knolselderijsoep en bedacht dat dat bijna oneetbaar scherp zou moeten zijn. En dus kocht ik in de supermarkt zo’n grote mooie ronde selderijknol. Toen ik de soep had gemaakt en geproefd begreep ik waarom die soep lekker was; selderijknol uit de winkel is veel zachter van smaak.

En dus oogsten we nog altijd vrij kleine selderijknollen uit eigen tuin maar gebruiken we ook minder van, omdat de smaak veel sterker is. De laatste jaren lukt het trouwens wel steeds vaker en steeds beter om een acceptabel formaat knolselderij te oogsten (maar het formaat zal nooit dat van de supermarktknolselderij halen).

Je eet dus de knol; onmisbaar in erwtensoep en bruine bonensoep (en erg lekker in heel veel andere soepen). Het blad is ook eetbaar (zoals dat van snijselderij). Ik oogst soms wat blaadjes als ik dat in de zomer nodig heb maar ik laat de planten verder zoveel mogelijk intact: de planten nemen via het blad voeding op en hebben het blad dus hard nodig om een knol van leuk formaat te maken. Om die reden zaai ik ook altijd wat snijselderij (ook wel bladselderij genoemd); daar kan ik ongestoord en zonder gevolgen ruim voldoende van oogsten. En als het in de herfst tijd wordt om de knolselderij te oogsten, dan oogst ik het blad uiteraard wel mee.

TEELTWIJZEN

Knolselderij heeft heel lang nodig om een knol te maken, er zijn dus geen meerdere zaaimomenten per jaar (zoals vroege knolselderij of herfstknolselderij). Er is alleen de teelt van knolselderij; en die zaai je zo vroeg mogelijk en oogst je zo laat mogelijk.

Knolselderij heeft eigenlijk een lastig plekje in de vruchtwisseling: ze is een schermbloemige, maar maakt ook een knol. Haar zusjes bleekselderij en snijselderij horen daarom in het vak van de bladgewassen maar knolselderij zou beter in het vak van de wortelgewassen passen. Maar eigenlijk heeft ze meer voeding nodig dan de andere wortelgewassen (zoals worteltjes en bietjes en uien).

Om die reden zet ik de selderijknollen toch vaak in het vak met bladgewassen (soms afgewisseld met bleekselderij, om en om planten). Of ik plant ze tussen allerlei andere planten en bloemen in. Maar ik geef de planten per stuk wat extra voeding (opgelost in wat water of gewoon een klein handje of schepje bij de wortels van de plant. En eigenlijk werkt dat best goed.

RASSEN

Van tomaten zijn er wel meer dan 1000 rassen, van bonen wel meer dan 100, van knolselderij amper een handvol (met allemaal dezelfde eigenschappen: voldoende blad maar vooral een mooie grote ronde en liefst witvlezige selderijknol). De bekendste rassen zijn:

• Giant Prague (Prager Reuzen)
• Monarch
• Brilliant
• Balena F1
• Goliath (verbeterede Prager Reuzen)

Selderijzaden blijven opvallend lang kiemkrachtig, wel 6 jaar. En daardoor hebben we nog niet alle rassen geprobeerd (want een zakje zaden/ras gaat dus 6 jaar mee, vaak zitten er wel honderden zaden in een zakje). we hebben Prager Reuzen, Goliath en Brilliant geprobeerd, alle drie prima, maar zijn vooralsnog nu al een paar jaar het meest tevreden over Monarch. Maar daar moet ik dan wel bij vermelden dat we de laatste jaren dus wat gerichter voeding geven, in hoeverre de tevredenheid ligt aan het ras en in in hoeverre aan de verzorging durf ik niet te zeggen.

Uiteindelijk is er ook niet heel veel verschil tussen de rassen, uiteindelijk gaat het bij knolselderij toch niet eigenschappen die bij bijvoorbeeld vruchtgewassen wel belangrijk (zoals kleur, bloeirijkheid, opbrengst, smaak, etc.) maar simpelweg om gezonde planten, voldoende blad en vooral een goede kwaliteit en mooi formaat van de knol. Ik zag ook nog het ras Roem van Zwijndrecht, dat erom bekend staat dat ze wat kleinere knollen geeft. Omdat die van ons al niet zo groot zijn heb ik die nog nooit geprobeerd.

