Aardpeer

Eerst even dit, mocht je internationale informatie/knolletjes/tips/foto’s/filmpjes over/van aardperen zoeken:

• Synoniemen:     Topinamboer
• Latijnse naam:     Helianthus tuberosus
• Engelse naam:     Jerusalem Artichoke
• Duitse naam:     Topinambur
• Franse naam:     Topinambour, Truffe du Canada

Uit de Latijnse naam Helianthus tuberosus kun je al gelijk 2 handige eigenschappen afleiden:

1. Ze is familie van de zonnebloem (Helianthus annuus), ze kan net zo hoog worden (ruim 2 meter hoog) en afhankelijk van het ras en de omstandigheden kan ze  zonnebloemachtige gele bloemen maken.
2. Het woord ’tuberosus’ in de Latijnse naam betekent dat ze knollen vormt. En daar gaat het bij aardperen om; je eet de knollen, je kunt ze koken, bakken, frituren, stoven, noem maar op. Ik heb ook wel eens gehoord dat je jonge blaadjes die aan de jonge planten komen kunt eten. Ik heb wel eens een blaadje  zo van de plant geproefd, maar dat smaakt een beetje bitter en grassig, ik vond het niet lekker, geef mij maar gewone sla of andijvie 🙂

Maar de aardperen (de knollen dus) hebben een lekkere, zachte smaak, een beetje nootachtig wordt ze wel eens genoemd. Zelf vind ik het wat artisjokachtig, en met een klein zoetje (dat sterker wordt als je de knollen oogst na vorst – zoals ook boerenkool lekkerder is na vorst, het heeft te maken met zetmelen in planten die na een koude periode worden omgezet in suikers).

Er is wel één belangrijk puntje waar je bij het eten van aardperen beter rekening mee kunt houden, ze is heel gezond en er wordt haar een prebiotische werking toe geschreven, maar dat betekent ook dat ze wat op de darmen kan werken. Sommige mensen hebben nergens last van, bij sommige mensen wekt het een beetje tot veel gas op, sommige mensen krijgen er zelfs diarree van. Als je het voor het eerst eet (uit eigen tuin, want uit de supermarkt schijnt het effect minder te zijn), is het handig om er niet gelijk heel erg veel van te eten. En maak ze voor die eerste keer goed gaar, dat helpt ook al. En gebruik er kruiden als salie en venkelzaad bij, ook dat helpt.

Ik heb er eens een tuindagboek over geschreven, en later nog eens mijn persoonlijke bevindingen, lees die vooral even, en zeker ook de reacties, dan zie je dat het niets ernstigs is, maar het is handig om er even rekening mee te houden (iemand schrijft in reactie op mijn tuindagboek dat het niet handig is om na het eten van aardperen nog naar yoga-les te gaan, dat vat het wel goed samen :-)).

Aardperen worden gerekend tot de ‘vergeten groenten’, maar juist omdat ze zo gezond is zie je haar steeds vaker in supermarkten, en kom je er ook meer en meer lekkere recepten  van tegen, van soepen en salades, van gratins tot risotto’s.

TEELTWIJZEN

Aardperen zaai je niet, je vermeerdert haar door het poten van de knollen. De knollen zijn winterhard, en ze kunnen flink woekeren. Dat woekeren is niet zo erg als je elk jaar heel veel aardperen wilt oogsten. Maar wil je haar een beetje binnen de perken houden, dan kan ik je van harte aanraden haar gewoon in een grote speciekuip te telen. De planten zijn heel sterk en overleven gemakkelijk in de kuip. In de winter kun je dan de kuip leeg storten, de knollen oogsten en gelijk ook weer knollen terug poten. Want de knollen bewaren niet heel goed boven de grond (een week of 2 tot hooguit 3 in een koude schuur). Laat vooral knollen in de grond zitten, daar rusten ze de hele winter in en lopen weer uit als de dagen langer worden en de temperatuur stijgt.

