Mooie moestuin – Bloemen

Waarom zou je bloemen in je moestuin willen? Omdat ze mooi zijn, omdat je er vrolijk van wordt. Maar dat is zeker niet de enige reden. Want bloemen zorgen voor afwisseling (en zoals eerder gezegd zorgt afwisseling voor meer verschillende soorten belagers, en dus ook voor belagers van belagers, en daarmee voor minder dezelfde belagers, en voor minder kans op ziekten en schimmels).

Daarnaast lokken veel soorten bloemen ook bestuivers (die hopelijk tijdens het bezoek aan de bloemen en passant ook even zorgen voor de bestuiving van bloemen van fruitbomen en -struiken, courgettes en pompoenen, etc., etc.).

En tot slot kunnen bloemen ook lekker zijn, of mooi in een vaas. Op deze pagina wil ik wat schrijven over de bruikbaarheid van bloemen in de mooie moestuin.

 

ALGEMEEN:

Hoe en waar je bloemen in de mooie moestuin plaatst maakt niets uit, hoog, laag, vooraan, achterin of tussen de groenten en kruiden in. En heel veel planten bloeien, sommige groenten bloeien ook, en fruit zeker (zonder bloem geen vrucht).

Ook in bloemen zul je je moeten verdiepen; vast, eenjarig, tweejarig, met een voorliefde voor zon, schaduw, vochtige of droge, arme of rijke grond. Probeer bloemen te vinden die niet alleen qua kleur mooi bij de groenten passen, maar ook in dezelfde omstandigheden passen.

Als je maar 1 of 2 soorten bloemen kunt telen, dan zou ik zelf kiezen voor een soort die zo lang en rijk mogelijk bloeit, voor zoveel mogelijk effect. Als je tuin groter is kun je meer spelen meer bloeiperiodes; dan is het bijvoorbeeld heel handig om naast lang- en rijkbloeiende soorten ook bijvoorbeeld wat vroeg- of juist laat bloeiende soorten te kiezen. Voorjaarsbloeiers lokken al vroeg in het seizoen bestuivers naar je tuin, en maken je nog redelijk kale tuin direct al vrolijker. Bovendien bloeien veel fruitbomen al in maart of april (zoals appels, peren, kersen, maar ook aalbessen en pruimen), en elke bij of hommel die komt helpen bij de bestuiving is meegenomen.

Vaste planten:

Vaste planten bloeien vaak wat korter maar je hebt er meestal weinig onderhoud aan. Zoek er gelijk een goede plaats voor waar ze jaren kunnen blijven staan, en bedenk daarbij dus dat ze een vaste waarde in je mooie moestuin wordt waar je alle groenten, fruit en kruiden altijd omheen zult moeten gaan ‘bouwen’.

Op de foto hieronder zie je Monarda fistulosa, een winterharde vaste plant met extra fijne eigenschappen voor de mooie moestuin: rijke bloei in ongeveer juli/augustus, wordt vooral door veel hommels bezocht, en het blad en de bloemen zijn eetbaar. De Nederlandse naam is Bergamot en ze is een bestanddeel van Earl Grey thee, de blaadjes en bloemen smaken warm kruidig en heel herkenbaar.

 

Eenjarigen

Dit is wel de grootste groep bloemen die je in de moestuin en dus ook mooie moestuin tegenkomt. Ze moeten elk jaar opnieuw worden gezaaid maar bloeien vaak lang en/of rijk (omdat het doel van eenjarigen is om zich in hun ene jaar voort te planten = zaden maken en dat doen ze dus door heel veel bloemen te maken). Dat betekent ook dat je eenjarigen elk jaar weer op een andere plek kunt zaaien voor telkens weer nieuwe combinaties en mogelijkheden. Ook handig; sommige eenjarigen zaaien zich rijkelijk uit, en het kan een mooi natuurlijk effect geven wanneer de eenjarigen dan mogen groeien waar de zaden zijn gevallen. En wat je niet wilt haal je in jong  stadium weg  (of je verplant ze met een wortelkluitje). Over leuke eenjarigen kun je in de onderste alinea van deze pagina meer lezen, want dit is wel de grootste groep bloemen in de mooie moestuin, met de meeste soorten en rassen waar ik voorbeelden van kan geven.