ZAAIEN

Selderijzaden (dus ook die van snijselderij en bleekselderij) kiemen traag. Het kan wel 3 tot 4 weken duren voor de zaden kiemen. Soms zaai ik ze in april in huis voor (daar kiemen ze binnen 2 tot 3 weken) maar meestal in de koude kas (daar kiemen ze binnen 3 tot 4 weken). Bij in huis zaaien moet je oppassen dat de zaaisels en zaailingen niet te warm staan (want dan groeien ze gelijk dun en lang op en je wilt juist gestaag groeiende gedrongen sterke plantjes).

Ter plaatse zaaien is wellicht ook mogelijk maar ik kan het niet aanraden (omdat de zaden heel klein zijn, na 3 tot 4 weken wordt het lastig om de zaailingen tussen het onkruid uit te vissen, en in een rijtje zaaien heeft geen nut want er is een afstand nodig van minimaal 30 centimeter. Ik zaai zelf in een tray maar je kunt ook in potjes zaaien. Ik gebruik er potgrond voor die ik wat luchtiger heb gemaakt door er een handje grof brekerzand door te mengen.

Omdat de zaden zo klein zijn (amper een millimeter groot) en wat licht nodig hebben bij het kiemen bedek ik ze zelf met slechts een dun laagje grof zand of vermiculiet. Ik probeer 1 zaadje per vakje in de tray (of het potje) te zaaien. En als dat niet lukt zul je later de andere zaailingen moeten verwijderen tot je 1 knolselderijzaailing overhoudt. Ik heb ooit eens per ongeluk 2 zaailingen bij elkaar opgekweekt en uitgeplant: het leverde 2 aan elkaar vast zittende kleine selderijknollen op die beide niet genoeg ruimte hadden gekregen om te groeien; het werden 2 selderijknollen die allebei zo groot waren als een groot ei. Oftewel: zorg dat je uiteindelijk 1 zaailing uitplant.

Zelf plant ik elk plugje met zaailing graag nog op in een potje met potgrond. Zo kunnen ze nog een paar weken groeien tot ze wat groter en sterker zijn.

Plant de zaailingen uiteindelijk uit wanneer ze groot genoeg zijn, dat is dan vaak al ruim 2 maanden na het zaaien (alleen dat toont al aan dat de teelt lang duurt). Geef ze een plekje in de zon of halfschaduw. Je hoeft niet bang te zijn voor slakken of vogels, ik heb hier tenminste nog nooit gezien dat zaailingen of planten werden belaagd.

ZAAITABEL, PLANTEN, OOGST EN PLANTAFSTAND:

Dit is de officiële zaaitabel zoals je die in de meeste boeken, op websites en in zadencatalogi kunt vinden. Zelf houd ik ondertussen een plantafstand van 30 x 30 centimeter aan en dat kan dus prima (wellicht levert een grotere plantafstand grotere (maar dus minder) selderijknollen op.

BODEM / BEMESTING / TEELTZORGEN

Knolselderij houdt van veel voeding en heeft geen bezwaar tegen wat zwaardere grond. Hier is gebleken dat ze prima met vette klei overweg kunnen. Ik kan me voorstellen dat ze op zandgrond een extra goede begeleiding van vocht en voeding nodig hebben. En uiteraard helpt het (zowel op klei- als zandgrond) om de grond eerst te verbeteren (door het toevoegen of onderwerken van oude stalmest en/of compost.