PLANTEN, OOGSTEN EN PLANTAFSTAND:

In principe kun je aardperen poten wanneer je wilt. Omdat ze niet goed bovengronds bewaarbaar zijn, maar prima winterhard zijn, kun je de knollen direct na aankoop poten, ze zullen pas uit gaan lopen wanneer de lente begint. Bij de eigen teelt; knollen die je niet oogst voor consumptie laat je gewoon in de grond zitten, tot ze weer uitlopen in de lente. Maar je mag ze ook verzetten hoor, graaf ze op en poot ze op een ander plekje (mits ze uiteraard ze nog niet uitlopen).

RASSEN

Alle aardperen zijn een Helianthus-species (soort). Misschien leuk om te vermelden dat aardperen ook wel topinamboer worden genoemd. En in het Engels heten ze Jerusalem Artichokes, als je op die naam googelt vind je nog veel meer recepten dan wanneer je in het Nederlands zoekt. Zie voor een flink aantal leuke recepten ook onderaan deze pagina.

Er bestaat een klein aantal rassen. De verschillen in de rassen ligt vooral in de vorm (meer rond of meer grillig van vorm), grootte en opbrengst. Supermarktaardperen zijn vaak meer ovaalrond van vorm, aardperen die je via zaadhandels, etc. koopt zijn vaak langer en grilliger van vorm. Er zijn ook wel verschillen in kleur; van meer beigebruin tot oudroze en paars met crème. In smaak zouden er niet veel verschillen zijn.

Op de foto hieronder zie je een speciekuip met aardperen in de winter. De dode takken kun je gewoon laten staan (of wat inkorten als je dat handiger vindt), en je kunt de aardperen vervolgens oogsten wanneer je wilt, gedurende de hele winter.

BODEM EN BEMESTING

Zoals gezegd kun je aardperen in de vollegrond telen, dan kunnen ze flink woekeren maar als je ze vaak eet zul je daar geen bezwaar tegen hebben en blij zijn met alle nieuwe planten die ze maakt. Wil je haar wat meer gecontroleerd telen dan is de teelt in grote potten of kuipen heel handig.

In de vollegrond groeien aardperen altijd en overal, maar voor een goede knolontwikkeling houden ze natuurlijk van een humusrijke grond waar voldoende vocht, lucht en voeding in zit. De planten kunnen ruim 2 meter hoog worden en je wilt mooie grote knollen oogsten – een algemene organische voeding is prima, maar zorg voor wat extra stikstof voor voldoende stengels en blad en groei, en wat extra kali voor de ontwikkeling en groei van de knollen.

Als je de knollen in een pot wilt telen; zorg dan voor een grote pot (een grote speciekuip is zeer geschikt), vul die tot iets meer dan de helft met goede tuingrond, leg er voor 1 speciekuip ongeveer 5 knollen in, goed verdeeld over de gehele omvang pot. En dek dit tot bovenaan af met potgrond, of een mengsel van potgrond, compost en tuingrond. Bedenk bij de teelt in potten dat je wel regelmatig water zult moeten geven. En natuurlijk voeding – kies ook hier weer een voeding die iets meer stikstof en kali bevat, en lees goed de gebruiksaanwijzing op de verpakking (er zijn meststoffen die je eens per 2 weken moet geven, er zijn meststoffen die je eens per 2 maanden moet geven, etc., volg vooral de gebruiksaanwijzing).

Op de foto de aardperen in de zomer, in dit geval in de volle grond. Je ziet dat het grote, stevige, sterke planten worden.