Tweejarigen

Dit zijn planten die je vaak in de zomer zaait (handig, wanneer er door het oogsten al wat plekken vrij komen in de tuin). Soms blijven de planten half wintergroen in de tuin overwinteren, en dan bloeien ze het jaar erop. Je hebt er dus op meerdere manieren plezier van, Voorbeelden van leuke tweejarigen zijn

• Alcea rosea (stokroos)
• sommige Digitalis-soorten (ridderspoor)
• Erysimum (muurbloem)
• Hesperis (damastbloem)
• Lychnis (prikneus)
• Salvia sclarea (scharlei)
• sommige Verbascum-soorten (toorts)

Op de foto hieronder zie je de tweejarige Lychnis coronaria Alba (er bestaat ook nog een zuurstokroze ras en een ras met wit met roze bloemen onder de naam Oculata en Angel’s Blush). De bloemen zijn mooi en fris, en voor de mooie moestuin is het zilvergrijze blad nog eens extra decoratief (mijn favoriete combinatie is wit met zilvergrijs en zuiverrood, zoals als deze planten plus het rood van bijvoorbeeld roodbloeiende pronkbonen, of met de rode Salvia Royal Bumble). Na de bloei rijpen de zaden en die zorgen in de nazomer voor spontane zaailingen die in de winter hun zilvergrijze kleur behouden.

 

Bollen en knollen

Tot slot dan nog iets over deze groep. Ook heel bruikbaar in de mooie moestuin! Je kunt grofweg een onderverdeling maken in vroeg bloeiende bollen en zomer- en herfstbloeiende bollen/knollen.

Die eerste groep (voorjaarsbloeiers) bloeit vaak maar kort, maar het zijn vaak wel de vroegst bloeiende planten in de tuin. Zelf hebben we in onze moestuin wat narcissen staan die elk jaar terugkomen (leuk ook om een bosje van te plukken voor in een vaas, thuis of misschien zelfs wel op een tafeltje in de moestuin). Onze vroegere tuinbuurvrouw plantte elke herfst verschillende tulpen en ook dat was altijd een vrolijk gezicht in het vroege voorjaar. Verder kun je nog denken aan blauwe druifjes, krokussen, hyacinten, etc..

Ook handig van deze deze groep bollen is dat ze dus vroeg bloeien maar na de bloei de planten bovengronds afsterven – in de zomer zie je ze niet meer en kun je volop genieten van allerlei andere planten en bloemen….. en in het volgende voorjaar zijn ze er ineens weer. Ik gebruik ze graag als een soort randbeplanting langs een rij met fruitbomen. En in een pot natuurlijk. Op de foto zie je wat van die narcissen, links bovenin zie je nog net een aangebonden tak van een net uitlopende appelboom.

 

Voor het latere voorjaar zijn sieruien erg leuk, en ze passen zo leuk in de mooie moestuin, lokken ook heel vaak flink wat bestuivers.

De zomer- en herfstbloeiende bollen en knollen zijn voor veel later in het seizoen, vaak vanaf juli. Maar afhankelijk van het soort kunnen ze tot ver in de herfst bloeien. Relatief kort bloeiend zijn lelies en gladiolen, maar dat zijn dan wel erg mooie bloemen voor in een vaas. Lang bloeiende soorten zijn bijvoorbeeld de vrolijk gekleurde begonia’s en ranonkels. En mijn favorieten zijn wel Canna’s en Dahlia’s. Ze geven veel kleur en kunnen heel lang bloeien. Dahlia’s zijn ook nog eens mooie plukbloemen, Canna’s geven een zomerse en bijna tropische uitstraling. Beiden zijn niet alleen verkrijgbaar met heel kleurige bloemen, maar er zijn ook rassen met gekleurd (bijvoorbeeld donkerpaars) blad. Er bestaan hoge en lage rassen. Je kunt van beiden de knollen vorstvrij overwinteren en het jaar erop weer uitplanten.

Op de foto Dahlia Redskin, met lila met witte bloemen en extra donker blad, maar er bestaan wel enige honderden rassen, met veel verschil in hoogte maar ook bloemvorm, bloemkleur, etc., van kleine enkelvoudige bloemen (waar trouwens de meeste bestuivers op af komen), tot enorm grote en zeer gevuld bloemen), en in alle mogelijk kleuren.

 

Er zijn heel veel webwinkels waar je bloembollen kunt kopen, één van mijn persoonlijke favorieten is Verberghe bloembollen

 

Kruiden-bloemen

In dit geval bedoel ik de bloemen van de kruiden en dus niet de kruiden zelf (die hebben een eigen pagina). Van bijna alle bekende keukenkruiden kun je ook de bloemen eten. Meestal hebben ze de smaak van het kruid in een iets afgezwakte vorm. Dus de bloemen van komkommerkruid (Borago) smaken naar komkommer maar dan iets minder sterk. De kleine lipbloempjes van basilicum smaken naar basilicum maar dan wat milder en bijna een beetje ‘poederig’.