Bij het uitplanten van de zaailingen krijgen ze hier gelijk een gemiddelde hoeveelheid samengestelde organische meststof (zoals bij voorbeeld groene Culterra of iets vergelijkbaars). Als de planten eenmaal goed groeien (rond mei/juni) geven we vervolgens wat kali (voor een goede ontwikkeling van de knol). Geef vooral geen snelwerkende meststoffen (zoals kunstmest of bloedmeel) want dat kan ervoor zorgen dat de knollen sponzig worden of zelfs kunnen gaan rotten. Knolselderij houdt van een langzame maar gestage groei zonder al teveel wisselingen in vocht en voeding. Om die reden zetten we de planten hier ook vaak in de volle grond en liever niet in een verhoogde bak of pot (omdat die in een warme zomer nog wel eens snel droog kunnen worden). Het kan zeker wel, maar dan is water geven in warme periodes dus nog extra belangrijk. En zelf zoek ik om dezelfde reden liever een plekje in de halfschaduw dan in de volle zon.

OOGST / BEWAREN

De knol kan nog flink doorgroeien in de nazomer en herfst; oogst ze dus niet te vroeg. Zelf wachten we tot we een knolselderij willen oogsten om te eten, en anders laten we ze zeker tot in november of zelfs december staan (afhankelijk van het weer, ze moeten geoogst worden zodra de eerste serieuze nachtvorst wordt voorspeld).

Je kunt de knol vrij gemakkelijk aan de stengels uit de grond trekken. Ik knip meestal het loof gelijk eraf en doe dat in een zakje om mee naar huis te namen. De knol zelf was ik enigszins in de regenton en leg ik daarna in de schuur tot ik tijd heb om ze te verwerken. Ze kan in zo’n koele schuur nog wel een paar dagen bewaard worden, maar ze blijft natuurlijk altijd het lekkerst als ze vers is.

Ik schil de de selderijknollen, verwijder de wortels, was en droog ze en raspen of hakselen ze vervolgens grof in de keukenmachine. Het blad was ik en snijd ik fijn en dat meng ik met de knolselderijstukjes. Ik vries het vervolgens in zakjes in. Als ik dan bijvoorbeeld erwtensoep wil maken gooi ik zo’n bevroren klompje knolselderij met blad in de pan met kokende bouillon.

Een deel van de selderijknollen gebruik ik voor het maken van bouillonpasta. Juist omdat het een groente is die zo’n sterke geur en smaak heeft is ze bijna onmisbaar in zo’n heel gemakkelijk zelf te maken pasta (vaak samen met andere sterk smakende groenten en kruiden als prei, knolvenkel, peterselie, soms wat lavas en/of wat worteltjes, ik gebruik er vaak restjes voor). Het hoeft niet te koken of te worden ingemaakt: schoon werken, goed afwegen, fijnmalen en heel goed mengen is genoeg, het bewaart ruim een jaar en je hebt zo je eigen heerlijk geurende bouillonblokjespasta! De link naar het recept vind je onder deze 2 foto’s:

Het recept vind je hier: Bouillonpasta

ZAADTEELT

Selderij is tweejarig en het is moeilijk om er zaden van te winnen: ze is niet goed winterhard en je zult de planten dus de hele winter moeten beschermen tegen de vorst. Daarnaast is een kruisbestuiver, ze kruist niet alleen met andere rassen van knolselderij maar ook met snijselderij (bladselderij) en bleekselderij. En tot slot kost een zakje zaden slechts enkele euro’s, zitten er veel zaden in en blijven ze (mits koel, droog en donker bewaard) wel 6 jaar kiemkrachtig. Voor mij genoeg reden om het niet zelf te proberen en gewoon eens per 5 of 6 jaar een zakje zaden te kopen.

Maar het kan dus wel, als je aan bovenstaande voorwaarden voldoet (1 ras, geen bloeiende snijselderij en bleekselderij in de buurt, geen F1-hybride, en het lukt je om de plant(en) door de winter te loodsen: na de winter zullen de planten in maart door gaan schieten en vervolgens in mei gaan bloeien. Na de bloei ontwikkelden zich de zaden en die rijpen vervolgens in het midden van de zomer. Oogst de zaden en laat ze nog een week op een luchtige en warme plaats in huis drogen. Bewaar ze donker, droog en koel, maximaal 5 tot 6 jaar.