STANDPLAATS

Aardperen staan graag in de volle zon, maar in de halfschaduw doen ze het ook nog prima hoor. Heel officieel hoort ze natuurlijk op het perceel van de wortelgewassen, ze hebben ongeveer dezelfde behoeften aan kali. Maar omdat ze een winterharde en dus voortlevende knol is die na de oogst ook nog wat knollen achterlaat die dan opslag geven (nieuwe planten), is het wel zo handig er een plekje voor te zoeken waar ze altijd mag blijven. Je ziet ze in de vollegrond wel als afscheiding langs tuinen, ze staan daar niet in de weg, en omdat het hoge planten worden kun je op die manier profijt hebben van de beschutting die ze geeft in de tuin. Plant de knollen uiteraard aan die kant van de tuin waar je weinig of geen last hebt van de schaduw die de hoge planten kunnen geven, maar gebruik ze aan de andere kant van de tuin om de zon juist op te vangen en vast te houden binnen je tuin.

En bij de teelt in kuipen is er vast een mooi plekje in de tuin waar ze niet in de weg staan, en waar hoge planten, wellicht ook nog met gele zonnebloemen in de zomer een leuke afscheiding zijn, of ook weer de zon kunnen ‘vangen’ voor planten die ervoor of ernaast staan. En je kunt ze door hun hoogste natuurlijk gebruiken als windvangers achter planten die snel om kunnen waaien.

OPKWEKEN

Plant aardperen dus vooral direct na de oogst. Je kunt ze kopen bij goed gesorteerde zaadhandels, via internet, maar natuurlijk ook gewoon in de supermarkt (al zullen die wellicht niet vrij van bestrijdingsmiddelen zijn, maar dat zullen niet-biologisch gecertificeerde aardperen van een webwinkel of zaadhandel wellicht ook niet zijn).

De beste tijd voor het planten van aardperen is natuurlijk in februari/maart, vlak voor de planten in de lente weer uit gaan lopen. Maar mocht je de aardperen in de herfst al kopen of krijgen, dat is dat zeker geen probleem, de knollen zullen in de grond in rust blijven tot het voorjaar. Zelfs het poten in de zomer kan, alleen zal er weinig of geen oogst zijn, maar dan kunnen de planten en knollen nog wel goed groeien en groot en sterk de winter in gaan en een extra goede oogst het jaar erop geven.

TEELTZORGEN

Er zijn niet veel teeltzorgen bij de teelt van aardperen. Zorg voor voldoende voeding en vocht, zeker bij de teelt in potten en kuipen heeft dat wel wat meer aandacht nodig.

Als planten heel hoog worden zullen de stengels niet snel breken maar ze kunnen wel wat omwaaien na bijvoorbeeld een zomerstorm. Zet eventueel stokken bij de stengels waarbij dat is gebeurd zodat ze verticaal blijven groeien en geen hinder zijn voor andere planten die ervoor of ernaast staan.

OOGST EN BEWAREN

Je oogst aardperen wanneer je ze wilt eten. Niet te vroeg natuurlijk (in maart geplante knollen zullen in juli nog geen goede opbrengst geven). Maar in het najaar, winter of voorjaar geplante aardperen kun je oogsten vanaf ongeveer oktober. Maar hoe langer je wacht, des te beter groeien de knollen nog, en als er een vorstperiode komt wordt de smaak alleen maar beter (zoeter).

En zoals eerder gezegd, de knollen bewaren heel slecht boven de grond, dus oogst wat je wilt eten en laat de rest in de grond, of plant ze gelijk weer uit, of ‘kuil ze in’ (leg ze naast elkaar in een gat dat je graaft in de tuin, wel goed markeren waar ze liggen). Of bewaar ze in een koude schuur in een bak tussen 2 lagen grond/zand-mengsel.

Wij haalden in 2015 van bij een zaadhandel gekochte knollen uit 1 speciekuip waar we 6 of 7 knollen hadden gepoot een opbrengst van ruim 2 emmers (van 10-liter) knollen.

We hebben de knollen gelijk met water gespoeld, weer 7 mooie knollen terug gepoot, en de rest binnen 3 weken opgegeten (in de koude schuur bewaard).