Eigenlijk hoef je voor kruidenbloemen niets te doen; zaai of plant kruiden en de meeste daarvan gaan op een gegeven moment bloeien.

Voorbeelden van bloemen van kruiden die extra mooi zijn:

• Basilicum: als het blad van een basilicumras groen is, dan zijn de bloemen meestal wit. Hoe donkerder het blad, des te meer roze worden de bloempjes. En hoe meer paars er in het blad zit, des te paarser worden de bloempjes.
• Tijm bloeit, afhankelijk van soort en ras, aan het begin van de zomer, heel rijk. De meeste soorten bloeien in lilawit maar er zijn ook soorten en rassen die in meer roze of zelfs paarse tinten bloeien.
• Lavendel is niet alleen verkrijgbaar in de kleur die zelfs naar haar vernoemd is, lavendelblauw, maar ook in wit, lila, roze, en zelfs paars tot donkerpaars.
• Ook rozemarijn zie je steeds vaker in rassen met lichtere of donkerdere of rozere bloempjes.
• En denk verder aan de verschillende rassen van munt die ook weer in witte, roze en lila tinten bloeien, en hetzelfde geldt voor oregano.

Op de foto toch wel de opvallendste (en enige eenjarig kruid in het rijtje): de Basilicum Summer Surprise, met diep donkerpaars blad en zuiver paarse lipbloemen waarvan de onderlip een paar tinten lichter is.

Heel veel mooie en bijzondere kruidenplanten kun je vinden bij kwekerij Bastin

 

Groenten-bloemen

Alle groenten waarvan je de vrucht, de peul of de zaden eet zullen ook moeten bloeien. Soms zijn die bloemen heel klein en onbetekenend, maar soms zijn ze groter/opvallender, en soms zelfs ronduit mooi.

Voorbeelden van soorten en rassen met mooie bloemen (vind ik dan):

• Bonen – en denk daarbij aan de lila of paarse bloemen van rassen als Pastoral, Vesperal, Melissa
• Pronkbonen; vroeger hadden de bloemen een witte of rode kleur (ook al prachtig) maar de laatste jaren zie je ook steeds meer rassen met bloemen in rood met wit, of in een zachte zalmkleur. De bloemen zijn overigens ook nog eetbaar
• Kapucijners hebben prachtige bloemen in wit met lila en paars (en daarna wellicht ook nog prachtig wasachtige donkerpaarse peulen, afhankelijk van het ras)
• Tuinbonen hebben al mooie bloemen in wit, of wit met de karakteristieke zwarte vlek, maar tegenwoordig zijn er ook roodbloeiende rassen zoals ‘Crimson Flowered’ en ‘Red Epicure’.
• Aubergines hebben vrij grote bloemen, rassen met witte of groene vruchten hebben witte bloemen, rassen met lila, roze en paarse vruchten hebben roze tot lilapaarse bloemen
• Datzelfde geldt voor aardappelen; geelschillige aardappelen hebben doorgaans witte bloemen en roodschillige en paarse aardappelen hebben juist vaak lilapaarse bloemen
• Pepers: de bloempjes kunnen wit zijn, maar er zijn soorten (baccatum) waarbij de bloempjes een okergele tot olijfgroene tekening laten zien. En er zijn soorten en rassen met lilapaarse tot dieppaarse bloempjes, soms egaal en soms als vlekken op een witte ondergrond.

Keuze genoeg dus, want dit is zeker geen volledige lijst!

Op de foto hieronder zie je de zalmroze met lichtoranje bloemen van het pronkbonenras Riley

 

En dan zijn er nog de groenten waarvan je eigenlijk niet wilt dat ze bloeien. Ze gaan bloeien als ze ‘doorschieten’ en in de meeste gevallen gaat dan de eetkwaliteit achteruit. Denk daarbij aan bijvoorbeeld doorgeschoten rucola of sla, of aan artisjokken (die bloeit als je de artisjokbloem dus niet op tijd hebt geplukt).

Je kunt doorgeschoten groenten terug knippen of uit de tuin halen en weggooien. Maar als je niet direct een plant of zaailing hebt om ervoor in de plaats te planten, wat is er dan op tegen om de betreffende plant gewoon in bloei te laten komen? Bloeiende groenten, die voor de oogst eigenlijk niet zo waren bedoeld, kunnen heel mooi zijn. Denk daarbij aan bloeiende sla of cichorei. Heel decoratief kan bloeiende prei zijn, of uien. En een koolplant die met een grote wolk gele bloempjes in bloei schiet is ook prachtig.

Op de foto zie je sla van het ras Red Triangle in bloei. Helaas is de foto gemaakt in de herfst in een verder al bijna lege tuin, maar bedenk vooral hoe deze grote, bijna statige plant eruit zou kunnen zien als ze middenin een tuin met nog heel veel groen en bloemen zou staan.

 

Eetbare bloemen

Ook leuk om het nog even over te hebben, want als je bloemen in je mooie moestuin wilt, is het zeker niet noodzakelijk dat die bloemen ook eetbaar zijn. Maar het geeft wel nog een extra meerwaarde. Zowel mooi… als lekker… dat wordt dan 1 + 1 = 2.

Ik kan hier wel een stuk schrijven over dit onderwerp, maar ik benoem liever mijn favoriete eetbare bloemen, en geef vervolgens de link naar de pagina waar ik iets over dit onderwerp heb geschreven, want je kunt daar veel meer informatie vinden over eetbare bloemen; ook wanneer je ze het best plukt en bewaart tot gebruik, ook eetbare bloemen van bomen en heesters worden er benoemd, etc.: Eetbare bloemen. 

Maar natuurlijk wel nog even een klein lijstje van mijn favorieten voor in de mooie moestuin:

• met stip Tropaeolum Oost-Indische kers), eetbare bloem bij uitstek, met een lekkere, peperige smaak. Ook de bladeren en de verse groene zaden zijn eetbaar (nog pittiger van smaak)
• Agastache (dropplant); kleine lipbloempjes met een zachte anijs-drop-muntachtige smaak
• Borago (komkommerkruid): babyblauwe bloempjes met een zachte, poederige komkommersmaak
• Lavendel; warm kruidig, leuk en lekker om bijvoorbeeld lavendelsuiker van te maken
• Salvia, en dan mij betreft vooral de soorten en rassen uit de groep microphylla, x jamensis, greggi, etc., met hun kruidige/fruitige geur en smaak en prachtige kleuren zijn ze geweldig als eetbare decoratie in salades en desserts
• en tot slot de meest bekende van allemaal: het viooltje, en vooral die uit de odorata-groep smaken zachtzoet, poederig, niet heel uitgesproken maar wel prettig en vooral ook prachtig. Leuk ook in ijsblokjes in een glas water of ijsthee in de zomer!

Op de foto hieronder zie je Salvia Royal Bumble, prachtig rode bloempjes, die dus ook nog door vooral veel hommels worden bezocht. Overigens zijn de meeste Salvia-bloemen eetbaar, soms heel kruidig, soms heel zacht, maar de bloempjes uit deze groep zijn vooral fruitig, bijna als in ananas/mango/meloenig (maar dus amper of niet uit te leggen 🙂 ).

 

Plukbloemen

Voor de plukbloemen geldt hetzelfde als voor de eetbare bloemen; ik heb daar al eens een pagina met veel informatie over geschreven, over welke soorten geschikt zijn (want er zijn bloemen die al na een paar uur slap hangen en er zijn bloemen die ruim een week mooi blijven in een vaas). Bovendien maakt niet elke plant een bloem aan een steel en een steel is wel noodzakelijk voor in een vaas (iets minder noodzakelijk voor bijvoorbeeld een bloemstukje). Je kunt er ook informatie vinden over wanneer je de bloemen het best plukt, hoe je de levensduur in een vaas kunt verlengen, etc. Dus kijk vooral even op deze pagina: De pluktuin 

 

Op de foto zie je de combinatie van de oranje bloeiende Zinnia elegans Inca met daarachter donker blauwgroene palmkool. Oranje en blauw/paars zijn contrasterende kleuren, dat maakt deze combinatie extra fel en zomers.

Hieronder nog een klein lijstje van mijn favoriete plukbloemen voor in de mooie moestuin (maar ik ben niet heel goed in het maken van boeketten – en dat is een understatement – en ik kies dus altijd de makkelijkste bloemen die zelfs als ik ze in een vaas zet nog best wel aardig lijken 🙂 . Kijk voor de soorten voor gevorderde bloemschikkers op de pagina voor een veel grotere lijst met ook wat lastigere soorten:

• Calendula
• Cosmos
• Dahlia
• Dianthus barbatus (duizendschoon)
• Helianthus annuus (zonnebloemen)
• Lathyrus odoratus (blijven maar een paar dagen mooi maar in die drie dagen dan wel een bijna onvergetelijke geur)
• Narcissen en/of tulpen in het voorjaar
• Zinnia (gaat ook heel goed, blijven net als de duizendschonen meer dan een week mooi in een vaas)

Op de foto Dianthus barbatus (duizendschonen), vrolijk en lang bloeiende in de tuin, en in een vaas:

 

Eenjarige moestuinbloemen

Het één sluit het andere natuurlijk niet uit, er zijn bloemen die zowel eetbaar zijn, maar ook nog gewoon mooi zijn, en bloemen van kruiden die het ook prima in een vaas doen. Maar er is een min of meer bekend lijstje van vaak voorkomende moestuinbloemen: het zijn eenjarigen (of niet winterharde vaste planten die je als eenjarige kunt zaaien), die je om meerdere redenen vaak in moestuinen ziet. En ik maak dan maar een lijstje hieronder van de soorten. Deze soorten heb ik veel uitgebreider beschreven in de database van eenjarigen. Mocht je er dus een soort tussen zien waar je meer over wilt weten (wanneer je haar kunt zaaien, hoe hoog ze wordt, etc.), zoek haar dan vooral op in de Database van eenjarigen.

Hieronder een lijstje met zeer geschikte soorten plus in korte termen daarachter de reden waarom ze zo geschikt is voor de mooie moestuin):

• Agastache (geurig, rijke bloei, blad en bloem eetbaar, veel bestuivers)
• Tropaeolum majus (rijke en lange bloei, blad, bloem en onrijpe zaden eetbaar, klimt en/of kruipt)
• Amaranthus (blad en zaden eetbaar, lange en rijke bloei, mooie herfstkleur)
• Calendula (rijke bloei, lokt veel bestuivers, bloemblaadjes eetbaar, schonende werking op de grond (wordt beweerd), plukbloem)
• Dianthus barbatus (rijke bloei, plukbloem, lokt veel bestuivers)
• Helianthus annuus (rijke bloei, lokt veel bestuivers, plukbloem, zaden eetbaar + voedsel voor vogels)
• Lathyrus odoratus (hoogte, rijke bloei, plukbloem, heerlijke geur)
• Matthiola (rijke bloei, geurig, plukbloem)
• Salvia (eetbaar, afhankelijk van soort en ras lange en/of rijke bloei, veel bestuivers)
• Tagetes; rijke en lange bloei, heeft een aaltjeswerende of soms zelfs aaltjesdodende werking (afhankelijk van het soort), sommige soorten zijn eetbaar
• Scabiosa (lange bloei, veel bestuivers, plukbloem)
• Malva (rijke bloei, eetbare bloemen, veel bestuivers)
• Zinnia (zeer lange bloei, opvallende bloemen, zeer goede plukbloem)

En dit is dus maar een klein lijstje van wel zeer bekende soorten. Maar laat je vooral niet weerhouden om andere soorten te zaaien en te planten; juist het zelf experimenteren met soorten en rassen, en de zoektocht naar soorten die voor jou en in jouw tuin het beste tot hun recht komen, is het allerleukst!

Op de foto zie je Tropaeolum Caribean Cocktail:

 

Tot slot van dit hoofdstuk wil ik graag nog iets zeggen over wat te doen na de bloei. Denk daarbij aan het afknippen van dode bloemen om de bloei te verlengen (een goed voorbeeld daarvan is Calendula). Maar je kunt ook bedenken dat je sommige soorten juist zaden wilt laten maken. Denk daarbij aan zonnebloem(zaden), maar ook de zaden van venkel en dille. De zaden van dille zijn voorbeeld heel lekker in inmaak van zoetzuur, de zaden van venkel zijn lekker in sommige bakrecepten en inmaak. De zaden van zonnebloemen zijn eetbaar, maar ook bijvoorbeeld koolmeesjes zijn gek op zonnebloemzaden. Daarnaast kun je nog denken aan de zaden van Amaranthus en Chenopodium quinoa, de onrijpe zaden Tropaeolum. En niet onbelangrijk: om van de leukste soorten zelf zaden te oogsten voor een volgend vrolijk moestuinjaar.

En tot slot volgt hieronder dan nog een lijstje van alle pagina’s die je binnen het hoofdstuk De Mooie Moestuin kunt bezoeken:

• Inleiding
• De (mooie) moestuin
• Groenten in de mooie moestuin – overige gewassen
  • Bladgewassen
  • Koolgewassen
  • Vruchtgewassen
  • Wortelgewassen 
• Bloemen in de mooie moestuin (= deze pagina)
• Fruit in de mooie moestuin
• Kruiden in de mooie moestuin
• Dieren in de mooie moestuin

Roos Just Joey met Lathyrus odoratus Almost Black: